از ایران تا چین تا ونزوئلا؛ چگونه نفت‌کش توقیف‌شده توسط آمریکا موقعیت واقعی خود را پنهان کرد

نفت‌کشی که روز چهارشنبه توسط آمریکا توقیف شد، در جعل یا پنهان‌سازی اطلاعات موقعیت خود سابقه داشت. اقدامی که بر اساس داده‌های ردیابی کشتی‌ها ظاهرا برای مخفی نگه‌داشتن فعالیت‌هایش انجام می‌شده است.

عصر چهارشنبه آمریکا اعلام کرد که نیروهایش در جریان یک عملیات با بالگرد در نزدیکی ساحل ونزوئلا یک نفتکش را توقیف کرده‌اند. بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی با تطبیق یک علامت دیده‌شده در تصاویر منتشرشده از سوی آمریکا با یک عکس مرجع که توسط تانکر ترکرز، سایت ردیابی نفتکش‌ها ارائه شده بود تأیید کرد که این کشتی اسکیپر بوده است.

داده‌های موجود در سایت‌های ردیابی که برای عموم قابل دسترس هستند، تصویر کاملی از حرکات این کشتی به دست نمی‌دهند و کشتی پیش از توقیف، از ۷ نوامبر موقعیت خود را اعلام نکرده بود. شرکت تحلیل دریایی کپلر نیز اعلام کرده که این کشتی در انتقال نفت از کشتی به کشتی دیگر مشارکت داشته است.

پم باندی، وزیر دادگستری آمریکا، این کشتی را چنین توصیف کرد: «نفت‌کش حامل نفت خام که برای انتقال نفت تحریم‌شده از ونزوئلا و ایران مورد استفاده قرار می‌گرفت.»

وزارت دارایی آمریکا نخستین بار در سال ۲۰۲۲ این نفتکش را در فهرست تحریم‌ها قرار داد. زمانی که تحت نام ادیسا فعالیت می‌کرد و متهم بود که بخشی از یک «شبکه بین‌المللی قاچاق نفت» است.

نفتکش اسکیپر تحت پرچم گویان فعالیت می‌کرد، اما دولت گویان به‌سرعت بیانیه‌ای صادر کرد و اعلام کرد پرچم گویان بر فراز این نفتکش ۲۰ ساله «جعلی» است چرا که در گویان به ثبت نرسیده است.»

کارشناسان به بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی گفتند که اسکیپر احتمالا بخشی از ناوگان موسوم به «ناوگان سایه» بوده است. شبکه‌ای جهانی از نفت‌کش‌ها که برای دور زدن تحریم‌های نفتی، مالکیت، هویت و سابقه سفرهای خود را پنهان می‌کنند.

پنهان‌سازی موقعیت

بر اساس معاهده‌ سازمان ملل، تمامی کشتی‌هایی که از حدی معین سنگین‌تر هستند باید دستگاهی موسوم به سامانه شناسایی خودکار را داشته باشند. این دستگاه‌ها اطلاعات کشتی، از جمله موقعیت آن را ارسال می‌کنند و می‌توان آن‌ها را در سایت‌هایی مانند مارین ترافیک دنبال کرد.

اما سابقه علنی حرکات کشتی اسکیپر ناقص و گمراه‌کننده است. طبق اطلاعات مارین ترافیک، آخرین محل پهلوگیری اسکیپر پایانه نفتی سروش در ایران در تاریخ ۹ ژوئیه بوده است؛ جایی که پس از توقف در عراق و امارات به آن رسیده بود.

ولی شرکت کپلر می‌گوید این بخشی از یک الگوی ثبت‌ داده‌های گمراه‌کننده توسط اسکیپر است. تحلیل‌گران این شرکت گفتند که این کشتی پیش‌تر از ونزوئلا و ایران نفت خام بار زده، در حالی که موقعیت خود را از طریق دستگاه سامانه شناسایی خودکار جعل کرده بود. فرآیندی که به آن ارسال سیگنال جعلی می‌گویند.

ونزوئلا دارای یکی از بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان است، اما صادرات این کشور در سال ۲۰۱۹ از سوی آمریکا تحت تحریم قرار گرفت تا دولت نیکلاس مادورو را به انتقال قدرت وادار کند؛ دولتی که به طور گسترده به دستکاری در انتخابات متهم شده است.

شرکت کپلر خاطرنشان کرد که اگرچه دستگاه سامانه شناسایی خودکار نشان می‌داد کشتی در تاریخ ۷ و ۸ ژوئیه در پایانه نفتی بصره عراق بوده، اما گزارش‌های پایانه هیچ نشانی از حضور این کشتی نمی‌دهد. در عوض، اسکیپر نفت خام را در جزیره خارک در ایران بار زده بود.

سپس، طبق داده‌های ردیابی، اسکیپر به سمت شرق حرکت کرد، جایی که شرکت کپلر گفته این کشتی بین ۱۱ تا ۱۳ اوت در یک انتقال کشتی به کشتی شرکت کرده است. بار این نفت‌کش بعدا در چین تخلیه شد و کپلر گفته که مقصد آن «به‌صورت جعلی اعلام شده» بود.

این کشتی از مسیر ایران بازگشت و به سمت کارائیب حرکت کرد. اسکیپر آخرین بار در ۷ نوامبر موقعیت خود را اعلام کرد، چند مایل دورتر از سواحل گویان. موقعیت آن دوباره در ۱۰ دسامبر، پس از عملیات نیروهای آمریکا، ظاهر شد.

در این فاصله، تصاویر ماهواره‌ای شناسایی‌شده توسط تانکر ترکرز دات کام و تصاویر تایید شده توسط بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی نشان می‌دهد که اسکیپر در ۱۸ نوامبر در بندر خوزه در ونزوئلا حضور داشته، در حالی که در آن زمان در سایت‌های ردیابی قابل مشاهده نبوده است.

کارشناسان می‌گویند از زمان اعمال تحریم‌ها، پنهان کردن یا جعل موقعیت برای کشتی‌هایی که در حال بارگیری نفت در ونزوئلا هستند به امری رایج بدل شده است.

تحلیل‌گران کپلر گفتند که این کشتی تا تاریخ ۱۶ نوامبر دست‌کم «یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه نفت خام مری (نفت خام سنگین تولید ونزوئلا)» در پایانه بار زده و مقصد را کوبا اعلام کرده بود.

همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اسکیپر در ۷ دسامبر، تنها چند روز پیش از آنکه توسط نیروهای آمریکایی توقیف شود، در یک انتقال کشتی به کشتی با کشتی دیگری مشارکت داشته است. به نظر می رسد تصاویر ماهواره‌ای دیده‌شده توسط کپلر همین تبادل را نشان می‌دهند و یکی از کشتی‌ها توسط کپلر به‌عنوان اسکیپر شناسایی شده است.

این انتقال در نزدیکی شهر بارسلونا در سواحل ونزوئلا انجام شده است. بر اساس اطلاعات مارین ترافیک، اسکیپر آخرین بار هفته‌ها پیش در سواحل گویان ظاهر شده بود.

کپلر می‌گوید چنین فعالیت‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها در صادرات نفت ونزوئلا غیرمعمول نیست. این شرکت می‌گوید نفت‌کش‌ها اغلب پیش از آن‌که نفت به چین وارد شود بار خود را در سواحل مالزی منتقل می‌کنند.

فردریک فان لوکرن، ستوان پیشین نیروی دریایی بلژیک و تحلیل‌گر، به بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی گفت که هرچند این نوع انتقال‌های کشتی به کشتی غیرقانونی یا اشتباه نیستند، اما «بسیار غیرمعمول» محسوب می‌شوند. او گفت چنین فعالیت‌هایی معمولا نشانه‌ای از تلاش کشتی‌ها برای دور زدن تحریم‌ها است؛ با انتقال نفت به کشتی‌هایی که به‌صورت علنی با قاچاق در ارتباط نیستند.

آقای فان لوکرن گفت که ظرفیت پالایش نفت در ونزوئلا در سال‌های اخیر به‌شدت آسیب دیده و این کشور «وابسته» به متحدانش در ایران و روسیه است تا نفت خام خود را به فرآورده‌های سودآورتر تبدیل کند.

مالک اسکیپر کیست؟

سایت مارین ترافیک می گوید مالک اصلی و بهره‌بردار کشتی، شرکت توماروز گلوبال ونچرز مستقر در نیجریه است کرده و مالک ثبت‌شده آن شرکت تریتون نویگیشن کورپ مستقر در جزایر مارشال.

در سال ۲۰۲۲، وزارت دارایی آمریکا گفت که شرکت تریتون توسط ویکتور آرتیموف، یک سرمایه‌دار روس تحریم‌شده برای تسهیل یک «شبکه جهانی قاچاق نفت» مورد استفاده قرار گرفته است.

در آن زمان، مقام‌های آمریکایی گفتند که آقای آرتیموف از یک شبکه وسیع از کشتی‌ها که غالبا به‌طور مبهم ثبت شده بودند استفاده می‌کرد تا نفت ایران را منتقل کند.

وزارت دارایی آمریکا در بیانیه خود گفت که شرکت «به شکل موثر به آرتیموف کمک کرده، از او حمایت کرده یا پشتیبانی مالی، مادی یا فناورانه، یا کالا و خدمات برای او یا در حمایت از او فراهم کرده است.»

بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی در تلاش است تا برای دریافت نظر، با هر دو شرکت تماس بگیرد.