رو در رو با ماشین عظیم سوختهای فسیلی

استرالیایی ها به این می گویند "تقاضای بزرگ":

شما یک اقتصاد جهانی دارید که به استفاده از سوخت فسیلی وابسته است.

اقتصادهای ما عمدتا با افزایش استفاده از سوختهای فسیلی و به خصوص ذغال سنگ که آلوده کننده ترین نوع این سوختها است، رشد می کنند.

و شما یک دهه فرصت دارید تا بدون کاستن از سرعت رشد اقتصاد شرایط را تغییر دهید.

این مختصر، چالشی است که گروه بین دولتی پژوهش درباره تغییر شرایط آب و هوایی (IPCC) در برآورد سال 2007 خود از وضعیت جهان مطرح کرده است.

برت متز از آژانس برآورد وضعیت محیط زیست در هلند می گوید :"واقعا شرایط اضطراری است."

"اگر بخواهیم که افزایش دمای کلی کره زمین تنها محدود به دو درجه سانتی گراد بماند، باید حداکثر دوره تولید بیش از حد گازهای گلخانه ای را به 10 سال محدود سازیم و اگر تغییر شرایط بجای 10 سال، 25 سال طول بکشد، حرارت سه درجه افزایش خواهد یافت."

امیدواری بی اساس؟

دو درجه افزایش دما به معنی آن است که یک سوم موجودات جهان در معرض خطر انقراض قرار می گیرند، تولید محصول غلات در نواحی استوایی کاهش می یابد و اکثر تپه های مرجانی که در واقع ضامن ایجاد یک چرخه غذایی در محیط زیر دریا هستند خواهند مرد.

سه درجه افزایش دما باعث بالا آمدن ارتفاع آب در مناطق ساحلی و همچنین بروز سیل می شود که بر زندگی میلیونها نفر دیگر تاثیر خواهد گذاشت، تولید غلات را در تمام نقاط جهان کاهش می دهد و به مرگ گسترده تپه های مرجانی منجر خواهد شد.

اما متاسفانه همین روند بی رویه مصرف سوختهای فسیلی است که استاندارد زندگی کشورهای غربی را بالا برده است و کشورهای درحال توسعه هم با در پیش گرفتن الگویی مشابه آرزوی دستیابی به چنین استانداردی را در سر می پرورانند.

با این حال آشیم اشتاینر، مدیر اجرایی برنامه حفظ محیط زیست سازمان ملل متحد معتقد است: "ما می توانیم با توجه بیشتر به مسئله بازده انرژی، به سادگی تولید گازهای گلخانه ای را به شدت کاهش دهیم."

"لامپ اکنون به نماد توجه به مسئله بازده مصرف انرژی تبدیل شده است، زیرا با استفاده از لامپ کم مصرف می توان مصرف انرژی برای ایجاد روشنایی را تا 80 درصد کاهش داد."

"کاهش جنگل زدایی بعنوان معادل کاهش تولید گازهای گلخانه ای نیز اقدامی است که به سود همه تمام خواهد شد."

باید در نظر داشت که IPCC خود یک آژانس سازمان ملل متحد است و کنوانسیون تغییر شرایط آب و هوایی و پروتکل کیوتو هردو معاهده های سازمان ملل متحد هستند، نتیجتا اگر مقامات سازمان ملل متحد درباره آینده بکارگیری توصیه های این سازمان ابراز تردید می کردند عجیب بود.

اما در واقع امیدواری آنها چندان با پایه و اساس نیست.

تحلیلگران سازمان ملل متحد در شرایطی مسئله لزوم روگردانی از سوختهای فسیلی در ظرف یک دهه را مطرح می کنند که آژانس بین المللی انرژی (دیگر نهاد سازمان ملل متحد) پیش بینی می کند که تا سال 2025 مصرف انرژی تا 50 درصد افزایش خواهد یافت و سوختهای فسیلی نقش عمده ای در این بین خواهند داشت.

موازین تعیین شده برای کاهش آلودگی

بحث بازده بالاتر اتومبیلها، که از موضوعات عمده در مباحث مربوط به کاهش آلودگی است، در شرایطی مطرح می شود که بانک توسعه آسیا در تازه ترین برآورد خود پیش بینی کرده است در برخی کشورهای آسیایی از جمله چین انتظار می رود که در طی 30 سال آینده تعداد اتومبیل ها 15 برابر شودف که همین مسئله هرگونه پیشرفت در زمینه بالا بردن بازده مصرف سوخت را بی اثر می کند.

همچنین بر اساس گزارشی از سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد هجوم به طرف تولید سوختهای زیستی (biofuel) هم روند از بین رفتن جنگلها را بسیار سریعتر کرده است.

سوخت هیدروژنی هنوز بیشتر به یک افسانه شبیه است، استفاده از انرژی باد محدودیت دارد، هزینه استفاده از انرژی خورشیدی بالا است و سوختهای زیستی بر محیط زیست تاثیر منفی می گذارند.

با این وجود IPCC معتقد است می توان استفاده از سوختهای فسیلی را محدود ساخت.

دکتر متز می گوید: "باید یک قیمت جهانی برای کربن تعیین کرد، تا تولید گازهای کربنی به یک عامل غیرقابل انکار در تصمیم گیری شرکت ها تبدیل شود."

هرچند تحت رهبری آمریکا، در ماه سپتامبر شورای همکاری اقتصادی کشورهای حاشیه اقیانوس آرام معاهده ای را درباره موازین داوطلبانه در این باره تصویب کرد، اما قاعدتا باید چارچوبی جهانی برای وضع سقف و محدودیت اجباری درباره میزان مجاز آلودگی تولید شده ایجاد شود.

چیزی مثل معاهده کیوتو، اما مشکل اینجاست که حتی بسیاری از اعضاء این معاهده هم در رعایت محدودیت های نه چندان سختگیرانه مصوب در ده سال قبل با مشکل مواجه هستند و بسیاری کشورها مثل آمریکا هم حاضر به پذیرش آن بعنوان الگویی برای آینده نیستند.

با این حال هر چند فعالان حفظ محیط زیست تاکید می کنند که باید در دور بعدی مذاکرات سازمان ملل متحد در بالی اندونزی اقدامی فوری صورت گیرد، اما حتی درباره تعیین زمان مذاکرات جهت مشخص کردن موازین لازم پس از به پایان رسیدن مدت اجرای معاهده کیوتو نیز تردید هایی وجود دارد.

اما در دنیای امروز اگر ماشین عظیم ولی فریبنده "توسعه با اتکا به سوخت فسیلی" شما را به کنار جاده براند، این خطر وجود دارد که پشت سر این ماشین، مجبور به تماشای عبور عواقب به تصویر کشیده شده در برآورد IPCC نیز بشوید.