سلمان رشدی، یکی از بحث برانگیزترین نویسندگان سالهای اخیر بوده است

سلمان رشدی به دنبال انتشار کتاب آیات شیطانی در سال 1989 با فتوای قتل از جانب آیت الله خمینی روبرو شد و از آن پس برای چند سال در اختفا به سر برد، با این حال این فتوا و تهدیدات او را از کارهای ادبی اش بازنداشت.

با اعطای نشان شوالیه به وی از سوی ملکه بریتانیا، تظاهراتی در برخی از شهرهای پاکستان علیه این امر صورت گرفته است.

فتوای قتل و تعیین جایزه برای ترور

در ایران نیز پس از اظهارت سخنگوی وزارت خارجه ایران در محکومیت آن چه وی "اسلام ستیزی" مسئولان عالیرتبه بريتانيايی خواند، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز اعطای این نشان به این نویسنده هندی الاصل را "از مصادیق کینه غرب به ویژه دولتمردان انگلیس و آمریکا از اسلام و مسلمین" دانسته است.

هفته گذشته همچنین خبرگزاری فارس خبر از تخصیص یک جایزه 150 هزار دلاری برای مجری حکم اعدام سلمان رشدی داد. این جایزه توسط گروهی تحت عنوان "ستاد پاسداشت شهدای نهضت جهانی اسلام" تعیین شده است.

این ستاد در سال 2004(1383) جایزه 100 هزار دلاری برای عامل اجرای این حکم تعیین کرده بود که با اعطای نشان شوالیه به این نویسنده مشهور آن را به 150 هزار دلار افزایش داده است.

چندماه پس از انتشار کتاب آیات شیطانی، آیت الله خمینی رهبر وقت جمهوری اسلامی در فتوایی که در روز25 بهمن ماه 1367(14 فوریه 1988) صادر کرد چنین حکم کرد: "به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان می رسانم مولف کتاب آیات شیطانی که علیه اسلام و پیامبر و قرآن تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشران مطلع از محتوای آن، محکوم به اعدام می باشند."

آیت الله خمینی در این حکم همچنین تاکید کرده بود: "از مسلمانان غیور می خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعا آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرات نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است انشاالله."

به دنبال صدور این فتوا، بنیاد 15 خرداد جوایزی برای کسی یا کسانی که بتوانند این فتوا را عملی کنند، تعیین کرد و در چند مرحله آن را افزایش داد که در نهایت به 2.8 میلیون دلار رسید.

برخی از رسانه ها در ایران خبر از حداقل یک کوشش نافرجام برای ترور سلمان رشدی داده بودند، اما این امر هیچ گاه مورد تایید دولت ایران یا مقامات امنیتی دولت بریتانیا قرار نگرفت.

از مسلمانان غیور می خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعا آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرات نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است انشاالله   آیت الله خمینی

سلمان رشدی از آیات شیطانی تا فتوای قتل

سلمان رشدی در نوزدهم ژوئن 1947 در خانواده فرهنگی مسلمانی در بمبئی (مومبای) در هند متولد شد، پدرش وکیل و مادرش آموزگار بود.

پس از مهاجرت خانواده وی در دوران نوجوانی وی تحصیلات خود را در کینگز کالج لندن ادامه داد و سپس در دانشگاه کمبریج به تحصیل در رشته تاریخ پرداخت.

در همین زمان وی به عنوان نویسنده تمام وقت به استخدام موسسه ای انتشاراتی در آمد، اولین رمانش را در سال 1975 نوشت ولی با شش سال وقفه دومین داستانش بچه های نیمه شب شهرت فراوانی برای وی به ارمغان آورد.

داستانی درباره متولد شدن کودکی در منطقه کشمیر در زمانی که هند به استقلال رسید و برنده جایزه بوکر در سال 1981 شد.

سومین داستان رشدی درباره پاکستان است: شرم که در باره روابط ذوالفقار علی بوتو نخست وزیر مقتول و ضیا الحق رهبر این کشور است و خود آن را الهام گرفته از رباعیات عمر خیام دانسته است.

سلمان رشدی در آثار خود تاریخ را به زبان داستان به تصویر می کشد و اکثر آثارش در هند و پاکستان می گذرد.

در سال 1987 وی سفرنامه نیکاراگوئه خود را تحت عنوان لبخند یوزپلنگ منتشرکرد وسال بعد آیات شیطانی را منتشر کرد که یکی از جنجال برانگیزترین داستان های عصر حاضر به شمار می آید.

این کتاب، نخست در هند، کشور زادگاه نویسنده ممنوع شد. درنوامبر 1988چند ماه پس از انتشار کتاب، شیخ اعظم الازهر خواستار اقدامات حقوقی برای منع انتشار کتاب در بریتانیا شد.

در همان ماه، این کتاب در پاکستان و آفریقای جنوبی نیز در فهرست آثار ممنوعه قرار گرفت و پس از چند هفته در اغلب کشورهای اسلامی فروش آن ممنوع شد.

در دسامبر و ژانویه برخی از مسلمانان در بریتانیا دست به تظاهرات زده و کتاب را سوزاندند و خواستار جمع آوری نسخه های کتاب از کتابفروشی ها و عذرخواهی ناشر آن، انتشارات پنگوئن شدند.

در فوریه سال 1989 در تظاهرات خشونت باری که در اسلام آباد علیه سلمان رشدی و کتابش برپا شد، شش نفر کشته شدند. در همین ماه تظاهرات دیگری نیز در اغلب کشورهای اسلامی صورت گرفت و فتوای مرگ وی و تعیین جایزه برای قتل وی از سوی حکومت ایران صادر شد، از همان زمان سلمان رشدی تحت حفاظت دولت بریتانیا قرار گرفت.

کتابفروشی هایی در بریتانیا و آمریکا به دلیل فروش کتاب تهدید شده و یا مورد حمله قرار گرفتند وبرخی دیگر نیز در هراس از حملات احتمالی، این کتاب را از قفسه های خود جمع کردند.

هفتم مارس 1989، دولت بریتانیا در اعتراض به صدور فتوای قتل رشدی توسط آیت الله خمینی روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد.

جوایز بسیاری از سوی نهادها، سازمان ها و سرمایه داران در کشورهای اسلامی برای اجرای فرمان قتل رشدی تعیین شد.

در سال 1990 در اطلاعیه ای که از جانب وی منتشر شد، او از مسلمانان برای جریحه دار کردن احساساتشان پوزش خواست اما مدت کوتاهی پس از آن، رشدی در مصاحبه ای این عذرخواهی را بزرگترین اشتباه زندگی اش خواند.

با این حال وی در همان سال مقاله ای در باره مرگ آیت الله خمینی نوشت تا شاید رهبری جدید جمهوری اسلامی فتوای مرگ وی را لغو کند، در این مقاله وی به ریشه های تعارض بین بنیادگرایی اسلامی و آزادی بیان در غرب می پردازد.

سال بعد مترجم ژاپنی کتاب وی به قتل رسید و مترجم ایتالیایی آیات شیطانی به سختی مجروح شد و در سال 1993 ناشر نروژی آیات شیطانی مورد حمله قرار گرفت و به شدت مجروح شد.

نیاد پانزده خرداد جایزه برای قاتل رشدی را به 600 هزار دلار افزایش داد، این بنیاد این جایزه را در چندین مرحله افزایش داد و درسال 1999 مبلغ آن را به 2.8 میلیون دلار رساند.

در سال 1998به دنبال اظهارات برخی از مقامات ایران مبنی بر آنکه ایران راسا اقدام به قتل رشدی نخواهد کرد، روابط ایران با بریتانیا و برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا به وضع سابق بازگشت.

در سال 2002، آیات شیطانی از فهرست کتابهای ممنوعه در آفریقای جنوبی خارج شد. در سالروز صدور فتوای آیت الله خمینی در سال 2003، رئیس بنیاد پانزده خرداد اعلام کرد که این فتوا و جایزه آن به قوت خود باقی است.

از آیات شیطانی تا شوالیه

سلمان رشدی علیرغم تهدیدات، همواره منتقد سرسخت بنیادگرایی اسلامی باقی مانده است

سلمان رشدی که در سالهای اخیر با ادامه انتقادات تند از بنیادگرایی اسلامی، همواره در کانون توجه رسانه ها قرار داشته، به عنوان یکی از پیشروان نویسندگان هندی - بريتانيايی در ادبیات خوانده شده است و همواره کتابهایش با استقبال بسیار روبرو بوده است.

در سال 1994 وی کتابی تحت عنوان شرق غرب درباره زندگی خود در سایه تهدید فتوای قتل منتشر کرد که با استقبال بسیاری روبرو شد.

وی تاکنون دهها جایزه برای آثار خود دریافت کرده است که از جمله می توان به: جایزه شورای هنر برای نویسندگان بریتانیا، جایزه اتحادیه ناشران کشورهای انگلیسی زبان، جایزه بهترین نویسنده بوکر، جایزه کتاب کودکان از انجمن نویسندگان بریتانیا، جایزه ادبی کلت از سوئیس، جایزه ادبیات از استرالیا، نویسنده سال بریتانیا، نویسنده سال آلمان، جایزه ادبیات ایتالیا، جایزه افتخاری برای همه دوران نویسندگی از آمریکا، جایزه ادبی از هند، جایزه از دانشگاه هاروارد و جایزه آریستیون از اتحادیه اروپا، اشاره کرد.

سلمان رشدی که استاد افتخاری علوم انسانی انستیتوی تکنولوژی ماساچوست (MIT) نیز هست، یکی از حدود 950 مدعوی بود که در روز تولد ملکه بریتانیا به دلیل "فعالیت های درخشان" در رشته های کاری خود نشان "شوالیه" دریافت کرد.