Сарбозгирӣ дар Тоҷикистон: Ба ҳар қимате барнома бояд иҷро шавад

Дар Тоҷикистон аз оғоз ва анҷоми корзори сарбозгирӣ наметавон бехабар монд.

Ахиран, ҳангоме ки ман дар худраве шабҳангом аз Ғарм ба Душанбе бармегаштам, мошини моро чанд худрави пулис ва низомиҳо ба муҳосира гирифтанд.

Яке аз афсарон бидуни муъаррифии худ ва густохона ба бозрасии худрави мо шурӯъ кард. Чун дид, ки дар мошин ҳеҷ ҷавони синни хидмати сарбозӣ нест, ӯ ҳатто навмедии худро ҳам пинҳон надошт.

Ин амр каме ғайриодӣ ба назар мерасид, чун маъмулан боздошти гурӯҳии ҷавонон барои фиристодан ба хидмати сарбозӣ дар наздикии бозорҳо, маҳаллоти пурҷамъияти шаҳр, донишгоҳҳо, кофеҳои интернетӣ, фурудгоҳ ва истгоҳҳои қатор сурат мегирад.

Падидае саросарӣ

Мудофеъони ҳуқуқи башар ҳамвора аз давлати Тоҷикистон хостаанд, ки аз боздоштҳои гурӯҳии ҷавонон дар кишвар дар мавсими сарбозгирӣ, ки ба амре маъмулӣ дар солҳои ахир табдил шуда, парҳез кунад.

Ба гуфтаи мудофеъони ҳуқуқи башар, шумори қобили мулоҳизае аз навсарбозон ба сурати ғайриқонунӣ ба артиш бурда шудаанд, зеро бештари онҳоро маъмурони давлатӣ дар хиёбон дастгир кардаанд.

Ҳуқуқдонҳо мегӯянд, ки боздоштҳои гурӯҳӣ барои мулҳақ кардани ҷавонон ба артиш ахиран ба амре усулӣ ва густарда дар кишвар табдил шудааст.

Дилбар Самадова, як мудофеъи ҳуқуқи башари маҳаллӣ, мегӯяд: "Дастикам 40 дарсади навсарбозон ба сурати ғайриқонунӣ ба артиш бурда мешаванд. Аксари онҳо дар ин бора ба сурати ошкор ҳарф намезананд, зеро аз хушунат аз сӯйи афсарон ва сарбозони меҳтар, ё ба истилоҳ "дедҳо", бим доранд.

Вазорати дифоъи Тоҷикистон мегӯяд, ки аз оғози мавсими сарбозгирӣ то кунун 62 дарсад аз барномаи ҷалби ҷавонон ба хидмати низомӣ иҷро шудааст.

Бо ин ҳол, низомиён вуҷуди мавориди ҷалби ғайриқонунӣ ба артишро эътироф карда ва мегӯянд, ки боздоштҳои гурӯҳии ҷавонон дар хиёбонҳо "чорае ногузир" барои иҷрои барномаи сарбозгирӣ аст.

'Аз ҷашни арӯсӣ ба сарбозӣ'

Вазорати дифоъи Тоҷикистон ба таври муназзам бо камбуди навсарбозон дар артиш рӯбарӯст.

Мақомоти низомӣ ин амрро ба муҳоҷирати умумӣ марбут медонанд, зеро аксари ҷавонон пас аз фориғ шудан аз мактабҳо барои ҷустуҷӯи кор ба кишварҳои хориҷӣ мераванд.

Аммо мудофеъони ҳуқуқи башар муътақиданд, ки муҳоҷират танҳо сабаби сарпечии ҷавонон аз хидмати сарбозӣ нест. Қулдурӣ ё меҳтарсолорӣ (дедовшина) ҳам мӯҷиби ҳароси ҷавонон аз хидмат аст.

Пайвандони бисёре аз ҷавонон талош мекунанд роҳҳое барои озодии онҳо аз хидмати сарбозӣ пайдо кунанд. Онҳоро ба кишварҳои хориҷӣ мефиристанд, ки то поёни синни сарбозӣ дар он кишварҳо бимонанд.

Далрабо Самадова мегӯяд: "Ҷавонон ва волидони онҳоро бештар шароити зиндагӣ дар артиш, кайфияти бади хӯрок ва либоси сарбозон нигарон мекунад. Аксари онҳо дар фасли зимистон сармо мехӯранд."

Ҳуқуқдонҳо дар бораи мавориди мухталифи сарбозгирии ғайриқонунӣ хабар додаанд.

Файзинисо Воҳидова, ҳуқуқдони саршинос, ба бахши русии Би-би-сӣ гуфт: "Дар мавсими сарбозгирии соли гузашта, ҷавонеро дар ноҳияи Ғончӣ шабҳангом аз бистараш гирифта, ба кумисериёи низомӣ бурданд."

Ӯ меафзояд: "Дар Исфара ҷавонеро дар маросими арӯсӣ аз канори арӯсаш гирифтанд. Арӯсаш дар хона монду худашро мустақим ба кумисериёи низомии ноҳия бурданд."

Авоили соли ҷорӣ додситонии низомии вилояти Хатлон барои ба таври ғайриқонунӣ ва иҷборан бурдани 23 донишомӯзи мактаб ба артиш парвандаи ҷиноӣ боз кард. Онҳоро як моҳ пеш аз поёни таҳсил ба хидмат бурда ва ваъда карда буданд, ки гувоҳиномаҳои фориғуттаҳсилиро баъд аз хидмат хоҳанд гирифт.

Ин воқеъа дар баҳори соли ҷорӣ дар ноҳияи Шаҳритус рух дод. Волидони онҳо дар ин бора ба додситонии низомӣ шикоят бурданд. Бо ин вуҷуд, ба гуфтаи манобеъи вазорати дифоъ, ин донишомӯзон то ҳол дар суфуфи артиш боқӣ мондаанд.

'Ҳама пеши қонун баробаранд'

Файзинисо Воҳидова мегӯяд: "Маъмулан аъзои кумисиюни сарбозгирӣ вазъи саломати ҷавононро муъояна намекунанд. Пизишкон ин қонуншиканиҳоро нодида мегиранд, чун барои онҳо иҷрои барнома муҳимтар аст. Ба ҳамин хотир дар артиши Тоҷикистон беморон зиёданд."

Дилрабо Самадова меафзояд: "Дар артиши Тоҷикистон маъмулан фарзандон аз хонаводаҳои камбизоъат адои хидмат мекунанд. Фарзанди ҳеч мансабдореро наметавон онҷо пайдо кард."

Мақомҳои артиш мегӯянд, ки масъулияти сарбозгирӣ ба дӯши ҳукуматҳои маҳаллист. Фариддун Маҳмадалиев, сухангӯи Вазорати дифоъи Тоҷикистон, мегӯяд: "Мо барои анҷоми тадобири сарбозгирӣ ва чигунагии он масъул нестем. Ин масъулият комилан ба дӯши мақомоти маҳаллист."

Ӯ афзуд: "Дар кишвари мо ҳама дар пеши қонун баробаранд. Ҳам фарзандони мақомот ва ҳам фарзандони афроди одӣ, ҳама бояд дар артиш хидмат кунанд. Мутмаиннам, барномаи сарбозгирӣ дар мавсими кунунӣ ба таври комил иҷро мешавад."

'Ҳатто шунидан нахостанд'

Мавсими сарбозгирӣ дар Тоҷикистон бо шукӯҳу шаҳомате хосса оғоз мешавад. Телевизиюнҳои давлатӣ барномаҳои ватандӯстона намоиш медиҳанд.

Дар ин барномаҳо ҷавонон ва волидони хушбахти онҳоро мебинем, ки фарзандони довталаби худро ба артиш, барои хидмати Ватан, гусел мекунанд. Ҳамчунин, ягонҳои (част) низомиеро нишон медиҳанд, ки аз шароити хубе бархурдоранд ва ба сарбозон дар он ҷо ғизои фаровоне медиҳанд.

Бо ин ҳама, бисёре аз волидон талош мекунанд барои фарзандони худ дар бораи вазъи бади саломаташон асноди пизишкӣ дарёфт кунанд, то собит намоянд, ки онҳо тавони хидмати сарбозиро надоранд. Бархе ҳам саъй мекунанд фарзандонашонро барои ҷустуҷӯи кор ба кишварҳои хориҷӣ бифристанд.

Озода Шокирова, як сокини ноҳияи Рашт, мегӯяд: "Мехостам писарамро баъд аз хатми донишгоҳ ба Русия фиристам, аммо дер кардам. Ӯро, вақте ки берун мерафт, аз назди дарвоза гирифтанд."

Ӯ меафзояд: "Ҳар гоҳ, ки писарам имкон ёфта, ба мо занг мезанад, аз сардӣ ва кори сангин шикоят мекунад ва мехоҳад, ки мо ба кумисериёи низомӣ санад барему собит кунем, ки ӯ тавони хидмат дар артишро надорад."

Писари Тоҷинисо, як сокини дигари ноҳияи Раштро, ба идораи шӯрои деҳот "барои имзои санаде" даъват карданд ва аз онҷо мустақиман ба артиш бурданд.

Ӯ мегӯяд: "Шавҳарам тоза фавт кард, писарам танҳо ноновари хона буд. Дар шӯрои деҳ касе ба ҳарфам гӯш надод, баръакс таҳдидам карданд, ки сокит бошам. Ба ҳарфи камбағал кӣ гӯш мекунад!? Дар деҳаи мо фақат онҳоеро ба артиш бурданд, ки на пул доранду на хешу табори бонуфуз."

Бар асоси қонун дар бораи хидмати сарбозӣ, мардони аз 18 то 27-сола муваззафанд дар артиши Тоҷикистон хидмат кунанд. Мавсими кунунии сарбозгирӣ аз аввали октябр то охири ноябр идома хоҳад дошт.