جنبه های نمايشی در دادگاه صدام حسين

صدام حسين سرانجام در دادگاه رسماً متهم شده که با کشتار دهها هزار کرد در اواخر سالهای دهه هشتاد ميلادی دست به نسل کشی زده و اين اتهام به اتهامهای پيشين او افزوده شده است.

ساعاتی پس از ايراد اين اتهام، صدام حسين داشت با قاضی دادگاه بر سر نحوه نشستن در جلسه محاکمه بحث می کرد.

قاضی از صدام حسين خواست که رو به حضار و پشت به جايگاه قاضی بنشيند و او در پاسخ گفت: "ما در بهشتيم و آنهايی که به ما دستور می دادند اين طوری بنشينيم در جهنمند، عربها و کردها اين طوری نمی نشينند، فکر کنم رسم فارسهاست که اين طوری بنشينند، آنها هميشه همه کارهايشان طور ديگری است، هيچ کجای دنيا قابل قبول نيست که کسی در دادگاه اين طوری بنشيند".

وقتی که از جايگاه خبرنگاران او را تماشا می کردم که اين سو و آن سو حرکت می کرد و با قاضی مشغول بگومگو بود، با خودم فکر می کردم که آيا او می داند که شايد دادگاه فعلی اش که برای رسيدگی به اتهام کشتار 148 شيعه در دجيل در سال 1982 برگزار شده ظرف چند هفته تحت الشعاع جلسات محاکمه برای رسيدگی به اتهام تازه ای قرارگيرد.

گزارشی از جلسه دادگاه صدام حسين (به زبان انگليسی)

آيا اگر او از اتهام نسل کشی که عليهش مطرح شده خبر داشت، ممکن بود در نخستين جلسه آغاز دفاعياتش در دادگاه رفتار محکمه پسندی پيشه کند؟

زنان 'احساساتی'

بيشتر وقت نخستين جلسه دفاعيه صدام حسين به جروبحث بر سر نحوه رفتار در دادگاه گذشت و يکی از پرحرارت ترين لحظات اين جروبحثها بر سر سر صدام حسين بود، بله، سر صدام حسين.

صدام حسين تنها در جايگاه نشسته بود و وکلا سرگرم بگو مگو بر سر ويدئويی بودند که در دادگاه پخش شد.

در اين ويدئو صدام حسين ديده می شد که خيلی جوانتر از حالا به نظر می آمد و داشت می گفت کسانی که در بازجويی کشته می شوند هيچ ارزشی برای او ندارند.

پس از پخش ويدئو، وکلای صدام حسين يکی يکی ميکروفن را به دست می گرفتند تا اعتراض خود را نسبت به آن اعلام کنند اما يکی از آنها به نام بشری خليل در اعلام اعتراض زياده روی کرد و وقتی که ديد رئيس دادگاه و دادستان اعتنای چندانی نمی کنند، از ميان کاغذهايش عکسهای سه زندانی عراقی را بيرون آورد و نشان داد که مورد بدرفتاری نظاميان آمريکايی قرار گرفته بودند.

رئيس دادگاه او را بيرون کرد و تهديدش کرد که تحت پيگرد قرارش خواهد داد.

پس از آنکه او از دادگاه بيرون رفت، يکی از همکارانش از رئيس دادگاه خواست که نسبت به تصميم خود تجديدنظر کند و قدری نرمش نشان دهد چون زنها "احساساتی" اند.

رئيس دادگاه هم به بشری خليل اجازه داد به جلسه محاکمه بازگردد به شرط آنکه حرمت دادگاه را نگه دارد.

خانم خليل بيرون از دادگاه گفت هدفش اين بوده که توجه را بسوی آنچه امروز در عراق می گذرد جلب کند.

تغيير بنيادی

صدام حسين بالاخره به جروبحث پايان داد اما در عين حال با متهم کردن وزرات کشور کنونی عراق به قتل و شکنجه هزاران عراقی، سعی کرد بار ديگر مسائل سياسی روز را را در دادگاه مطرح کند.

وقتی رئيس دادگاه سعی کرد جلوی او را بگيرد صدام حسين گفت: "تو از وزارت کشور می ترسی، اما وزارت کشور حتی سگ من را هم نمی تواند بترساند".

در خيلی از دادگاهها مسائلی پيش می آيد که جنبه نمايشی دارد و معمولاً بگومگوهايی که در اين دادگاهها می شود تناقض آشکاری با اهميت و جدی بودن شواهد و مدارکی دارد که در دادگاه مطرح می شود.

محاکمه امروز صدام حسين هم از اين جور جنبه های نمايشی داشت؛ صدام حسين در يکی از لحظات دادگاه رو به دادستان کرد و گفت: "تو سرباز ناچيزی بودی و من از تو قاضی ساختم".

اما دادستان اصرار داشت که او با کوشش خودش قاضی شده است.

در يکی ديگر از لحظات که دادگاه آرامش بيشتری داشت، صدام حسين رئيس دادگاه را به نام کوچکش، "آقا رئوف" خطاب کرد و رئيس دادگاه به او گوشزد کرد که وی را "قاضی" خطاب کند.

اين بگومگو فضای تيره دادگاه را پر از لبخند کرد اما همين گفتگوی خنده دار ميان رهبر سابق و قاضی محاکمه کننده او، نشانه تغييری بنيادی در عراق است، عراقی که اين روزها سومين سالگرد سرنگونی حکومت مردی را جشن می گيرد که اکنون در جايگاه متهم نشسته است.