سقوط آزاد ارزش واحد پول لبنان، همزمان با افزایش قیمت انرژی

روز جمعه همزمان با گران شدن قیمت انرژی در لبنان، ارزش واحد پولی این کشور به پایین‌ترین سطح خود در تاریخ این کشور رسید و از مرز هر دلار، ۲۵ هزار لیره نیز عبور کرد.

دولت لبنان روز جمعه اعلام کرد که تصمیم گرفته قیمت بنزین، گازوئیل و گاز شهری را افزایش دهد؛ اتفاقی که به افزایش قیمت‌ها در سطح کشور منجر خواهد شد.

همزمان، به رغم ممنوعیت خرید و فروش ارز در لبنان، سقوط ارزش لیره لبنان که از بحران دیپلماتیک اخیر این کشور با عربستان شدت گرفته ادامه دارد.

ارزش رسمی واحد پولی لبنان، هر دلار، هزار و ۵۰۰ لیره تعیین شده است. اما لیره لبنان در بازار غیررسمی ارز که در واقع "بازار سیاه" محسوب می‌شود، خرید و فروش می‌شود و بسیاری تحولات این بازار را نشانه دقیق‌تری برای بررسی وضعیت اقتصادی لبنان می‌دانند.

آخرین بار که در خرید و فروش آزاد، قیمت هر دلار حدود ۱۵۰۰ لیره بود به زمانی باز می‌گردد که سعد حریری هنوز نخست‌وزیر بود.

اعتراض‌های سال ۲۰۱۹ و استعفای دوم حریری از قدرت، انفجار بیروت و استعفای حسن دیاب، و در نهایت به توافق نرسیدن احزاب سیاسی بر سر کابینه جدید سعد حریری به مدت حدود یکسال، موجب شد تا سقوط لیره ادامه یابد.

این وضعیت تا میانه تابستان ۲۰۲۰ ادامه داشت. در آن زمان رکورد هر دلار، ۲۲ هزار لیره شکسته شد.

این موضوع در نهایت موجب شد تا سعد حریری از تلاش برای تشکیل کابینه دست بردارد و میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان، نجیب میقاتی را برای پست نخست‌وزیری معرفی کند.

معرفی آقای میقاتی نه تنها جلوی سقوط لیره را گرفت، بلکه موجب شد تا واحد پولی لبنان به سرعت در مسیر افزایش قیمت قرار بگیرد.

در زمان پایان بن‌بست سیاسی لبنان در سپتامبر سال ۲۰۲۱ (شهریور ۱۴۰۰) که آقای میقاتی موفق شد کابینه را با رای عتماد پارلمان تشکیل دهد، ارزش هر دلار به حدود ۱۴ هزار لیره رسیده بود.

اما امیدواری‌ها برای بهبود شرایط خیلی زود با بحرانی جدید در روابط عربستان و لبنان کمرنگ شد.

انتشار ویدئوی یکی از وزرای مسیحی متحد حزب‌الله که در آن از عربستان انتقاد می‌کرد موجب شد تا ریاض و متحدانش در خلیج فارس، سفرایشان را از لبنان فرابخوانند.

عربستان همچنین هرگونه واردات از لبنان را متوقف کرد.

از اینجا، بار دیگر لیره لبنان با سرعت ارزشش را از دست داد.

با رسیدن قیمت دلار به ۲۵ هزار لیره، در حال حاضر ارزش حداقل دستمزد در لبنان که ۶۷۵ هزار لیره تعیین شده، ۲۷ دلار است.

بر اساس اعلام سازمان ملل، در پی بحران اقتصادی لبنان، قدرت خرید شهروندان به حدی کاهش یافته که از هر پنج لبنانی، چهار نفر فقیر محسوب می‌شوند.

بانک جهانی نیز پیش‌بینی کرده که لبنان به حدود دو دهه نیاز دارد تا بتواند میزان تولید ناخالص داخلی به ازای جمعیتش را به سطح پیش از بحران بازگرداند.

ریشه بحران اقتصادی لبنان چیست؟

اقتصاد لبنان از زمان پایان جنگ داخلی این کشور، به شکل قابل ملاحظه‌ای بر ورود ارز از خارج وابسته بوده است.

این ارز از منابعی مانند وام‌های بین‌المللی، کمک‌های خارجی (از جمله از کشورهای عربی خلیج فارس)، توریسم، تجارت و همچنین کمک‌های لبنانی‌های مهاجر به خانواده‌هایشان تامین می‌شد.

اما از زمان آغاز بهار عربی و شروع جنگ داخلی در سوریه، بخشی از اقتصاد لبنان که به تجارت با سوریه وابسته بود، آسیبی جدی دید.

ضمن اینکه ناآرامی‌ها بر درآمد توریسم لبنان نیز اثر گذاشت.

بعد از آن، از میانه دهه پیشین میلادی و افزایش قدرت محمد بن سلمان در عربستان، فشارهای او برای کاستن نفوذ ایران و گروه حزب‌الله نیز به یکی دیگر از عوامل بی‌ثباتی در لبنان تبدیل شد.

این تنش فزاینده در سال ۲۰۱۷ و استعفای حریری در عربستان به اوج رسید و موجب شد تا علاوه بر کاهش کمک‌های بین‌المللی، دولت لبنان اعتبار بین‌المللی برای دریافت وام‌ها را از دست بدهد.

در نهایت کاهش قابل توجه میزان دلار در اقتصاد لبنان به افزایش قیمت ارز و کاهش ارزش لیره انجامید.

در دو سال اخیر نیز علاوه بر همه این عوامل، شیوع ویروس کرونا به عاملی دیگر برای عمق بخشیدن به بحران اقتصادی لبنان تبدیل شده است.

در این مدت، لبنان بارها با اعتراض‌های خیابانی روبه‌رو بوده که نخبگان سیاسی را به فساد و ناکارآمدی متهم می‌کنند.

همزمان گروه‌های سیاسی لبنانی که عموما به قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی وابسته هستند نیز از مواضعشان برای حفظ موقعیت و نفوذشان عقب‌نشینی نمی‌کنند.

اقدامات عربستان و متحدانش بر سر اظهارات یک وزیر کابینه از سویی، و پافشاری حزب‌الله و متحدانش برای جلوگیری از استعفای این وزیر از سویی دیگر، یکی از آخرین نمونه‌ها از سرسختی گروه‌های سیاسی لبنان برای مقاومت در برابر قدرت و نفوذ گروه‌های رقیب است.