بسياری از شرکت کنندگان در اجلاس دسترسی آزاد به انرژی هسته ای را ناشی از تفاسير دلبخواه از مفاد پيمان می دانند

اين اجلاس با سخنان کوفی عنان دبير کل سازمان ملل متحد آغاز شد.

اجلاس بررسی عملکرد ان پی تی هر پنج سال يکبار با شرکت کشورهای امضاکننده اين پپمان برگزار می شود و انتظار می رود در سال جاری، مجددا عدم پيشرفت در زمينه خلع سلاح اتمی در کنار تحولاتی که در خلال پنج سال گذشته در زمينه نظارت بر فعاليت های هسته ای کشورهای مختلف عضو، از جمله کره شمالی، ليبی و ايران، صورت گرفته محورهای اصلی مذاکرات را تشکيل دهد.

خبرنگار ديپلماتيک بی بی سی می گويد که پيمان هسته ای به طور روز افزون دچار بحران است زيرا کشورهای امضا کننده از يک سو می توانند تکنولوژی مرتبط با جنگ افزارهای هسته ای را به دست آورند و از سوی ديگر از اين پيمان خارج شوند بدون آنکه با مجازاتی روبرو شوند.

واشنگتن خواستار اقدام فوری در مورد کره شمالی و ايران است در حالی که بسياری از کشورهايی که سلاح اتمی ندارند از قدرتهای پنجگانه هسته ای ( آمريکا، بريتانيا، فرانسه، چين و روسيه) انتقاد می کنند که نتوانسته اند سلاح اتمی را کنار بگذارند.

سه قدرت اتمی ديگر يعنی هند و پاکستان و اسرائيل هنوز اين پيمان را امضا نکرده اند.

روز يکشنبه هزاران تن از طرفداران خلع سلاح اتمی در برابر ساختمان سازمان ملل متحد در نيويورک دست به تظاهرات زدند و کشورهای دارای اسلحه اتمی را به دليل خودداری از عمل به تعهدات خود در زمينه خلع سلاح مورد انتقاد قرار دادند.

انتظار می رود در جريان اين اجلاس، که تا روز 27 مه ادامه خواهد داشت، اين انتقاد توسط کشورهای عضو که دارای تسليحات هسته ای نيستند مطرح شود.

در آستانه برگزاری اجلاس نيويورک طرفداران خلع سلاح اتمی دست به تظاهرات زده اند

از جمله مسايل ديگری که انتظار می رود در اين اجلاس مطرح شود، خودداری دولت جورج بوش، رييس جمهوری آمريکا، از امضای پيمان منع آزمايش های هسته ای، خروج از پيمان جلوگيری از ساخت موشک های دوربرد و تلاش برای توليد تسليحات جديد هسته ای است.

موضوع خروج کره شمالی از پيمان منع گسترش جنگ افزارهای هسته ای در سال 2003 و تصميم اين کشور به جلوگيری از ورود بازرسان آژانس بين المللی انرژی اتمی و اعلام ادامه فعاليت در زمينه ساخت اسلحه اتمی نيز در اين اجلاس پيگيری خواهد شد.

در حاليکه آمريکا به شدت اقدامات کره شمالی را محکوم کرده اما بعيد به نظر می رسد خواستار اتخاذ تصميماتی سخت عليه اين کشور شود زيرا بيم آن دارد که در چنين صورتی، هرنوع امکانی برای از سرگيری مذاکرات با اين کشور از ميان برود.

ايران در کنار موضوعهای ديگر

مديرکل آژانس بين المللی انرژی اتمی در گزارشی به اين اجلاس خواستار آن شده است که در مورد اقدام شورای امنيت در مورد کشورهايی که تعهدات خود را نقض می کنند تصميم گيری شود.

همچنين، ايالات متحده و متحدان آن قطعا موضوع برنامه های هسته ای ايران را در اين اجلاس مطرح خواهند کرد.

آمريکا دولت ايران را به تلاش برای دستيابی به جنگ افزارهای اتمی متهم کرده و آخرين دور مذاکرات هسته ای ايران و کشورهای اروپايی، که خواستار توقف کامل و هميشگی برنامه غنی سازی اورانيوم در ايران هستند، روز جمعه گذشته بدون نتيجه در لندن خاتمه يافت.

با اينهمه، گفته می شود که احتمالا تماس بين نمايندگان جمهوری اسلامی و کشورهای اروپايی در حاشيه اجلاس ادامه خواهد يافت.

آمريکا و متحدان آن کشور برنامه های هسته ای ايران را در اجلاس مطرح خواهند کرد

انتظار می رود اجلاس مجددا بر حق تمامی کشورها برای برخورداری از فن آوری صلح آميز هسته ای تحت نظارت کامل آژانس بين المللی انرژی اتمی تاکيد ورزد و همچنين، خواستار پيوستن تمامی کشورهای عضو به پروتکل الحاقی به ان پی تی شود.

اين پروتکل شامل بازرسی های گسترده تر از تاسيسات هسته ای کشورهای عضو است و تاکنون تنها 68 کشور آن را امضا و تصويب کرده اند.

دولت ايران اين پروتکل را پذيرفته اما هنوز اقدامی برای پيوستن نهايی به آن از طريق اخذ مصوبه مجلس به عمل نياورده است.

پيگيری مصوبه اجلاس ان پی تی در سال های 1995 و 2000 در مورد اعلام خاورميانه به عنوان منطقه عاری از سلاح های اتمی نيز از جمله مسايل مورد مذاکره در اين اجلاس خواهد بود.

سی امين سالگرد

اجلاس نيويورک در سی و پنجمين سالگرد اجرايی شدن پيمان منع گسترش جنگ افزارهای هسته ای برگزار می شود.

منشا اين پيمان به سخنرانی دوايت آيزنهاور، رييس جمهوری اسبق آمريکا، در سازمان ملل متحد در سال 1953 باز می گردد که تحت عنوان "اتم برای صلح" خواستار برخورداری کشورهای جهان از نيروی اتم برای مقاصد صلح آميز در کنار تلاش برای جلوگيری از بروز جنگ هسته ای شد.

از سال 1957، مذاکرات در اين زمينه بين کشورهای دارنده فن آوری هسته ای آغاز شد و متن پيمان ان پی تی در سال 1968 به تصويب پنج کشور دارنده اسلحه اتمی در آن زمان - آمريکا، شوروی، بريتانيا، فرانسه و چين - رسيد.

پيمان منع گسترش جنگ افزارهای هسته ای در سال 1968 امضا شد و از سال 1975 به مدت بيست و پنج سال جنبه اجرايی يافت اما در آن سال کشورهای امضاکننده اعتبار دايمی اين پيمان را به اتفاق آرا تصويب کردند

قرار شد هر پنج سال يکبار کشورهای عضو به منظور بررسی عملکرد پيمان، از جمله تعهد کشورهای امضا کننده دارنده اسلحه هسته ای به حرکت به سوی خلع سلاح اتمی، اجلاسی عمومی تشکيل دهند.

در حال حاضر 187 کشور به اين پيمان پيوسته اند اما تعدادی از کشورهای دارنده تسليحات اتمی، به خصوص پاکستان، هند و اسرائيل - که گفته می شود دارای اين نوع جنگ افزارهاست - آن را امضا نکرده اند.

دستور کار اجلاس سال جاری در سه کميته پيگيری می شود که هرکدام از کشورهای منطقه خاصی تشکيل يافته است.

کميته کشورهای غيرمتعهد به رياست اندونزی، کميته کشورهای اروپای شرقی به رياست مجارستان و کميته کشورهای غربی به رياست سوئد فعاليت خواهند داشت.