Golaha Amniga oo kordhiyay cunaqabateynta hubka ee saaran Soomaaliya

Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ayaa cambaareeyay hubka Soomaaliya la geeyo ee gacanta u gala ururka Al Shabaab iyo ururada kale ee Soomaaliya ka jira, taas oo "xadgudub ku ah cunno-qabteynta hubka ee Qaramada Midoobay."

Golaha Amniga ee Qaramada Waxay Isniintii u codeeyeen in muddo sannad ah lagu kordhiyo muddada xayiraadda ee hubka Soomaaliya, iyagoo sheegay in dhaqdhaqaaqyada argagaxisada ah ee xiriirka la leh Al-Qaacida ay sii wadaan in ay carqaladeeyaan xasilloonida Soomaaliya.

Qaramada Midoobay ayaa dowladda federaalka ah ee Soomaaliya ku boorrisay inay sii waddo la shaqeynta hay'adaha maaliyadda ee gaarka loo leeyahay iyo beesha caalamka si looga hortago awoodda Al-shabaab ee dakhli-abuurista iyo dhaq-dhaqaaqa, kaydinta iyo wareejinta kheyraadka "si loogu isticmaalo falalka argagixisada iyo arrimaha kale."

Qaraarka golaha ayaa sidoo kale walaac ka muujiyay "warbixinnada joogtada ah ee musuqmaasuqa iyo weecinta hantida dadweynaha ee dalka Soomaaliya."

Goluhu wuxuu meel mariyay cunaqabateynta hubka, gaar ahaan soo iibsashada iyo sii iibinta hubka iyo agabka cidanka ee xoogagga Soomaaliya.

Waxay sidoo kale mamnuuceen in Soomaaliya laga iibiyo ama loo daabulo walxaha qarxa ee lagu farsameeyo qarxyada ay Al-Shabaab adeegsato.

Dhoofinta dhuxusha, ayaa iyadana laga mamnucay oo Soomaaliya mar u ahayd il-dhaqaale oo aad muhiim u ah.

13 ka mid ah Golaha Ammaanka ayaa oogolaaday tallaabada UNSC halka Ruushka iyo shiinahana ay ka maqnaayeen.

Dhanka kale Ruushka ayaa ka soo horjeestay tixraacyada loo cuskaday Eritrea iyo Jabuuti ee qaraarka Qaramada Midoobeey, kaas oo sheegay in golaha "ay sii wadi doonaan inay sii dabagalaan horumarka ku wajahan caadiyeynta xiriirka Eritrea iyo Jabuuti."

Golaha amaanka ayaa cunaqabatayn dhanka hubka ah iyo cunaqabatayno kale oo adag ku soo rogay dalka Eritrea sannadkii 2009-kii, ka dib markii sida la sheegay ay "hub u dirtay" kooxda Al-Shabaab ee ka dagaalanta Soomaaliya.

Sidoo kale, waxaa lagu eedeeyay in ay diiday in la xaliyo muran xuduudeedka kala dhexeeya Jabuuti oo xulafo muhiim u ah Maraykanka, marka laga hadlayo Geeska Afrika, balse Golaha ayaa Eritrea ka qaaday cunaqabataynta bishii November 2018-kii.

Ku xigeenka safiirka Ruushka ee Qaramada Midoobay, Anna Evstigneeva, ayaa sheegtay in Moscow ay ka soo horjeesatay tixraacaasi, sababtoo ah Waxay tiri: "Xiriirka u dhexeeya Jabuuti iyo Ereteriya halka uu haatan marayo maaha mid khatar ku ah nabadda iyo ammaanka caalamiga ah".

Waxayna sheegtay in "qodobbada haray ee khilaafka labadan waddan ay noqon karaan kuwa lagu dhameeyo diblumaasiyadda laba geesoodka ah".

Dhinaca kale Shiinaha ayaa ka soo horjeestay in Golaha uu ku guuleysto in wax laga bedelo cunaqabateynta hubka Soomaaliya, iyadoo dowladda Soomaaliya ay dhowr jeer ka codsatay, in la aqoonsado tilaabooyinkeeda ku aaddan dib u dhiska iyo qaadashada mas'uuliyadda amniga dalka.

Dhowrkii sano ee la soo dhaafay oo kaliya ayay Soomaaliya bilowday in ay cagaheeda isku taagto ka dib 30 sano oo fowdo ah.

Marxaladihii ay soo martay cuqabateynta Hubka ee Soomaaliya

- Bishii Janaayo ee sannadkii 1992-kii ayaa ayaa markii ugu horreysay qaraar ka soo baxay golaha amaanka oo uu tirsigiisu ahaa 733 cunaqabateynta hubka lagu saaray Soomaaliya, xilligaasoo ahayd 1 sano ka dib markii ay burburtay dowladdii dhexe.

-Bishii Juun ee sannadkii 2001-dii, qaraar uu tirsigiisu ahaa 1356 oo ka soo baxay golaha amaanka ayaa dib u eegis loogu sameeyay xayiraadda hubka ee Soomaaliya, waxaana laga soo reebay hubka qaar iyo qalabka milatariga oo cayiman, si loogu adeegsado howlaha la xiriira bani'aadanimada.

- Bishii Luulyo ee sannadkii 2002-dii, qaraar uu tirsigiisu ahaa 1425 oo ka soo baxay golaha ammaanka ayaa lagu kala caddeeyay hubka laga mamnuucay Soomaaliya waxaana lagu qeexay in cunaqabateynta ay ka mid tahay mamnuucitaanka ka ganacsiga hubka.

- Bishii Diseembar ee sannadkii 2006-dii, qaraar uu tirsigiisu ahaa 1725 oo ka soo baxay golaha amaanka ayaa xayiraaddii hubka looga qaaday Soomaaliya. Qaraarkaas ayaa u oggolaaday urur goboleedka IGAD iyo midowga Africa iney faragalin ku sameeyaan xaaladda Soomaaliya ayna ciidamo ka socda waddamada gobolka geeyaan si ay gacan u siiyaan dowladda Soomaaliya ee taageerada ka heysata Qaramada Midoobay isla markaana ay ka soo hor jeedeen kooxaha hubeysan.

- Bishii Febraayo ee sannadkii 2007-dii, qaraar uu tirsigiisu ahaa 1744 oo ka soo baxay golaha amaanka ayaa lagu xaddiday cunaqabateynta oo gaar looga dhigay dhinacyada aan dowladda ahayn ee Soomaaliya ka dagaallama. Waxaa qaraarkaas lagu oggolaaday in Soomaaliya la geyn karo hub iyo saanad milatari oo looga gol leeyahay in lagu garab istaago dowladda Soomaaliya.

- Bishii Nofeembar ee sannadkii 2008-dii, qaraar uu tirsigiisu ahaa 1844 ayaa wax looga baddalay cunaqabateynta hubka ee saaran Soomaaliya waxaana lagu bartilmaameedsaday cid walba oo ku xad gudubta xakameynta hubka.

- Bishii Diseembar ee sannadkii 2009-kii, qaramada Midoobay ayaa cunaqabateynta dhinaca hubka ku soo rogtay dowladda Eritrea, ka dib markii lagu eedeeyay iney ku xad gudubtay xayiraadda hubka ee saarneyd Soomaaliya.

- Bishii Maarso ee sannadkii 2013-kii, qaraar uu tirsigiisu ahaa 2093 oo ka soo baxay golaha amaanka ayaa wax looga baddalay cunaqabateynta hubka ee Soomaaliya iyo hababka loo isticmaalo waxyaabaha la xiriira saanadda milatariga ee la siiyo dowladda Soomaaliya, waxaana lagu sii xoojiyay cunaqabateynta ka dhanka ah dhinacyada aan dowladda ahayn.

In muddo ahba dowladda federaalka Soomaaliya ayaa u xusul duubeysa in gabi ahaanba lagu dul qaado xayiraadda hubka, si ay cudud ugu hesho la dagaallanka Al Shabaab.

Balse Qaramada Midoobay ayaa ku adkeysatay in haddii Soomaaliya laga qaado cunaqabateynta uu hubka noqon karo mid faraha ka baxa ama gacanta u gala dhinacyo aan ku habbooneyn.

Qaraarkan ugu dambeeyay ee ay golaha amaanka bishan ku cusbooneysiiyeen cunaqabateynta hubka ee Soomaaliya ayaa sidoo kale lagu sheegay in dowladda Soomaaliya ay ku xad gudubtay xayiraaddii lagu sameeyay hubka ayna ka tallaabsatay hubka loogu tala galay in ey isticmaasho.