Yn achos prynu tŷ, a chael benthyciad gan y Banc neu Gymdeithas Adeiladu, y berthynas rhwng cyfartaledd pris tai yn ein hardal, sef £123,500 (yn ôl un o gwmnïau Ariannu Tai mwyaf blaenllaw Cymru, er y tybiwn ni ei fod yn fwy agos i £140,000 ym Mro Dysynni o nodi yr hysbysebion yn y papurau lleol), a chyfartaledd incwm yn ein bro, sef tua £22,500 y flwyddyn, sy'n allweddol. Cofier, mai tair gwaith incwm blynyddol yr unigolyn neu'r cwpwl, yw sail cais llwyddiannus am forgais. Os cymerir cyfartaledd pris tŷ yn, dyweder, £130,000, a bod blaendal o bump y cant, pa deulu cyffredin yn ein hardal sydd ag incwm o dros £41,000 y flwyddyn!?

Ydyw, mae prisiau tai yn uwch mewn ardaloedd eraill ym Mhrydain, ond mae'r cyfartaledd incwm yn llawer uwch hefyd. Cynigir cymorth i weithwyr allweddol yn ne ddwyrain Lloegr. Cofier, fodd bynnag, fod cyfartaledd incwm yng Ngwynedd, o'i gymharu â phris tai, llawn mor ddifrifol ag y mae yn ne ddwyrain Lloegr, ac nid oes cymorth cyffelyb ar gael; wedi'r cyfan, mae pob teulu ifanc yn allweddol i'n hardaloedd gwledig Cymreig!

Deallwn, fodd bynnag, y rhoddwyd hawl yn ddiweddar i Awdurdodau Lleol werthu tir sydd yn eu perchnogaeth am lai na phris y farchnad i'r pwrpas o adeiladu tai fforddiadwy, a da yw deall fod Gwynedd yn manteisio ar hyn, mewn cydweithrediad â Thai Clwyd, yn un o ardaloedd Meirionnydd.

Medrir rhentu'r fath dai, yn rhesymol, neu eu gwerthu i frodorion yr ardal, dan gynllun rhan-berchnogaeth (lle prynir/morgeisir canran o'r tŷ, a thelir rhent am y rhan arall hyd nes y medrir ei brynu yn nes ymlaen). Deallwn, hefyd, y medrir defnyddio'r un hawl i werthu tir y Cyngor i grŵp cydweithredol o dan y model Ymddiriedolaeth Tir Cymunedol.

Croesawn y datblygiad arloesol hwn, ond credwn y dylai'r Cynulliad, neu Senedd Sant Steffan, greu cynllun mwy cynhwysfawr, gan gynnwys cymorth ariannol, i ymateb i'r galw.