داریوش همایی

تاکسی به معنی مرسوم هم اینجا پیدا می شود. منتها تاکسی ها هم در این شهر اغلب سه چرخ دارند. از ساختمان بلندی که دفتر بی بی سی در طبقه چهاردهم آن است بیرون را نگاه می کنم. داکای دوازده میلیونی روی سه چرخه های قراضه که پشت چراغ قرمز ها صف کشیده اند، دارد از خواب بیدار می شود.

برای برنامه های مربوط به تغییرات آب و هوا به داکا آمده ام. با چند گزارشگر دیگر، درقایقی که بی بی سی کرایه کرده، چند روزی روی رودخانه های بنگلادش می چرخیم و با مردم در سواحل این رود خانه های غول پیکر حرف می زنیم ببینیم تغییرات آب و هوا و گرمایش زمین چه تاثیری روی زندگی شان گذاشته است.

ولی چرا بنگلادش؟ چون بنگلادش از نظر ارتفاع نسبت به سطح دریا پایین ترین مناطق کره زمین را در خود جا داده. گفته می شود (هر چند نمی دانم این گفته چقدر از نظر علمی صحت دارد) اگر آب دریا ها و رودخانه های بنگلادش یک متر بالا بیاید نصف این مملکت زیر آب می رود. این وضعیت بنگلادش را در صف مقدم مناطق آسیب پذیر قرار داده و باعث شده تا حساسیت نسبت به عوارض محیط زیستی فعالیت های آدم ها بیشتر شود.

اینجا کیسه پلاستیک دست مردم نمی بینی چون دولت مغازه ها را مکلف کرده که کیسه پلاستیک مجانی به مردم ندهند. تاکسی های سه چرخ اینجا به نام سی آن جی خوانده می شوند چون از گاز فشرده طبیعی برای سوخت استفاده می کنند. تصور سه چرخه های موتور دار فرسوده ای که موتور شان از نظرنحوه مصرف سوخت خیلی مدرن است برایتان دشوار است؟

برنامه های بی بی سی برای بررسی پیامد های گرمایش زمین همزمان شده با طوفان و گرد باد عظیمی که بخش هایی از جنوب بنگلادش را در هم کوبیده است. در مورد آمار تلفات خبر ها ضد و نقیض است.

دولت می گوید بیشتر از دو هزار نفر تلف شده اند و زندگی حدود دو و نیم میلیون نفر مختل شده است اما خبرنگاران محلی می گویند هنوز اجساد زیادی در سواحل دور افتاده جنوب کشور برآب ها روانند و آمار تلفات قطعا بالاتر خواهد رفت.

جالب اینکه باوجود تخریب سرپناه بیشتر از میلیون ها نفر، نسبت به تغییر مکان خسارت دیدگان اقدام نشده است. شاید به این دلیل که در بنگلادش مردم به فاجعه های طبیعی عادت دارند، شاید هم به این دلیل که در این مملکت جایی که از گزند بلایای طبیعی در امان باشد، یافت نمی شود.

منتظریم ماشین بی بی سی از راه برسد و مارا به منطقه ای که قایق بی بی سی در آن لنگر انداخته ببرد. چند گزارشگر روز های پیش رسیده اند و به قایق منتقل شده اند. برای گزارش کردن طوفان و خسارات ناشی از آن، قایق به سمت مناطق طوفان زده حرکت کرده است. معنی اش این است که ممکن است ساعت ها در راه باشیم تا به قایق برسیم. پیش از آن چند ساعتی وقت داریم داکا را ببینیم.

داکا پر از دود و دم است. رستوران کم می بینی اما تا بخواهی فروشنده های مواد غذایی می بینی که داخل دکه های کوچک یا بدون دکه کنار خیابان مشغول فروش چیزهایی هستند که مردم سر راه می خرند و شکم خود را سیر می کنند، از قبیل انواع سرخ کردنی های شبیه سموسه یا تخم مرغ پخته پیچیده در تکه ای نان.

چیزهای دیگری که در داکا زیاد می بینی: بازار های بزرگی که مجموعه ای هستند از هزار ها مغازه کوچک، مغازه هایی به ابعاد یک متردر دو متر، در مغازه ای پارچه های رنگارنگ می بینی و درمغازه دیگری کنار آن صد ها مرغ زنده گرفتار در قفس های تنگ. به دلیل هوای مرطوب و گرم و در هم آمیختن بوها گاه تحمل این بازار ها سخت می شود بخصوص که سیستم مناسبی برای دفع زباله وجود ندارد. به فاصله هر چند صد متر محلی برای جمع آوری زباله در نظر گرفته شده، که اغلب چند نفر گرد آن جمع شده اند تا زباله ها را جدا سازی کنند و پلاستیک را جدا و کاغذ و فلز را جدا بفروشند.

دقت آن ها در جدا سازی زباله یکی دیگر از نشانه های به حداقل رساندن اثر تخریبی انسان ها بر محیط زیست در اینجاست. فقر باعث شده تا همه چیز به اصطلاح بازیافت شود. فقر باعث شده تا آدم ها حداکثر استفاده را از آنچه دارند ببرند.

در لندن یا تهران یا واشنگتن آدم ها تک نفری سوار ماشین ها می شوند و ساعت ها در ترافیک بنزین می سوزانند. در داکا خانواده های چهار پنج نفره ای را دیدم که سوار سه چرخه های مخصوص حمل مسافر تنگ هم نشسته بودند و چشم های گشاده شان را به من دوخته بودند، متعجب از اینکه چه چیزشان باعث شده تا از آن ها عکس بگیرم.