Şam nasıl bu kadar çabuk düştü? Suriye ordusu neden direnmedi?

Suriye'de 2011 yılından beri süren iç savaşın seyri 27 Kasım'da İslamcı militan Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) örgütü liderliğindeki grupların başlattığı operasyonla hızla değişti.

Örgüt 7 Aralık gecesi Şam'a girdiğini açıkladı. Suriye lideri Beşar Esad'ın Rusya'ya gittiği, kendisi ve ailesine sığınma hakkı tanındığı açıklandı.

Peki Şam nasıl bu kadar hızlı düştü?

Avustralya'daki Melbourne Üniversitesi'nde Suriye uzmanı olan Dara Conduit, Esad'ın ordusunun yıllardır süren savaş yüzünden büyük kayıplar verdiğini hatırlatıyor.

BBC'ye konuşan Conduit, Esad'ın ana müttefikleri olan İran, Rusya ve Hizbullah'ın kendi çatışmalarıyla meşgul olduğunu vurguluyor.

Aynı zamanda kimi yerlerde ordunun ve askerlerin savaşmayı bilerek tercih etmediği de aktarılıyor.

Askerlere son dakika zam

İç savaşın ilk yıllarında Suriye ordusunun 300 bin mensubu olduğu tahmin ediliyordu.

Aradan geçen zamanda bunların büyük bölümü dağıldı.

Bu sayının, çatışmalar, askerden kaçışlar ve karşıt gruplara katılma nedeniyle yarı yarıya azaldığı düşünülüyor.

Suriye Hava Kuvvetleri de ABD'nin hava saldırıları ve iç savaş nedeniyle büyük güç kaybı yaşadı.

Suriye askerlerinin düşük maaşları hızlı çözülmenin unsurları arasında sayılıyor.

Alt kademe bir ordu mensubunun ayda 15-17 dolar arasında maaş aldığı aktarılıyordu.

Düşüşüne giden son haftada Beşar Esad, ordu mensuplarının maaşlarını yüzde 50 artırdığını açıklasa da askerlerinin psikolojisini değiştiremedi.

Londra Üniversitesi'nden Uluslararası İlişkiler Profesörü Fawaz Georges, ABD'nin ekonomik yaptırımlarının Suriye ordusu askerlerini de fakirleştirdiğini, hatta askerlerin yeterli gıdaya ulaşamayacak noktaya yaklaştıklarına dair haberler olduğunu söylüyor.

Beyrut merkezli düşünce kuruluşu Carnegie Orta Doğu Merkezi'nde kıdemli bir araştırmacı olan Dr. Yazid Sayegh ise Esad'ın 2016 sonrası siyasetinin çözülmede etkili olduğuna inanıyor.

Sayegh'e göre, Esad'ın muhaliflere üstünlük sağlaması sonrası uyguladığı politikalar orduyu da zayıflattı.

Dr. Yazid Sayegh, on binlerce askerin görevden alındığını, yaygın yolsuzluk ve ordu içinde bile ciddi gıda kıtlığı yaşandığını, bunların da askerlerin psikolojisini etkilediğini söylüyor.

İran neden yardım etmedi?

Suriye'de Esad'ın son 24 saatine şahit olan BBC muhabiri Barbara Platt, Şam merkezine çıkan yollarda, atılmış silahlar, askeri teçhizat ve üniformalar gördüğünü aktardı.

Araştırmacı Sayegh, İran, Hizbullah ve Rusya'dan destek gelmeyeceğinin anlaşılmasının da ordunun savaşma motivasyonuna etki ettiğine işaret ediyor.

King's College Üniversitesi askeri uzmanlarından Profesör Michael Clarke da İsrail'in saldırıları nedeniyle İran ve Hizbullah'ın güç kaybettiğine işaret ediyor.

Clarke, Irak'taki İran destekli milis güçlerin ve Tahran yönetiminin, Esad'ın kurtarılmasının imkansız olduğu kanısı ile çatışmaya müdahil olmamış olabileceğini söylüyor.

Fawaz Georges, İran, Hizbullah ve Rusya'dan gelen asker, organizasyon ve komuta desteğinin kesilmesinin ordunun hızlı çözülmesinin temelini teşkil ettiğini söylüyor.

Suriye'de kontrol kimdeydi?

Beşar Esad'ın İran, Rusya ve İran destekli militanlar sayesinde Suriye'nin büyük çoğunluğunu ele geçirmesinin ardından savaş durulmuş gibiydi.

Ön cephelerde anlaşmazlık çözülemese de ülkenin büyük kısmı hükümet kontrolündeydi.

Kuzeyde ve doğuda ABD tarafından desteklenen Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) denetiminde olduğu topraklar vardı.

Muhalifler, Türkiye ile sınırda bulunan Halep ve İdlib bölgelerinde kontrolü elde tutuyordu.

Bu bölgedeki en büyük güç Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) isimli İslamcı militan gruptu.

Türkiye'nin destek verdiği Suriye Milli Ordusu (SMO) oluşumu da bölgede etkindi.

İran'ın destek verdiği Hizbullah'ın İsrail'in hava saldırıları yüzünden büyük darbe alması ve Suriye'deki İran askeri yöneticilerinin saldırılarda hayatını kaybetmesi Suriye ordusunu zayıflattı.

Rusya ise Ukrayna'daki savaş yüzünden bölgede yeteri kadar varlığını hissettiremedi.

Bu durum HTŞ'nin Şam'a kadar gelmesinin önünü açtı.