Laas Caanood oo mar kale dagaal culus uu ka dhacay

Tebin toos ah

1. 18 Maajo 2023Talyaaniga oo soo saaray shuruuc adag oo ka dhan ah muhaajiriinta

   Sharci cusub oo Talyaanigu soo saaray, kaasoo adkaynaya xuquuqda magangelyo doonka, si loo yareeyo muhaajiriinta u soo hayaamaya Talyaaniga ayaa mid ka mid ah hay’adaha caalamiga ah ee xuquuqul insaanka waxay ku tilmaantay mid aan bani aadminimada waaafqsanayn oo cabburin ku salaysan.

   Xukuumadda ra’iisul wasaare Georgia Meloni ayaa sharcigan keentay ka dib markii uu Markab ku jabay xeebaha koofureed ee dalkaas, kaasoo ay ku dhinteen ilaa 90 qof bishii Febraayo.

   Sharciga oo baarlamaanku ansixiyey ayaa dhigaya ciqaab xabsi oo adag oo ay mutaysanayaan qolyaha wax tahriibiya, wuxuuna xaddidayaa fursadaha ay dadka cusub ee imaanaya ku heli karaan in la siiyo ruqsad deganaansho oo “ilaalin gaar ah” darteed lagu siiyo, haddii aysan buuxin shuruudaha Magangelyo doonka.

   “Sharciga cusub wuxuu saamayn culus ku yeelanayaa xuquuqda soo galootiga oo ay ku jirto inay raadsadaan ilaalin, inay helaan hanaan magangalyo-doon oo xaq ah, iyo inay ku raaxaystaan xoriyadda socodka” ayey tiri hay’adda Human Rights watch.

   Waxaa kale oo la sheegay in sharcigu uu Meesha ka saarayo koorasyada ay dawladdu dhaqaalaha ku bixiso ee dadka lagu baro afka Talyaaniga iyo adeegyada dhinaca sharciga ee la siiyo muhaajiriinta la geeyo meelaha loogu tala galay in dadka lagu hayo.

2. 16 Maajo 2023Shirkadda isgaarsiinta ee Vodafone oo dhimi doonta shaqaale aad u fara badan

   Shirkadda Vodafone, ayaa waxay dhimi doontaa 11,000 oo shaqaale saddexda sano ee soo socota.

   Margarita Della Valle, oo ah maamulaha cusub ee shirkaddan isgaarsiinta, ayaa ku dhawaaqday tallaabadan.

   Saamaynta shaqo dhimistan, ayaa waxay saameyn doontaa wadamo badan. Maamulaha guud ayaa wuxuu u qaatay go'aankan qayb ka mid ah qorshe lagu 'fududeynayo' shaqada shirkadda.

   Vodafone ayaa waxaa uga shaqeeeya 104,000 oo shaqaale gaaraya adduunka oo dhan.

   "Vodafone waxay u baahan tahay inay is beddel sameyso, si ay u sii waddo bixinta adeegga," Vale ayaa sidaasi tiri.

   Vale ayaa waxay noqotay madaxa bishii Janaayo, waxayna sidoo kale u shaqeynayaa agaasimaha maaliyadda ee ku meel gaarka ah.

   Waxay sheegtay haweeneydani in mudnaantiisa koowaad ay tahay macaamiisha.

3. 16 Maajo 2023Khadar Faroole oo beeniyey inuu ku lug leeyahay shaqaaqadii ka dhacday Garowe

   Maamulka goboleedka Puntland ee dalka Soomaaliya ayaa ku eedeeyey dowladda federaalka Soomaaliya inay ka dambeysay iska horimaad xalay ka dhacay magaalada Garowe.

   Iska hor imaadkan ayaa waxa uu dhex maray ciidamo ka tirsan Maamulka Puntland iyo ciidamo taabacsan siyaasiin mucaarad ah. Isku dhaca ayaa waxaa ka dhashay khasaare dhimasho iyo mid hantiyeed.

   Wasiirka arrimaha gudaha Maamulka Puntland Cabdi Faarax Saciid (Juxa) oo la hadlayay warbaahinta gudaha, ayaa sheegay in shaqaaqada xalay dhacday uu ka dambeeyo madaxweynaha Soomaaliya, si gaar ah wuxuu ugu eedeeyey ergayga gaarka ah ee madaxweyne Xasan Sheekh u qaabilsan maalgashiga iyo Ganacsiga Khadar Cabdiraxmaan Faroole.

   Ergayga gaarka ah ee madaxweyne Xasan Sheekh u qaabilsan maalgashiga iyo Ganacsiga, Khadar Cabdiraxmaan Faroole ayaa iska fogeeyey eedeynta uu u soo jeediyey Wasiirka arrimaha gudaha Maamulka Puntland Cabdi Faarax Saciid Juxa, wuxuuna ku tilmaamay mid aan sal iyo raad lahayn.

   Halkan ka akhriso ragga soo qabashadooda lagu dhawaaqay

4. 16 Maajo 2023Somaliland oo guulo ka sheegatay dagaalka ka dhacay gobolka Sool

   Ciidamada Jamhuuriyadda iskeed madax banaanida ugu dhawaaqaday ee Somaliland, ayaa sheegay maanta iney guulo ka gaareen dagaal ka dhacay gobolka Sool.

   Taliyaha Ciidanka Soomaliland Jeneral Nuux Ismaaciil Taani, ayaa sheegay in ciidankooda dagaal lagu soo qaaday, isagoo dhinaca kasoo horjeeda ku tilmaamay ‘huwan dhibaatooyin ka wadda gobolka Sool’.

   Jeneraal Taani ayaa tilmaamay in jihooyin kala duwan lagaga soo duulay, sida Galbeedka Laascaanood, Bariga Laacaanood iyo Dhaban-saar.

   Taani wuxuu carabka ku dhuftay iney jiraan dhimasho iyo dhaawac, ha yeeshee ma uusan carab baabin tiro cayiman.

   C/risaaq Xasan Falaalug oo u hadlay dhinaca ay is hayaan Somaliland ayaa ku eedeeyey milateriga Somaliland inay dagaalka ayagu qaadeen, ayna dhankooda - ka Deegan ahaan - diyaar u yihiin nabad.

5. 16 Maajo 2023Xarunta dalka Ukraine oo lagu qaaday weeraro culus

   Caasimadda dalka Ukraine ee magaalada Kyiv, ayaa waxaa lala beegsaday weeraro kale oo dhanka cirka ah, oo Ruushku uu ku sheegay mid ka mid ah inay yihiin kuwii ugu xoogga badnaa.

   Ukraine ayaa sheegtay in dhammaan 18-ka gantaal la soo riday, muuqaalladoodana ay muujinayaan difaacyada cirka oo burburinaya gantaallada.

   Balse Ruushka ayaa sheegay in weerarkooda – oo loo adeegsaday diyaaradaha aan duuliyaha lahayn iyo gantaallada – uu ku dhacay dhammaan bartilmaameedyadii ay ku wajahnaayeen.

   Maamulka Moscow, ayaa sare u qaaday ololahooda weerarada hawada toddobaadyadii la soo dhaafay.

6. 16 Maajo 2023Iska hor imaad dhimasho iy dhaawac gaystay oo Garowe ka dhacay

   Wasiirka arrimaha gudaha Puntland, Cabdi Faarax Siciid (Juxa), ayaa ku eedeeyey mas’uul ka tirsan dowladda federaalka Soomaaliya, inuu ka dambeeyey ‘shaqaaqadii lagu weeraray sanaadiiqda doorashada’, ee xalay ka dhacday magaalada Garoowe.

   Wasiir Juxa ayaa ku eedeeyey iska hor imaadka inuu mas’uul ka ahaa Khadar Cabdulraxmaan Faroole oo ah ergeyga gaarka ah ee arrimaha dhaqaalaha ee Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud.

   Weerarkan oo xalay ka dhacay magaalada Garoowe, ayaa waxaa ka dhashay dhimasho iyo dhaawacba, wuxuuna dagaalku billowday markii ay iska hor yimaadeen ciidan waday agabka codaynta iyo miliishiyo hubaysan.

   Waxaa ku dhintay iska hor imaadka sida uu sheegay wasiir Juxa laba askari, oo ka tirsan ciidanka booliiska Puntland.

   Ma aha markii ugu horeysay oo uu weerar ka dhaco Garoowe, kaasoo salka ku haya arrimo doorasho.

7. 16 Maajo 2023Laas Caanood oo maanta mar kale dagaal culus uu ka socdo

   Dagaal culus ayaa saaka dib uga billowday deegaano kala duwan oo ka tirsan degmada Laascaanood xarunta gobolka Sool.

   Degaanada Samakaab iyo Dhaban-saar oo waqooyi galbeed laascaanood kaga quman, ayuu ciidamada Somaliland iyo kuwa SSC dagaal culus ku dhexmaray, kaasoo billowday waabirigii saaka, sida ay noo xaqiijiyeen dad ku suganDhaban-saar.

   Dagaalkan ayey wararku xoogagga SSC ku doonayeen inay ku qabsadaan waddada isku xirta waqooyi iyo koonfur, halka ay Somaliland-na ay muhiim ugu tahay deegaanka Samakaab, oo 38km Laascaanood u jirta.

   Dhinaca kale, Bariga iyo waqooyiga magaalada Laascaanood ayaa barqadii saaka dagaal xoogan uu ka dhacay, kaasoo ilaa hada rasaastiisa laga maqlayo magaalada, mararka qaarkoodna ay soo gaarayaan.

   Khasaare dhimasho iyo dhaawac ah ayaa isbitaalada magaalada la gaarsiiyay, iyadoo ay ku jiraan dad rayid ah oo rasaas wiifto ah iyo madaafiic ay ku haleeshay magaalada dhexdeeda.

8. 16 Maajo 2023Dagaal xoogan oo mar kale ka qarxay xarunta dalka Sudan

   Iska horimaadyo ba’an oo u dhexeeya ciidamada Sudan iyo xoogaga Taageerada degdega ah ee kasoo horjeeda, ayaa mar kale ka qarxaymagaalada caasimadda ah ee Khartoum, iyo magaalooyinka deriska la ah Omdurman iyo Bahri, ee dhinacyada wabiga Nile.

   Ciidamada ayaa sii wada weerarada dhanka cirka ah, waxaana dadka guryahooda gabaad ka dhiganaya ay maqlayaan qaraxyo waaweyn.

   Kooxaha u dooda xuquuqul insaanka ee Darfur, ayaa sheegay in dagaaladii ka dhacay agagaarka magaalada el-Genena, dhowrkii maalmood ee la soo dhaafay ay ku dhinteen in ka badan 350 qof.

   Waxaa soo baxayay warar aad u badan oo sheegaya in maleeshiyaad carbeed oo taabacsan RSF-ta ay weerar, dhac iyo gubidba ku qaadeen guryo.

   Dhakhaatiirta caafimaadka, ayaa sheegay in nidaamka caafimaadka ee Darfur uu gabi ahaanba burburay.

   Labada dhinac ee dagaallamaya, ayaa ujeedkoodu waxa uu yahay inay ku wada hadlaan Sucuudiga, balse ilaa hadda waxaa la jabiyay dhammaan ballan-qaadyadii ahaa in la ilalaiyo dadka rayidka ah, iyo in la isla oggolaado in gargaar bini'aadannimo la gaarsiiyo dadka shacabka ah ee dhibaateysan.

9. 16 Maajo 2023Erdogan oo la sheegay in uu fure u yahay xiriirka Afrika iyo Turkiga

   Iyadoo lagu wado in dalka Turkiga uu aado doorasho wareeg labaad oo codbixin ah oo u dhaxeeya madaxweyne Recep Tayyip Erdogan iyo musharaxa mucaaradka Kemal Kilicdaroglu – maxay natiijada ka soo baxdaa Afrika uga dhigan tahay?

   Sami Hamdi, oo ah falanqeeye isla markaana tafatire ka ah Jaraaidka The International Interest current affairs, ayaa u sheegay barnaamijka BBC’s Focus on Africa in Afrika ay hoos uga dhici karto liiska mudnaanta leh ee Turkiga, haddii Mr Erdogan uu ku guuleysan waayo.

10. 16 Maajo 2023Hogaamiyaha mucaaradka Tunisia oo sanad xabsi ah la xukumay

    Maxkamad ku taal Tunisia ayaa ku xukuntay hogaamiyaha mucaaradka Rached Ghannouchi hal sano oo xabsi ah.

    Hogaamiyaha xisbiga Ennahda, oo aad u dhaliila madaxweyne Saciid Kaies, ayaa xabsiga ku jiray tan iyo bishii hore, ka dib markii lagu eedeeyay inuu maleegayay falal ka dhan ah amniga qaranka iyo kicin dadweyne.

    Mr Ghannouchi ayaa diiday eedeymahaas oo uu ku tilmaamay kuwa siyaasadeysan, isagoo diiday inuu horyimaado garsoorayaasha.

    Isniintii, ayaa la xukumay isagoo maqan.

11. 16 Maajo 2023Tirada dadka dilka lagu fuliyay caalamka oo kor u kacday

    Tirada dadka dilalka lagu fuliyay ee la diiwaan galiyay caalamka sanadkii 2022 ayaa aheyd tii ugu sareysay muddo shan sano ah, iyadoo dowlado badan oo bariga dhexe ah ay sare u qaadeen adeegsigooda ciqaabta dilka, Amnesty International ayaa tiri.

    Wadarta 883 qof ayaa la og yahay in lagu dilay guud ahaan 20 waddan, taasoo muujineysa kor u kaca 53% marka loo eego 2021, marka loo eego dib u eegista sannadlaha ah ee kooxda.

12. 16 Maajo 2023Mucaaradka Puntland oo baaq ka soo saaray doorashooyinka 25 May dhici doona

    Siyaasiyiinta mucaaradsan Madaxweynaha Puntland, ayaa ku baaqay in la joojiyo doorashada golaha deegaannada, ee lagu wado in ay dhacdo 25-ka bishan.

    Bayaan ay ka soo saareen shir laba maalmood uga socday Garowe, ayay ku sheegeen in doorashadaas aan heshiis lagu ahayn, oo ay ka dhalan karaan dhibaatooyin amni.

    Madaxweyne Siciid Cabdullahi Deni ayaa ku adkeysanaya, in doorashadaas qof iyo codka ah uu dastuurka u oggol yahay, isla markaana aanay cidna hor istaagi karin.

    Muddo xileedka Deni ayaa ku eg horraanta January ee 2024-ka. Siyaasiyiinta bayaanka soo saaray waxaa kamid ah, Cawil Sheekh Xaamud, wasiirkii hore ee cadaallada Puntland wuxuu ka waramayaa nuxurka bayaankooda.

13. 16 Maajo 2023Hogaamiyaha Milatariga Sudaan oo xil ka qaadis sameeyay

    Hogaamiyaha Militariga Sudan Lt Gen Abdel Fattah al-Burhan ayaa xilka ka qaaday ku simaha wasiirka arimaha gudaha Anan Hamed Mohammed Omar oo sidoo kale ahaa taliyaha ciidamada booliska.

    War qoraal ah oo uu soo saaray Gen Burhaan ayaa taliyaha guud ee booliska ugu magacaabay Khalid Hassan Muhyi al-Diin.

    Lama sheegin sababta xilka looga qaaday, balse Gen Burhaan ayaa horay sidan oo kale wareegtooyin xilka uga qaaday guddoomiyihii bangiga dhexe iyo laba dublamaasi oo ka tirsan wasaaradda arrimaha dibadda.

    Bilaysku ayaa la sheegay inay ka hawlgeli waayeen meelaha ay dagaalada ka socdeen , oo ay ku jirto caasimadda, Khartoum, tan iyo markii uu dagaalku qarxay 15kii Abriil. Taasi oo keentay in deegaanadaas ay si weyn uga dhacaan falal lidi ku ah sharciga oo ay ka mid yihiin dhac iyo boob.

14. 16 Maajo 2023Maamulka Galmudug oo shaaciyay inay qaban doonaan doorasho qof iyo cod ah

    Maamulka Galmudug ayaa shaaciyay, in dhammaadka sanadkan uu qaban doono doorasho qof iyo cod ah, oo ka dhacda lixda degmo.

    Kulan uu yeeshay golaha wasiiradda maamulkaas, ayaa lagu sheegay, in la joogo xilligii shacabka ay dooran lahaayeen mas'uuliyiintooda.

    Dadka dhaliilsan qorshahan ayaa ku doodaya, in maamulka uu hoggaamiyo Axmed Cabdi Kaariye (QoorQoor) uu ujeedooyin kale ka leeyahay doorashada qof iyo codka ah.

    Wasiirka warfaafinta Galmudug, Abshir Cabdi Shiikhow ayaa BBC-da u waramay .

15. 16 Maajo 2023“Guul-darrada Erdogan uma roona Afrika”

    Iyadoo Turkiga la isla aadayo wareeg labaad oo doorasho madaxtinnimo ah ayna ku loollamayaan Madaxweyne Recep Tayyip Erdogan iyo ninka u sharraxan mucaaradka Kemal Kilicdaroglu – maxay natiijadu uga dhigan tahay Afrika?

    Sami Hamdi, oo falanqeeya arrimaha caalamka, ayaa Raadiyaha BBC Focus on Africa u sheegay in Afrika ay ka bixi doonto liiska dalalka muhiimka u ah Turkiga, haddii Erdogan laga guuleysto.

    “Kilicdaroglu wuu caddeeyay rajadiisa ah in Turkigu uu dib ugu soo celinayo sidii hore ee u dhowaanshaha Yurub. Xiriirka Turkiga iyo Afrika wuxuu xoog ugu tiirsan yahay Erdogan,” ayuu yiri.

16. 16 Maajo 2023Twitter-ka oo xiray akoonno kahor doorashada ku celiska ah ee Turkiga

    Shirkadda Twitter ayaa soos aqatay warbixin ay ku sheegeyso inay xirtay akoonno ayna xannibtay qoraallo bartaas la soo dhigay intii ay doorashadu socotay.

    "Waxaan xannibnay ilaa afar akoon iyo 409 qoraallo ah si looga fogaado in la waayo bartan isla markaana Twitter ay dadku heli akraan xita doorashada socoto," ayaa lagu yiri warka.

    Waxay bartan sidoo kale sheegtay inay wada xaajood kula jirto dowladda Turkiga, ooh ore ugu eedeysay bartan inaysan raacin shuruucda qaar.

17. 16 Maajo 2023Doorashada Turkiga: Maxay dadku ka filayaan wareegga labaad?

    Bishan 28-keeda ayaa lagu ballamay in musharraxiinta madaxtinnimada ay isla aadaan wareeg labaad, taasoo Turkiga u oggolaan doonta inuu go’aansado in Erdogan uu xukunka sii hayo mar kale, amaba in la tijaabiyo Kemal Kilicdaroglu oo isagu sheeganaya inuu dimuqraaddiyad ballaaran ku soo dabbaali doono dalkaas.

    Sanadihii hore, ololaha doorashada Erdogan wuxuu ahaa mid aad u adag, balse doorkan waxay dadka qaar sheegayaan in codbixiyeyaashu aysan aad u qanacsaneyn.

    Erdogan si uu codbixiyeyaasha usoo jiito wuxuu markan kordhiyay lacagaha gunnooyinka isagoo hoos u dhigay qiimaha korontada iyo gaaska.

    Codbixiyeyaasha qaar waxay aaminsan yihiin in wareeggan labaad ee doorashada ay xoojin doonto dimuqraadiyadda Turkiga iyadoo Erdogan xusuusineysa muhiimadda ay leedahay qancinta codbixiyeyaasha.

    Dadka qaar waxay sheegeen inaysan dhib ku qabin inay mar kale codeeyaan, halka kuwo kalena aysan ku qanacsaneyn.

18. 16 Maajo 2023Mareykanka oo war ka soo saaray doorashada Turkiga

    Warkii ugu horreeyay ayaa ka soo baxay Aqalka Cad kaasoo ku aaddan doorashada Turkiga ee Axaddii qabsoontay.

    Afhayeenka Golaha Ammaanka Qaranka Mareykanka John Kirby ayaa weriyeyaasha u sheegay in Madaxweyne Joe Biden "uu la shaqeyn doono cid walba oo ku guuleysata" doorashooyinka Tukriga.

    "Waan ugu hambalyeyneynaa dadka Tukriga inay si nabad ah codkooda u dhiibtaan," ayuu intaa raaciyay Kirby.

19. 15 Maajo 2023Xuduudda Kenya iyo Soomaaliya oo dib loo furayo

    Dowladaha Soomaaliya iyo Kenya ayaa maanta heshiis ka gaaray xuduudda ay wadaagaan labada dal oo muddo xiran, isla markaana ay kenya markii horeba u xirtay daruufo jiro. Wasiirka Amniga Gudaha Maxamed Axmed Sheekh Cali (Doodishe) ayaa BBC-da u sheegay in heshiiskan muddo laga soo shaqeynayay, isla markaana hadda lagu fulin doono muddo sagaashan maalmood ah .

    Xudduudda Beledxaawo iyo Mandheera waxaa la furi doonaa 30 maalmood gudahood. Xudduudda Liboi iyo Dhoobley waxaa la furi doonaa muddo 60 maalmood gudahood ah. Xudduudda Daresalam ee Kiunga iyo Raas Kambooni waxaa la furi doonaa 90 maalmood gudahood. Xudduudda ay Wajeer la leedahay Soomaaliya wakhtiga la furayo dib ayaa laga soo sheegi doonaa.

20. 15 Maajo 2023Aqoon yahankii ugu xiliga dheeraa ee kunoolaada gunta hoose ee badda

    Cilmi baare u dhashay dalka Maraykanka, ayaa jabiyay rikoorkii wakhtiga ugu dheer ee uu ku noolaanshaha biyaha hoostooda, isagoon niyad jabin.

    Joseph Dituri, ayaa wuxuu ku dhex jiray in ka badan 74 maalmood, halka ugu hooseysa ee gunta hoose oo ku taalla Key Largo, Florida.

    Ma jirto illaa iyo haatan qorshe uu kusoo afjarayo xiligan dheer.

    Axadii, ayaa wuxuu sheegay inuu sii joogi doono badda hoosteeda ugu yaraan 100 maalmood oo kale.

    "Xiisaha aan ka helo badda hoosteeda, ayaa ii horseeday inaan ku jiro goobtani," ayuu yiri.

    "Hadafkayga maalintii koowaadba wuxuu ahaa inaan dhiirigeliyo jiilalka soo socda, iyo saynisyahanada iney wax ka bartaan nolosha badda hoosteeda, oo aan wax ka ogaanno sida jirka bini'aadamku ugu shaqeeyo jawigani daran," ayuu hadalkiisa raaciyay.

    Rikoorkii hore ee maalmihii ugu badnaa ee lagu noolaa biyaha badda hoostooda, ayaa waxaa uu ahaa laba bare sanadkii 2014-kii.