کشاورزان بدخشان، بلخ و قندز پس از ممنوعیت کوکنار «با افت درآمد روبه‌رو شده‌اند»

یک نظرسنجی تازه‌ی دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم ملل متحد (یوان‌او‌دی‌سی) نشان می‌دهد کشاورزان افغان که پیش‌تر در شمال کشور کوکنار کشت می‌کردند، نتوانسته‌اند پس از ممنوعیت کشت کوکنار توسط طالبان، درآمد از دست رفته خود را جبران کنند.

طبق گزارش این نهاد، بیش از دو سوم خانواده‌ها در ولایت‌های بدخشان، بلخ و قندوز یا هیچ جایگزینی برای درآمد حاصل از کوکنار نداشته‌اند و یا تنها بخشی از آن را توانسته‌اند تأمین کنند.

دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم ملل متحد اعلام کرده است که تنها ۱۵ درصد کشاورزان افغان توانسته‌اند از طریق کشت محصولات جایگزین، زیان‌های ناشی از توقف کشت کوکنار را به‌طور کامل جبران کنند.

به گفته این نهاد، این وضعیت نشان‌دهنده تأثیر عمیق اقتصادی بر زمین‌داران و دهقانان است و نیاز فوری به حمایت‌های هدفمند معیشتی را برجسته می‌کند.

در گزارش جدید این نهاد وابسته به ملل متحد همچنین آمده که تغییرات اقلیمی به تهدیدی جدی و مضاعف برای معیشت کشاورزان افغان تبدیل شده است.

بر اساس این گزارش، حدود ۹۵ درصد از دهقانان فعال در بخش کشت کوکنار در ولایت‌های بدخشان و بلخ گفته‌اند که به دلیل ممنوعیت طالبان، تولید خشخاش را متوقف کرده‌اند.

یوان‌او‌دی‌سی می‌گوید که شواهد حاکی است که غلات، به‌ویژه گندم، به محصول جایگزین اصلی تبدیل شده‌اند؛ به‌طوری که بیش از ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان در هر ولایت به آن اشاره کرده‌اند.

تحلیل تصاویر ماهواره‌ای توسط این دفتر نیز این روند را تأیید می‌کند و نشان می‌دهد که اکثر کشاورزان بلافاصله پس از اعمال ممنوعیت، از کشت کوکنار به غلات روی آورده‌اند.

هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، در اپریل ۲۰۲۲ کشت کوکنار را ممنوع اعلام کرد.

با این حال، گندم در مقایسه با کوکنار محصولی کم‌ارزش‌تر به شمار می‌رود. در سال ۲۰۲۳، میانگین درآمد هر هکتار گندم تنها ۷۷۰ دالر امریکایی بود، در حالی که کشت کوکنار حدود ۱۰ هزار دالر در هر هکتار درآمد داشت؛ تفاوتی که فشار اقتصادی بر جوامع روستایی را به طور چشمگیری افزایش داده است.

بر اساس این گزارش، هم‌زمان تغییرات اقلیمی نیز تهدیدی جدی برای معیشت‌های زراعتی محسوب می‌شود.

خشکسالی‌های پی‌درپی، بارش‌های نامنظم و کمبود آب، بهره‌وری زراعتی را کاهش داده و خانواده‌ها را با گزینه‌های محدود و ناپایدار برای بازسازی زندگی خود مواجه کرده است.

دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم ملل متحد خواستار اتخاذ رویکردی هماهنگ و بلندمدت برای ایجاد جایگزین‌های پایدار معیشتی شده است؛ رویکردی که شامل ترویج محصولات با ارزش افزوده بالا و متناسب با شرایط محلی و نیز اطمینان هم‌زمانی روند کاهش کشت کوکنار با ارائه گزینه‌های عملی و مؤثر توسعه بدیل باشد.

حدود دو ماه پیش دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم ملل متحد با انتشار گزارشی تازه درباره وضعیت تولید مواد مخدر در افغانستان گفت که در سال جاری میلادی تولید مواد مخدر به میزان یک‌سوم کاهش یافته و به ۲۹۶ تُن رسیده است. اما در مقابل تولید مواد مخدر مصنوعی، به‌ویژه مت‌آمفتامین (شیشه) افزایش یافته است.

در این گزارش آمده بود که عواید دهقانان افغان از فروش تریاک هم نصف شده است.

حکومت طالبان تا کنون درباره گزارش تازه ملل متحد ابراز نظر نکرده است. اما مقام‌های طالبان پیش از این ممنوعیت کامل کشت خشخاش را مهم‌ترین دست‌آورد خود عنوان می‌کردند و می‌گفتند، در سیاست محو کشت کوکنار و منع تجارت مواد مخدر «قاطع» است.

در سال‌های اخیر و پس از اعلام ممنوعیت کشت خشخاش، بارها برخوردهای مرگباری بین کشاورزان و نیروهای طالبان بر سر تخریب مزارع خشخاش گزارش شده است.

افغانستان در سال‌های اخیر از بزرگترین تولیدکنندگان تریاک و هروئین جهان بوده است.