ارقام جهانی انتشار کربن ناشی از مصرف سوخت فسیلی از ۱۷۵۱ تا ۲۰۰۳- مصرف سوخت فسیلی منشاء اصلی انتشار کربن است

مبنای معامله کربن چیست؟

تجارت یا معامله کربن یک سازوکار بازار است که هدف آن جلوگیری از گرم شدن هوای جهان است. اگرچه سابقه این امر به سال ۱۹۸۹ برمی گرددد، توجه به تجارت کردن تازه پس از امضای پروتکل کیوتو آغاز شد.

بر مبنای پیمان کیوتو که از فوریه ۲۰۰۵ به اجرا درآمد، کشورهای صنعتی باید در فاصله سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ میزان انتشار گاز های گلخانه ای را به طور متوسط نسبت به سال ۱۹۹۰ تا ۵.۲ درصد کاهش بدهند.

مهمترین گاز در میان گازهای گلخانه ای دی اکسید کربن است که عمدتا از مصرف سوخت فسیلی ناشی می شود. به موجب پیمان کیوتو هریک از کشورهای عضو هدف ملی جداگانه ای در زمینه کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن دارد.

ابتکارهای مشابه، که بخشی از پیمان کیوتو نیست، شامل طرحهای مربوط به شرکتهایی است که آنها نیز برای خود هدفهای جداگانه درنظر گرفته اند.

ایده کلیدی در زمینه تجارت کربن، از دید نگرانی برای کره زمین، این است که منشاء دی اکسید کربن بسیار کمتر از میزان انتشار این گاز اهمیت دارد.

بنابراین، به جای وادار ساختن تک تک کشورها یا کمپانی ها به کاهش میزان انتشار این گاز، بازار نوعی حق انتخاب ارائه می کند: یا پول لازم برای کاستن از آلودگی را بفرستید یا به اقدامات آلوده کننده ادامه دهید و به دیگران پول بدهید که آنها انتشار دی اکسید کربن از سوی کشور یا شرکت خود را کاهش دهند.

از نظر تئوری، این روش آلودگی را با هزینه کمتری کاهش می دهد.

آیا معامله کربن کار تازه ای است؟

پروتکل کیوتو نخستین طرحی است که شامل معامله گازهای گلخانه ای می شود. اما فکر مبادله آلودگی از دهه ۱۹۷۰ رواج داشته است. در آن هنگام آمریکا به معامله ای بر سر میزان انتشار دی اکسید ازت و گوگرد دست زد.

فکر مبادله میزان مجاز نیز در زمینه حفاظت از محیط زیست تازگی ندارد.

اتحادیه اروپا به موجب سیاست مشترک کشاورزی خود طرح هایی را برای مبادله سهمیه های ملی یا محلی در زمینه شیلات و لبنیات در دست بررسی داشت.

این بازار امروز تا چه حد گسترده است؟

دسترسی به ارقام دقیق مشکل است. زیرا این بازار هنوز تازه است. اطلاعات به راحتی در دسترس نیست و از طرفی طرح های متفاوتی در این زمینه وجود دارد و همه آنها لزوما با هم قابل مقایسه نیستند.

بانک جهانی، که یکی از مهمترین بازیگران در عرصه سرمایه گذاری برای کاهش انتشار کربن است، حجم معاملات کربن را در سال ۲۰۰۵ برابر با یک میلیارد دلار برآورد کرده است.

نظر این بانک این است که بازار کربن توان جذب ۲۵ میلیارد دلار دیگر را در جهت تامین توسعه پایدار در فقیرترین کشورها و دنیای درحال توسعه دارد.

انتظار می رود شرکتهای تجاری، دلالان و بانکداران از معاملات کربن بهره مند شوند.

بودجه خود این بانک در این مورد از ۴۱۵ میلیون دلار در سال ۲۰۰۴ به ۹۱۵ میلیون دلار در سال گذشته رسیده است.

کربن چگونه معامله می شود؟

	بودجه بانک جهانی برای هزینه کردن در مورد کربن (میزان بودجه به میلیون دلار)-در تامین بودجه برای معاملات کربن ارقام عمده ای مطرح است

دو راه اصلی برای معامله روی کربن وجود دارد.

در روش اول میزان انتشار گاز محدود می شود و آنگاه روی آن معامله صورت می گیرد. به موجب پیمان کیوتو کشورهای توسعه یافته می توانند میان یکدیگر دست به معامله بزنند.

طرح مبادله اروپایی یا ETS یکی از این نوع طرحهاست که عمدتا مبتنی بر انجام معامله میان شرکتهاست.

این یک طرح اجباری است که ۱۲۰۰۰ محل را در ۲۵ کشور عضو در اروپا دربر می گیرد.

این طرح در سال ۲۰۰۵ به مورد اجرا درآمد و شامل صنایع سنگین و تولید برق در کشورهای غیر اروپایی هم هست.

طرح های داوطلبانه هم وجود دارد.

طرح معامله آب و هوای شیکاگو یا CCX یکی از آنهاست.

در آمریکا علاقمندی به معامله کربن در سطح منطقه ای رو به افزایش است. هرچند که دولت آمریکا پیمان کیوتو را تایید نکرده است.

بریتانیا هم در این زمینه طرح های داوطلبانه ای دارد که طی آن شرکتها با انگیزه های مالی میزان انتشار کربن خود را کاهش می دهند.

دومین راه عمده معامله کربن از طریق اعطای اعتبار برای پروژه هایی است که انتشار کربن را کاهش می دهند یا جبران می کنند.

سازوکار توسعه پاکیزه پیمان کیوتو یا CDM به کشورهای توسعه یافته اجازه می دهد تا برای جذب پول برای پروژه هایی در کشورهای درحال توسعه، اعتبار انتشار گاز گلخانه ای کسب کنند.

یک سازوکار مربوط به پیمان کیوتو موسوم به اقدام مشترک یا نیز شامل طرحی است که طی آن یک کشور برای پیش بردن پروژه ای که انتشار گاز را در کشور توسعه یافته دیگری کاهش می دهد می تواند اعتبار دریافت کند.

سازگاری با این طرح ها جنبه حیاتی دارد.

کشورهای توسعه یافته به موجب تعهدات خود در قبال پیمان کیوتو برای پرداخت مبلغی که باید بپردازند از زمان ارزیابی نهایی ۱۰۰ روز مهلت دارند تا نسبت به خرید اعتبار از طریق مبادله کربن اقدام کند.

اگر نتوانند این کار را به موقع بکنند، باید جریمه های بیشتری بپردازند.

در طرح های داوطلبانه، برعکس، این طور عمل نمی شود.

جالب به نظر می آید – آیا این یکی از راههای مقابله با تغییرات آب و هواست؟

مبادله، چه بین کشورها باشد و چه بین شرکتها، تنها در صورتی موثر واقع می شود که انتشار گاز آنقدر کم شود که گرمایش زمین را مهار کند. ایجاد بازار به خودی خود انتشار گازها را کاهش نمی دهد.

بعلاوه، اگر مبادلات گسترده تباشد، سود هم محدود خواهد بود.

چیزهایی که مبادله شامل آنها نیست هم به اندازه چیزها و کسانی که در مبادله دخیل هستند مهمند.

دی اکسید کربن تنها بخشی – و البته بخش مهمی یعنی بیش از ۷۰ درصد – از تمام گازهای گلخانه ای را تشکیل می دهد.

همچنین، آمریکا که بزرگترین تولید کننده CO۲ در جهان است با امضا نکردن پیمان کیوتو خود را از ماجرا کنار کشیده است.

و در حالیکه آمریکا بزرگترین تولید کننده است، چین نیز که پیش بینی می شود تا میانه قرن حاضر در این زمینه از آمریکا پیشی بگیرد، تعهدی یرای کاهش گازهای گلخانه ای ندارد.

حتی در چارچوب طرح های مبادله مانند ETSمیزان انتشار برخی از بخشها مانند حمل و نقل و بخش خانگی و دولتی به کلی در نظرگرفته نمی شود.

هوانوردی سریعنرین رشد را در میان تولید کنندگان CO۲ دارد و برخی از متخصصان برآورد کرده اند که اگر جزو طرح بود، سهمیه بریتانیا خیلی زود به طور کامل تمام می شد.

منتقدان می گویند که مبادله کربن این حس را که اوضاع تغییری نکرده القا می کند و بر سرمایه گذاری روی انرژی های تجدید شونده و تغییر سوخت های فسیلی تاکید نمی کند.

هواداران حفظ محیط زیست استدلال می کنند که گرچه مبادله به معنای پذیرفتن تهدید ناشی از گرمایش زمین است، وخامت موضوع و ابعاد مساله را در نظر نمی گیرد.

برای اینکه مبادله کربن موثر واقع شود باید گسترش بیابد و احتمالا به نوعی شامل سهمیه کربن فردی هم بشود.

دانشمندان امروزه بیش از پیش معتقدند که سقف تعیین شده در پیمان کیوتو برای انتشار کربن بسیار بالاست. این میزان به مراتب بیشتر از آن است که بتواند وضعیت وخیم تغییر آب و هوا را دیگرگون کند.