احمد زیدآبادی کارشناس مسايل خاورميانه

	عبدالستار ابو ریشه یکی از متحدان اهل سنت آمریکا در عراق بود

قبایل سنی عراق که تا چند ماه پیش مهمترین حامی شاخه ‌های القاعده در آن کشور بودند، در ماه های اخیر صف خود را از آنها جدا کرده و با آمریکا هم پیمان شده ‌اند.

نتیجه این هم پیمانی، مبارزه قبیله‌ های سنی با نیروهای وابسته به القاعده و بیرون راندن آنها از استان انبار بوده است، استانی که تا چندی پیش پایگاه القاعده محسوب می‌ شد و از همین رو نا امن ‌ترین منطقه عراق به شمار می ‌آمد، اما اکنون آرامش نسبی قابل قبولی بر آن حکمفرما شده است.

در واقع استقرار آرامش در استان انبار سبب شده است تا جورج بوش رئیس جمهور آمریکا، استراتژی افزایش نظامیان آمریکایی در عراق را که حدود ۹ ماه پیش اتخاذ شد، موفقیت آمیز جلوه دهد و در مقابل فشارهای کنگره برای عقب نشینی سریع ارتش آمریکا از عراق مقاومت کند.

به همین جهت، دو هفته پیش که آقای بوش به طور غیر منتظره وارد عراق شد، هواپیمای حامل وی در پادگانی در استان انبار فرود آمد و رئیس جمهور آمریکا در همین منطقه با حضور وزیران ارشد کابینه خود و مقام‌ های بلندپایه عراقی جلسه ‌ای تشکیل داد که برخی از رسانه ‌ها از آن به عنوان "کابینه جنگ" یاد کردند.

رویارویی قبایل و القاعده

مناطق سنی نشین عراق که پس از سقوط صدام با پناه دادن به نیروهای القاعده و همراهی با آنها، در صدد انتقام‌ گیری از آمریکا و متحدانش بودند به این نتیجه رسیدند که اهداف و روش آنها با القاعده یکسان نیست و القاعده دشمنی بزرگتر از آمریکا برای آنها محسوب می ‌شود

یکی از افرادی که در "کابینه جنگ" آقای بوش حضور داشت عبدالستار ابوریشه بود که چند روز بعد نیروهای وابسته به گروهی که خود را 'دولت اسلامی عراق' می ‌خواند در شهر رمادی او را با انفجار بمب از پای در آوردند.

گروه که وابسته به سازمان القاعده محسوب می‌ شود، پس از ترور آقای ابوریشه به سایر رهبران قبیله ‌های سنی عراق هشدار داد که در صورت ادامه همکاری با آمریکا و دولت نوری مالکی نخست وزیر عراق، هدف جوخه‌ های مرگ این گروه قرار خواهند گرفت.

به نظر می ‌رسد تهدید گروه 'دولت اسلامی عراق' تأثیر چندانی بر همکاری رهبران قبیله‌ های سنی عراق با آمریکا نداشته باشد و حتی آنها را به رویارویی بیشتر با این گروه تشویق کند.

در جریان به خاک سپاری عبدالستار ابو ریشه، هواداران او فریاد انتقام از القاعده سر دادند و احمد ابوریشه برادر و جانشین عبدالستار نیز وعده داد که به مبارزه علیه گروه های وابسته به القاعده ادامه دهد.

افزون بر این، شیوخ قبیله ‌های استان نینوای عراق نیز اعلام کرده ‌اند که مانند قبیله‌ های استانهای انبار، صلاح الدین و دیاله، اقدام به تشکیل 'شورای نجات موصل' خواهند کرد تا محل سکونت خود را از وجود نیروهای وابسته به القاعده پاک کنند.

'دشمن بزرگ، دشمن بزرگتر'

یکی از دلایلی که سبب مقابله قبیله‌ های سنی عراق با نیروهای وابسته به القاعده شده، این است که رفتار افراطی و خشونت ‌آمیز افراد القاعده با نوع زندگی مردم قبایل سنی همخوانی ندارد.

	دولت آمریکا نوری مالکی را تحت فشار قرار داده تا سهم بیشتری از قدرت به سنی های عراق بدهد

نیروهای القاعده در زمانی که کنترل برخی از شهرهای عراق بخصوص در استان انبار را به عهده داشتند، نظام مذهبی بسیار سختگیرانه ‌ای شبیه حکومت ساقط شده طالبان بر افغانستان را به مردم محلی تحمیل و آنها را عاصی کردند.

در حقیقت، مناطق سنی نشین عراق که به علت سقوط حکومت صدام حسین و غلبه جریان ‌های شیعه بر دولت پس از آن، از سیاست آمریکا در عراق به خشم آمده بودند با پناه دادن به نیروهای القاعده و همراهی با آنها، در صدد انتقام‌ گیری از آمریکا و متحدانش در عراق بر آمدند، اما با گذشت زمان به این نتیجه رسیدند که اهداف و نوع مبارزه آنها با وابسنگان به القاعده یکسان نیست و در واقع القاعده دشمنی بزرگتر از آمریکا و متحدانش برای آنها محسوب می ‌شود.

در این میان، آمریکا نیز با حمایت از تجدید نظر در سیاست بعث زدایی و اعمال فشار به دولت آقای مالکی برای ارائه سهمی قابل توجه از قدرت به سنی ‌ها در کنار مقابله با گروه های افراطی شیعه، این پیام را به قبایل سنی عراق داد که سیاست آمریکا در آن کشور علیه آنها نیست و سنی ‌ها با فاصله گرفتن از القاعده می ‌توانند متحد خوبی برای آمریکا در عراق باشند.

به نظر می‌ رسد که آن دسته از کشورهای عرب خاورمیانه نظیر مصر، عربستان سعودی و به خصوص اردن که گفته می ‌شود نفوذ قابل توجهی بر قبایل سنی عراق دارند، در جهت نزدیکی این قبایل به آمریکا بی ‌تاثیر نبوده ‌اند.

تغییر نگاه آمریکا

کشورهای عرب منطقه که در سال‌ های گذشته از به قدرت رسیدن شیعه‌ ها در عراق و آنچه نفوذ ایران بر آن کشور می‌ نامند، به شدت نگران بودند به طور پنهان از قبایل سنی عراق حمایت می‌ کنند، در ماه های اخیر از اعمال فشار دولت آمریکا بر دولت آقای مالکی برای آشتی ملی و مقابله با نفوذ ایران در عراق دلگرم شده ‌اند و احتمالا سنی ‌ها را به همکاری با آمریکا در رویارویی با القاعده تشویق کرده ‌اند.

سیاستمردان آمریکایی حس دیگری نسبت به سنی ‌های عراق پیدا کرده و آنان را همپیمانان مناسبی برای مقابله با القاعده و بازگشت ثبات و آرامش به عراق می ‌یابند

این مساله در مورد احزاب سنی عراق که با عنوان 'جبهه التوافق' با یکدیگر ائتلاف کرده ‌اند نیز مصداق دارد.

این جبهه به رغم آنکه حضور خود را در دولت آقای مالکی به حال تعلیق در آورده است، اما دیگر مانند گذشته سیاست آمریکا را در عراق به باد حمله نمی ‌گیرد و به خصوص تاکیدی بر خواست همیشگی خود برای عقب نشینی فوری نظامیان آمریکایی از خاک عراق ندارد.

این مسائل نشان می ‌دهد که به خلاف سال‌های نخست پس از سرنگونی صدام حسین، سنی ‌های عراق دیگر آمریکا را به چشم دشمن نمی‌ نگرند، بلکه آن را در روند چانه زنی سیاسی با شیعه‌ ها و کردها در کنار خود حس می ‌کنند.

آمریکا نیز به نوبه خود حس مشابهی نسبت به سنی ‌های عراق پیدا کرده است و آنان را همپیمانان مناسبی برای مقابله با القاعده و بازگشت ثبات و آرامش به عراق می ‌یابد.