'Kara Güneş': Nazilerle ilişkili sembol neden Ukrayna'da bazı askerlerin üzerinde?

Ukraynalı askerleri gösteren iki fotoğraf, üniformalarında Nazilerle ilişkili bir sembol görüldüğü için sosyal medyada büyük yankı buldu.

'Kara güneş' olarak bilinen bu sembol daha önce, Yeni Zelanda'da 2019 yılında iki camiyi silahla tarayarak 51 kişinin ölümüne yol açan aşırı sağcı saldırganın üzerinde de görülmüştü.

Tartışmalı fotoğraflardan ilkinde, kara güneş sembolü Kiev yakınlarında sivillerin tahliyesine yardımcı olan bir askerin üniformasında dikkat çekti.

Ukraynalı fotoğrafçı Anastasia Vlasova'nın çektiği kare, Getty ajansının Twitter hesabından paylaşıldı.

Diğer fotoğraf ise Nato'nun Twitter hesabından 8 Mart tarihinde paylaşıldıktan sonra büyük tepki aldı ve silindi.

Bu karede de aynı sembol Ukraynalı kadın bir askerin üzerinde görülüyordu.

Nato'dan bir yetkili BBC'ye yaptığı açıklamada 'Dünya Kadın Günü dolayısıyla sosyal medyada, uluslararası bir ajanstan temin ettiğimiz bir hazır görsel kullandık. Bu paylaşım, resmiyetini doğrulayamadığımız bir sembolün farkına varmamız üzerine silinmiştir.' dedi.

Kara güneş sembolü nedir?

Bu sembol içiçe girmiş iki daire ve bunları dikey olarak kesen çizgilerden oluşuyor.

Eski İskandinav ve Kelt uygarlıkları dahil olmak üzere farklı versiyonlarını dünyanın çeşitli kültürlerinde gözlemlemek mümkün.

ABD'de Yahudi düşmanlığına karşı kampanya yürüten ADL adlı örgüt, bu sembolün her zaman 'ırkçılık ya da beyazların üstünlüğü' adına kullanılmadığını, fakat Nazilerin Ari bir ırk yaratma inancını yansıtan Avrupa kökenli simgeleri arasında 'kara güneşin' de yer aldığının bilinmesi gerektiğini açıkladı.

Kara güneşin Hitler'le bağlantısı, Almanya'da Paderborn yakınlarında yer alan Wewelsburg Kalesi'nin mermer yer tasarımına dayanıyor.

Nazi hükümeti bir tören mekanı olarak kullanmak amacıyla kalenin restorasyonuna karar vermiş ve Kuzey Kulesi'nde yer alan Generaller Salonu'nun zeminine kara güneş mozaiği konulmuştu.

Nazilerin en çok bilinen sembolü svastika (gamalı haç) Ukrayna'da asker üniformalarında karşımıza çıkmıyor.

Azov Taburu

Fakat insan hakları örgütü Freedom House, kara güneşin Ukrayna'da sıklıkla aşırı sağ ideolojiyi temsil ettiğini vurguluyor.

Örneğin, Azov Taburu adlı milis grubun flama ve üniformalarında kullandığı işarette kara güneş yer alıyor.

Neo-Naziler ve aşırı sağcı milletçi gruplarla ilişkili olan yaklaşık 1000 üyeli Azov Taburu, 2014'te Ukrayna'nın doğusunda Rusya destekli ayrılıkçı harekete karşı patlak veren savaşta ön plana çıktı.

İlk başta gönüllülerden oluşan bu güç, daha sonra Ukrayna Ordusu'nun komutası altına alındı.

Ukraynalı seçmenler nezdinde aşırı sağ küçük bir azınlığı temsil ediyor. 2019 seçimlerinde aşırı sağın adayları ve Svoboda gibi aşırı milliyetçi gruplar parlamentoya girmek için gerekli olan yüzde 5 barajının altında kaldılar.

İşgal gerekçesi

Ukraynalı askerlerin kara güneş sembolüyle görüntülenmesi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in öne sürdüğü işgal gerekçesini tartışmaya açtı.

Putin, Ukrayna'yı Nazilerden arındırmayı amaçladığını söylemişti.

Rus liderin komşu bir ülkenin işgalini dünyaya ve Rus kamuoyuna haklı göstermek için bu konuyu istismar ettiğini söyleyen uzmanlardan biri, İngiltere merkezli Kraliyet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü adlı düşünce kuruluşundan Keir Giles.

Rusya konusunda Nato'ya bir rapor hazırlamış olan araştırmacı, "Rusya, Avrupa'da düşman gördüklerine ve bizzat saldırdıklarına Nazi yaftası yapıştırmakta hiç vakit kaybetmez." diyor.

"Bunu Ukrayna haricinde, Rusya'nın Baltık ülkelerine yönelttiği iftiralarda da görüyoruz."

BBC'nin görüş aldığı bir diğer uzman, Brezilya'nın UniCuritiba üniversitesi uluslararası ilişkiler bölümü profesörü Andrew Traumann ise, "Putin'in Ukrayna'nın bir Nazi ülkesi olduğu iddiası inandırıcı değil, ama Ukrayna'da neo-Nazilerin hiç önemi olmadığını söylemek de yanlış olur." diyor.

Kaliforniya'da Santa Clara Üniversitesi'nden tarihçi Amy Randall ise son noktayı, "Ukrayna Nazilerin ya da faşistlerin kontrolünde değil." diyerek koyuyor.

* Bu habere Luiz Antônio Araújo ve Mariana Sanches katkıda bulundu.