کرونا توجه جهانی را به قاچاق و فروش حیوانات وحشی جلب کرده است

کارشناسان حفظ محیط زیست می‌گویند همه‌گیری کرونا که احتملا از یک بازار فروش حیوانات وحشی در چین شروع شده، زمانی سرنوشت‌ساز برای جلوگیری از تجارت حیوانات وحشی است؛ تجارتی که می‌تواند منجر به انقراض گونه‌های جانوری و شیوع بیماری‌های گوناگون شود.

وقتی آدام پیمان در ویتنام به رستوران رفت با دیدن صورت غذا حیرت‌زده شد. او در لیست غذای رستوران اسامی حیوانات وحشی از جمله حیوانات در خطر انقراض را در کنار برنج، رشته‌ آسیایی (نودل) و غذای دریایی دید؛ حیواناتی مثل لقمه ماهی، خارپشت، لاک پشت نرم کاسه، خوک وحشی و بز وحشی.

مدیر حیات وحش یک خیریه جانوران به نام انجمن بین‌المللی انسانیت می‌گوید: "این نوع غذاها لوکس و تجملی محسوب می‌شوند."

در بعضی از کشورهای آسیایی، خوردن گوشت حیوانات وحشی نشانه قدرت و ثروت است. استفاده از حیوانات وحشی به عنوان خوراک یا دارو باعث تجارتی شده که غیرقانونی هم انجام می‌شود. این زمینه انتقال ویروس‌ها را از حیوانات به انسان فراهم کرده است.

آقای پیمان می‌گوید: "خوردن حیوانات وحشی بخصوص پستانداران، خطر بزرگی برای سلامت انسان است. این حیوانات ممکن است ناقل بیماری‌هایی باشند که می‌توانند به انسان منتقل شوند. فهمیدن اینکه آیا این حیوانات قانونی شکار شده‌اند آسان نیست. ممکن است بعضی از آنها قاچاق شده باشند و در بازار حیوانات به فروش برسند."

بازار ''میوه و تره‌بار ''

در آسیای جنوب شرقی بخصوص در خاک اصلی چین بازارهای تره‌بار فراوان دیده می‌شوند. در این بازارها ماهی زنده، مرغ و حیوانات وحشی در کنار میوه و سبزیجات تازه به فروش می‌رسند. اسم این بازارها برگرفته از یخ‌های در حال ذوب است که برای جلوگیری از فاسد شدن محصولات تازه استفاده می‌شوند و نیز شستن زمین آغشته به خون حیوانات سلاخی شده استفاده می‌شود.

پرفسور اندرو کانینگهام، معاون علمی انجمن جانورشناسی لندن (ZSL) می‌گوید: "این بازارهای میوه و تره بارها می‌توانند مثل بمب ساعتی همه‌گیری باشند. عواقب این رفتار با حیوانات که انگار اموال شخصی هستند و می‌توانیم آنها را چپاول و غارت کنیم، در نهایت گریبانگیر همه‌مان می‌شود. تعجب هم ندارد. "

جهش به انسان

همه‌گیری فعلی ویروس کرونا که جان ده‌ها هزار نفر را گرفته، احتمالا از یک بازار ماهی‌فروشی در ووهان آغاز شد. در این بازار برخلاف اسمش، فقط ماهی فروخته نمی‌شده و بر اساس گزارش‌ها، حیوانات دیگری مانند مار، خارپشت و گوزن هم در آن پیدا می شده است. بعد از بروز اولین موارد در بازار تره بار ووهان، ابن ویروس بسرعت در چین شیوع پیدا کرد و بعد در سایر نقاط دنیا پخش شد. منشا این ویروس جدید هنوز شناخته نشده ولی احتمال می‌رود از خفاش و از طریق یک حیوان وحشی دیگر به انسان سرایت کرده باشد. ده‌ها سال است که دانشمندان سعی می‌کنند توجه عموم را به شیوع بیماری‌هایی که منشا حیوانی دارند جلب کنند، مثل سارس (سندرم تنفسی حاد و شدید)، مرس (سندرم تنفسی خاورمیانه) و ابولا.

انجمن حمایت از حیوانات وحشی در نیویورک پیام واضحی دارد: "بازار خرید و فروش حیوانات زنده و قاچاق و شکار غیرقانونی حیوانات وحشی باید متوقف شود. این هم از شیوع بیماری‌ها جلوگیری می‌کند هم یکی از مشوق‌های اصلی انقراض گونه‌ها هم حدف می‌شود."

بعد از شیوع این ویروس در ووهان، چین پرورش و فروش تمام حیوانات وحشی زنده را ممنوع کرد که انتظار می رود اواخر امسال قانون شود. هزاران مزرعه حیوانات وحشی از جمله خارپشت، گربه زباد و لاکپشت بسته شده است. به این حال هنوز راه‌های گریز از قانون وجود دارد؛ مثل خرید و فروش برای مصارف درمانی، برای نگهداری به عنوان حیوان خانگی یا تحقیقات علمی. طب سنتی چین هم که از محصولات گرفته شده از حیوانات وحشی استفاده می‌کند هنوز پابرجاست. گفته می‌شود بتازگی دولت چین برای درمان کرونا دارویی را تایید کرده که حاوی صفرای خرس است.

طرفداران حقوق حیوانات نگرانند این معافیت‌ها راه را برای خرید و فروش گوشت حیوانات وحشی باز کنند. در گذشته هم برای استفاده از اعضای بدن ببر و پلنگ چنین اتفاقی افتاده است. به این ترتیب گوشت پنگولین هم ممکن است همچنان خرید و فروش شود چون فلس آن به عنوان دارو و ناخنش برای تزیین استفاده می‌شود.

از این رو همه چشم‌ها به اصلاح قانون حمایت از حیوانات وحشی دوخته شده که از گریزگاه‌های قانونی جلوگیری کند. در ویتنام که همسایه چین است، دولت بسرعت به دنبال وضع قانون برای جلوگیری از خرید و فروش غیرقانونی حیوانات وحشی در بازارهای خیابانی و اینترنت است.

بعضی افراد معتقدند تغییر نگرش‌های فرهنگی و اجرای این ممنوعیت‌ها آسان نیست چون این بازارهای میوه و تره‌بار بخشی از فرهنگ محلی است و این باور وجود دارد که گوشت در این بازارها تازه و ارزان است.

عرضه و تقاضا

پروفسور درک فایفر از دانشگاه سیتی هنگ‌کنگ بر این باور است که مشکل اصلی تقاضا است:

"پرورش یا شکار حیوانات وحشی یک منبع درآمد مهم است. راه حل مناسب زیرزمینی کردن آن نیست و باید مرحله به مرحله انجام شود."

این بار اول نیست که همه‌گیری دنیا را متوجه خرید و فروش حیوانات وحشی کرده است. در سال ۲۰۰۲، شیوع سارس که از چین شروع شد جان بیش از ۷۰۰ نفر را گرفت. منشا این بیماری هیچوقت تایید نشد ولی به خفاش و گربه زباد ربط داده می‌شود.

پرفسور کانینگهام می‌گوید: "برای جلوگیری از همه‌گیری در آینده، باید علت را به اندازه معلول جدی بگیریم. ریشه این مسئله در تخریب طبیعت است که باعث ناسازگاری انسان و حیوانات شده است. حتی در جنگل‌های محافظت شده هم با اینکه خود جنگل وجود دارد، حیوانات وحشی دیگر در آن نیستند و در بازار به فروش می‌رسند. انداختن همه تقصیرها به گردن چین کار آسانی است ولی این اتفاق فقط در چین نمی‌افتد و در بسیاری از کشورهای دیگر از جمله کشورهای اروپایی هم در جریان است. ما دوست داریم حیوانات خانگی عجیب داشته باشیم که در حیات وحش صید شده‌اند. باید اول از خودمان شروع کنیم."