بحران لبنان؛ توپ در زمین سوریه

همزمان با نشست اضطراری وزیران خارجه اتحادیه عرب در قاهره در روز یکشنبه، بروز خشونت در بیروت جان هفت تن را گرفت و ده ها زخمی به جا گذاشت.

خشونت در بیروت پس از آن آغاز شد که شماری از هواداران ائتلاف مخالف دولت در اعتراض به قطع برق، اقدام به آتش زدن لاستیک در خیابان های پایتخت کردند.

سال پیش نیز در چنین روزهایی مخالفان دولت فواد سنیوره نخست وزیر لبنان، به منظور ساقط کردن دولت اقدام به تظاهرات خیابانی و بستن بزرگراه منتهی به فرودگاه کردند، اقدامی که به درگیری مخالفان و موافقان دولت انجامید و تلفاتی در پی داشت.

ائتلاف حاکم بر لبنان شورش روز یکشنبه در بیروت را به گروه های سیاسی مخالف که از حمایت سوریه و ایران برخوردارند، نسبت داد و آنان را به اغتشاش تحت لوای اعتراض به کمبود برق متهم کرد.

جنبش های شیعی امل و حزب الله نیز که قربانیان حادثه از هواداران آنها بوده اند، ضمن فرا خواندن نیروهای خود به ترک خیابان ها، اتهام های گروه حاکم را رد کرده و دولت آقای سنیوره را مسئول هر گونه خونریزی در لبنان دانسته اند.

گفته می شود شلیک افراد ناشناس به سوی معترضان، عامل اصلی بروز خشونت در بیروت بوده است.

حادثه روز یکشنبه در بیروت که در پی چندین عملیات سوء قصد علیه مقام های بلندپایه نظامی و امنیتی لبنان رخ داد، ضمن آن که از شکنندگی ثبات نسبی لبنان پرده برمی دارد، در عین حال نشانگر آن است که هیچ کدام از دو جناح رقیب در این کشور مایل نیستند از راه گسترش کنترل ناپذیر خشونت، موقعیت سیاسی خود را در لبنان تثبیت کنند.

در واقع همین بی میلی به خشونت گسترده که می تواند لبنان را وارد جنگ داخلی تمام عیاری کند، به طرف های بین المللی و منطقه ای فرصت داده است تا یکی بعد از دیگری ابتکارهای سیاسی خود را برای حل بن بست ناشی از عدم انتخاب رئیس جمهور جدید لبنان به آزمون بگذارند.

تاکنون ابتکارهای آمریکا و فرانسه برای حل بن بست سیاسی لبنان بی نتیجه مانده است، اما ابتکار اتحادیه عرب که عمرو موسی دبیر کل این اتحادیه مسئول رایزنی برای اجرای آن است، همچنان جریان دارد.

برخی محافل سیاسی لبنان، ابتکار اتحادیه عرب را نیز شکست خورده می دانند، اما عمرو موسی این مساله را نمی پذیرد. به گفته آقای موسی، تلاش وی برای حل بحران لبنان به دیوار بر نخورده، بلکه با در بسته روبرو شده است، دری که ممکن است با تلاش بیشتر باز شود.

در واقع اجلاس اضطراری وزیران خارجه اتحادیه عرب در قاهره که برای شنیدن گزارش عمرو موسی از روند تحولات لبنان در کنار بررسی اوضاع نوار غزه برگزار شد، نشان دهنده آن است که اتحادیه عرب و شخص آقای موسی از موفقیت ابتکار خود در برابر لبنان ناامید نشده اند.

به گزارش خبرگزاری ها، آقای موسی در جریان گزارش خود به اتحادیه عرب، ادامه بن بست سیاسی در لبنان را به ائتلاف مخالف نسبت داده است.

ائتلاف مخالف دولت که حزب الله لبنان رهبری آن را به عهده دارد، با ابتکار سه ماده ای اتحادیه عرب مبنی بر انتخاب میشل سلیمان فرمانده ارتش به عنوان رئیس جمهور جدید لبنان، تشکیل دولت وحدت ملی و اصلاح قانون انتخابات موافقت کرده است، اما تفسیر آقای موسی را به ویژه درباره ترکیب دولت وحدت ملی نمی پذیرد.

ائتلاف مخالفان، عمرو موسی را به سوء تفسیر از ابتکار اتحادیه عرب متهم می کند، اما ائتلاف حاکم، دبیر کل اتحادیه عرب را تنها مرجع صلاحیت دار تفسیر ابتکار اتحادیه عرب می داند.

جناح مخالف دولت خواستار به دست آوردن یازده کرسی از کابینه سی عضوی لبنان است تا بدین وسیله امکان وتوی مصوبات کابینه را داشته باشد. فرمول دیگر مورد نظر جناح مخالف، تقسیم اعضای کابینه به سه گروه ده نفری است به گونه ای که ائتلاف حاکم، ائتلاف مخالفان و آقای سلیمان، هر کدام ده وزارتخانه را در اختیار داشته باشند.

ائتلاف حاکم که از اکثریت پارلمانی برخوردار است، با اعطای حق وتو به گروه های مخالف در دولت وحدت ملی به شدت مخالف است، اما در مورد تقسیم سه قسمتی کابینه با این ترتیب که جناح اکثریت حاکم ۱۴ وزارتخانه، جناح اقلیت مخالف ۱۰ وزارتخانه و آقای سلیمان ۶ وزارتخانه را در اختیار داشته باشد، موافق است.

در این میان، عمرو موسی، ابتکار اتحادیه عرب را با خواست ائتلاف حاکم منطبق می داند و برای حل مشکل، تنها با کم شدن یک وزیر از سهم جناح حاکم و افزودن آن بر سهم آقای سلیمان موافق است.

در نشست اضطراری وزیران خارجه عرب در قاهره، ولید معلم وزیر خارجه سوریه تلاش کرد تا موافقت سایر همتایان خود را برای پذیرش فرمول مورد علاقه جناح مخالف دولت لبنان به دست آورد، اما به گزارش خبرگزاری ها، تنها وزیر خارجه لیبی از این درخواست حمایت کرده است.

بدین ترتیب، به نظر می رسد که وزیران اتحادیه عرب بر تفسیر آقای موسی از ابتکار این اتحادیه مهر تایید زده اند و عملا توپ را به زمین سوری ها انداخته اند که یا با پذیرش این تفسیر، متحدان خود را در لبنان برای تن دادن به ابتکار اتحادیه عرب تحت فشار بگذارند و یا با نادیده گرفتن آن، سردتر شدن روابط خود با جهان عرب را پذیرا شوند.

از آنجا که قرار است نشست سران اتحادیه عرب در ماه مارس آینده در دمشق برگزار شود، سوریه به شرکت گسترده سران در این نشست نیازمند است. به نظر می رسد رهبران کشورهایی مانند ‌مصر و اردن حضور خود در نشست دمشق را به حل بحران سیاسی لبنان مشروط کنند، اقدامی که دولت بشار اسد رئیس جمهور سوریه را به شدت تحت فشار خواهد گذاشت.

در چنین شرایطی آیا آقای اسد برگزاری نشست سران عرب در دمشق را به حفظ آنچه مخالفانش ادامه سیطره بر لبنان می خوانند، ترجیح خواهد داد؟

در پاسخ به این پرسش باید اذعان کرد که سوریه در مقابل تصمیم به غایت بغرنجی قرار گرفته است، اما رفتار کلی آقای اسد نشان می دهد که او از منزوی شدن در جهان عرب بیم دارد، بنابراین شانس حل مسالمت آمیز بحران لبنان همچنان پا برجاست.