تغییرات اقلیمی؛ 'صفر خالص' چیست و کشورها برای دستیابی به آن چه می‌کنند؟

کشورهای شرکت کننده در نشست تغییرات اقلیمی کاپ ۲۶ در گلاسکو برنامه‌های خود برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را به اجلاس ارائه می‌دهند.

آنها امیدوارند تا سال ۲۰۵۰ به هدف جهانی "صفر خالص" دست یابند و به کند شدن روند گرمایش جهانی کمک کنند.

"صفر خالص" چیست؟

اصطلاح صفر خالص به معنی خودداری از افزودن به تولید گازهای گلخانه‌ای در جوّ زمین است.

دستیابی به صفر خالص مستلزم کاستن از میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای تا حد امکان و متعادل کردن تولید کربن ناشی از فعالیت‌های مختلف از طریق جذب و حذف مقدار کربن معادل کربن تولیدی است.

گازهای گلخانه ای مانند گاز کربنیک یا دی اکسید کربن (CO۲) از سوزاندن نفت، گاز و زغال‌سنگ در خانه‌ها، کارخانه‌ها و وسایط حمل و نقل ناشی می‌شود. انتشار این گاز باعث می‌شود انرژی خورشید در جو زمین "به تله" بیفتد و نتواند خارج شود که نتیجه آن، گرم شدن هوای کره زمین است.

بر اساس توافقنامه سال ۲۰۱۵ پاریس، ۱۹۷ کشور موافقت کردند که برای جلوگیری از شدیدترین تاثیرات تغییرات آب و هوایی، تلاش کنند تا افزایش دمای کره زمین را در سطحی "خیلی کمتر از" ۱.۵ درجه سانتیگراد نگه دارند. کارشناسان می‌گویند برای رسیدن به این هدف، باید تولید خالص کربن تا سال ۲۰۵۰ به صفر رسید، یعنی در برابر هر مقدار کربن ناشی از استفاده از عوامل تولیدکننده گاز کربنیک، اقداماتی جهت جذب همان مقدار کربن از هوا صورت گیرد.

در جریان کنفرانس تغییرات اقلیمی گلاسکو، کشورها گام‌هایی را که در نظر دارند به اجرا بگذارند مشخص می‌کنند.

در نشست کاپ ۲۶ چه توافق‌هایی به دست آمده؟

رهبران بیش از ۱۰۰ کشور جهان قول داده‌اند با جنگل‌زدایی مقابله کنند. این گام مهمی است که به جلوگیری از تغییرات آب و هوایی کمک می‌کند زیرا درختان می‌توانند مقادیر زیادی گاز کربنیک را جذب کنند.

برزیل، کشوری که بخش‌هایی از جنگل‌های بارانی آمازون در آن کشور قطع شده، همراه با بریتانیا، ایالات متحده، کانادا، چین، اندونزی و جمهوری دموکراتیک کنگو در میان امضاکنندگان این توافق هستند.

همچنین ده‌ها کشور متعهد شده‌اند تا سال ۲۰۳۰ انتشار گاز متان را حداقل ۳۰ درصد کاهش دهند. گاز متان مسئول ایجاد یک سوم گرمایش ناشی از فعالیت‌های انسان است. با این حال، چین، روسیه و هند این تعهد را نپذیرفته‌اند.

ریشی سوناک، وزیر خزانه‌داری بریتانیا در حال برنامه‌ریزی برای تبدیل این کشور به اولین "مرکز مالی صفر خالص" است. براساس این برنامه، تا سال ۲۰۲۳، اکثر شرکت‌ها و مؤسسات مالی بزرگ بریتانیا باید برنامه‌های دقیقی را برای حرکت به سمت "آینده‌ کم کربن" تنظیم کنند.

در همانحال، این تعهدات الزام‌آور و عمل به آنها اجباری نخواهد بود و گروه‌های سبز می‌گویند که این پیشنهادات به اندازه کافی موثر نیست.

کشورها وعده چه اقدامات دیگری را داده‌اند؟

اگرچه ۱۳۲ کشور صراحتا متعهد شده‌اند تا قبل از سال ۲۰۵۰ خالص تولید کربن خود را به صفر برسانند، چین - که در حال حاضر بزرگترین تولید کننده گاز کربنیک در جهان است - می‌گوید که هدفش "خنثی کردن تولید کربن" تا سال ۲۰۶۰ میلادی است. در عین حال، دولت چین دقیقاً مشخص نکرده است که منظورش چیست و چگونه به این هدف خواهد رسید.

روسیه هم متعهد شده تا سال ۲۰۶۰ به "صفر خالص" برسد. این کشور یکی از تولیدکنندگان عمده نفت در جهان و چهارمین تولیدکننده بزرگ گازهای گلخانه‌ای است.

تا همین اواخر، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نسبت به خطرات ناشی از افزایش دمای زمین ابراز تردید می‌کرد.

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، از اینکه رهبران روسیه و چین ترجیح داده‌اند به نشست کاپ ۲۶ نیایند انتقاد کرده است.

هند - که پس از چین، آمریکا و اتحادیه اروپا، چهارمین تولید کننده گاز کربنیک در جهان است - وعده داده است انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را تا سال ۲۰۷۰ به صفر برساند.

برخی از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان - از جمله اندونزی - تعهدی را برای رسیدن به صفر خالص نپذیرفته‌اند.

بریتانیا چه تعهدات دیگری را اعلام کرده است؟

در آستانه برگزاری نشست کاپ ۲۶، گرگ هندز، وزیر انرژی بریتانیا، استراتژی صفر خالص را به مجلس عوام ارائه داد که این کشور را به موارد زیر متعهد کرده است:

دولت قبلاً ممنوعیت خودروهای بنزینی و دیزلی جدید را از سال ۲۰۳۰ اعلام کرده و گفته است که تا سال ۲۰۳۵، تمامی برق مورد نیاز بریتانیا از منابع تجدیدپذیر تامین خواهد شد.

اد میلیبند، وزیر بازرگانی در دولت سایه، این اطلاعیه را باعث "دلسردی شدید"توصیف کرده است.

به چه راه‌های دیگری می‌توان کربن را از جو حذف کرد؟

علاوه بر مقابله با جنگل‌زدایی، تقریبا تمام کشورها به کاشت درخت به عنوان روشی ارزان برای جذب کربن مبادرت خواهند کرد اما کارشناسان این سوال را مطرح می‌کنند که آیا فضای کافی برای کاشت درخت مورد نیاز برای حذب این مقدار کربن تولیدی وجود خواهد داشت؟

توسعه فناوری جذب و ذخیره کربن نیز پیشنهاد شده است.

این فناوری شامل استفاده از ماشین‌های ویژه برای گرفتن کربن از هوا، جامد کردن و دفن آن در زیر زمین است.

البته این فناوری هنوز در مراحل اولیه قرار دارد، استفاده از آن پرهزینه بوده و کارآیی آن هم به اثبات نرسیده است.

مشکلات رسیدن به هدف صفر خالص چیست؟

در مورد اینکه چگونه برخی کشورها خواهند توانست به " صفر خالص" برسند اختلاف نظر وجود دارد.

به عنوان مثال، اگر کشور الف صنایع انرژی‌بر مانند تولید فولاد را تعطیل کند، گاز کربنیک کمتری تولید خواهد کرد.

اما اگر همین کشور همان مقدار فولاد را از کشور ب وارد کند، به جای کاهش مجموع گازهای گلخانه‌ای در جهان، عملا انتشار کربن خود را به کشور دیگری منتقل کرده است.

طرح‌هایی توصیه شده تا کشورهای ثروتمند بتوانند با پرداخت پول به کشورهای فقیرتر، آنها را قادر کنند سوخت‌های پاک‌تر به کار بگیرند و با وجود تولید کالاهایی که انرژی زیادی نیاز دارد، گازهای گلخانه‌ای کمتری منتشر شود.

با وجود این، برخی از منتقدان چنین روشی را به معنی فرار از مسئولیت جهت بهبود وضعیت در داخل خود این کشورها تلقی می‌کنند.

دشوار بتوان گفت که در هر حال ابتکارات مالی برای جبران انتشار گازهای گلخانه‌ای در نقاط دیگر انجام می‌گرفت.