Barrack: 'Türkiye'nin F-35 programına dönebilmesi için S-400 sistemini bırakması gerekiyor'

Gündemi BBC Türkçe'den takip etmek artık WhatsApp'ta da mümkün. Haberlerimizin doğrudan telefonunuza gelmesi için tıklayın.

ABD'nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack, Türkiye'nin F-35 programına geri dönebilmesi için, S-400 sistemini bırakması gerektiğini söyledi.

X hesabından 10 Aralık'ta (ABD'de 9 Aralık) yaptığı açıklamada Barrack, "ABD, Türkiye'nin F-35 programına yeniden katılma isteği ve Rus yapımı S-400 hava savunma sistemini elinde bulundurmasıyla ilgili Türkiye ile görüşmeleri sürdürüyor" dedi.

Barrack, ABD yasalarına göre Türkiye'nin programa dönebilmesi için "S-400 sistemini artık işletmemesi veya elinde bulundurmaması" gerektiğini belirtti.

ABD Başkanı Trump ve Cumhurbaşkanı Erdoğan arasında yeni bir "işbirliği atmosferi"nin oluştuğunu söyleyen büyükelçi, "Umudumuz, bu görüşmelerin önümüzdeki aylarda hem ABD'nin hem de Türkiye'nin güvenlik gereksinimlerini karşılayacak bir atılım sağlaması" diye ekledi.

Türkiye F-35 projesinin kurucu ortakları arasındaydı.

Ancak 2020'de Rus S-400 savunma sistemlerini almasının ardından programdan çıkarıldı.

F-35 uçakları neden önemli

F-35'ler Trump'ın ikinci döneminde Türkiye ile temaslarında en önemli gündem maddelerinden biri.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 25 Eylül'de ABD Başkanı Donald Trump ile Beyaz Saray'da yaptığı görüşme de ele alındı.

Beyaz Saray'daki görüşmede Trump, Erdoğan'ın "satın almak istediği şeylerde başarılı olacağını" söyledi.

Trump "Onun belli şeylere ihtiyacı var, bizim belli şeylere. Bir sonuca ulaşacağız" dedi.

Peki F-35'ler neden önemli, hangi ülkelerde var?

F-35'lerin teknik özellikleri neler?

F-35, gelişmiş sensörler, yapay zekâ destekli muharebe sistemleri ve veri paylaşım yeteneklerine sahip "beşinci nesil" çok amaçlı bir savaş uçağı.

Bu uçaklar saatte yaklaşık 1.900 km hıza ulaşabiliyor ancak asıl maharetleri bu değil.

F-35, hedefleri yalnızca kendi başına bulup vurabilmekle kalmıyor, sensörleriyle bilgileri toplayıp diğer uçaklara veya muharebe sistemlerine iletebiliyor

Bu, karmaşık hava operasyonlarında önemli bir eşik olarak görülüyor. F-35'in varlığı, aynı görevde yer alan eski uçakların yeteneklerini etkili bir şekilde artırıyor.

Radardan kaçmak için tasarlanan bu uçak, gökyüzündeki en gelişmiş jet olarak tanımlanıyor.

Ancak 80 milyon dolarlık fiyatıyla aynı zamanda en pahalı uçaklardan biri.

Amerikan Hava Kuvvetleri F-35A'nın 9g kabiliyetli olduğunu belirtiyor.

Bu yerçekiminin normalden dokuz kat daha fazla olduğu yerlerde de çalışabilmesi anlamına geliyor.

F-35, şu anda dünyada türünün en büyük ve en pahalı silah programı.

Programın yaklaşık 30 ila 40 yıl sürmesi bekleniyor.

Diğer yandan programın kusursuz ilerlemediğine dair endişeler de var.

Kasım 2024'te gizliliği kaldırılan Pentagon kapsamlı test raporunda, programın altı yıllık muharebe testlerinde bakım gecikmeleri, isabetsiz silahlar ve siber savunma yetenekleriyle ilgili endişelerden bahsediliyor.

Bloomberg'ün haberine göre, sorunlar arasında uçağın arızaları otomatik olarak teşhis etme sisteminin çok sık yanlış alarm göndermesi ve onarım süresinin en az iki kat daha uzun sürmesi yer alıyordu.

Hangi ülkelerde var?

F-35 programına göre 2030 yılına kadar Avrupa'da 550'den fazla F-35 olması bekleniyor.

Hint-Pasifik bölgesinde bu sayının 2035 itibarıyla 300'ü aşacağı tahmin ediliyor.

F-35, ABD'nin yanında 19 ülke tarafından tercih ediliyor.

F-35 programındaki ülkeler, ABD, İngiltere, İtalya, Hollanda, Kanada, Avustralya, Danimarka ve Norveç olarak sıralanıyor.

Beşinci nesil savaş uçaklarının teslim edildiği ülkeler arasında İsrail, Japonya, Güney Kore, Belçika, Polonya, Singapur, Finlandiya, İsviçre, Almanya, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan ve Romanya var.

Türkiye F-35 programından neden çıkarıldı?

Türkiye, dünyanın önde gelen silah üreticisi Lockheed Martin tarafından geliştirilen Müşterek Taarruz Programı kapsamındaki beşinci nesil savaş uçağı F-35A Lightning II projesine 2002 yılında dahil oldu.

Programın katılımcıları Türkiye'nin yanı sıra ABD, İngiltere, İtalya, Hollanda, Avustralya, Danimarka, Kanada ve Norveç'ten oluşuyordu.

Türkiye, F-35 savaş uçaklarının bazı parçalarını tedarik etmesinin yanı sıra filosuna eklemek için 100 adet uçak sipariş etti.

Eski Savunma Bakanı İsmet Yılmaz, 2014 yılında yaptığı açıklamada uçaklar için 25 milyar dolar ödeme yapılacağını söyledi.

2018'de dört F-35 uçağının mülkiyeti Türkiye'ye verilmiş ancak uçaklar ABD'de, Türk pilotların da katıldığı eğitim programlarına tabi tutulmuştu.

Daha sonra ise iki F-35 uçağının daha mülkiyeti verilmişti.

Ancak ABD Kongresi'nin bazı üyeleri F-35 ve daha genel anlamda askeri malzeme satışını kısıtlamaya dönük bazı girişimlerde bulundu.

Gerekçeleri arasında Türkiye'de demokrasinin kötüye gitmesi, bazı Amerikan vatandaşlarının tutuklu olması ve Rusya'dan S-400 hava savunma sisteminin satın alınması yer alıyordu.

Nihayetinde dönemin ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye'ye F-35 savaş uçakları teslimatını geçici olarak durduran yasa tasarısını Ağustos 2018'de imzaladı.

Altı uçak Türkiye'ye transfer edilmezken, Türkiye programdan çıkarıldı.

ABD'nin Aralık 2020 itibarıyla Türkiye'nin program kapsamında ürettiği 1005 parçanın tamamı için yeni tedarikçiler bulduğu ortaya çıktı.