پل رينولدز گزارشگر بی بی سی در امور جهانی

	بريتانيا مدارک نظامی در مورد موقعيت ملوانان در خليج فارس را منتشر کرده است

مارگارت بکت، وزیر خارجه بريتانيا، پس از گفتگوی تلفنی بی ثمر خود با منوچهر متکی، وزير خارجه ايران، روز چهارشنبه (قبل از موعد مقرر) به سفرش به ترکيه خاتمه داده و برای تشريح وضعيت نظامیان بریتانیایی در جلسه مجلس عوام اين کشور، به لندن بازگشته است.

در همين حال وزارت دفاع بريتانيا روز چهارشنبه شواهدی را ارائه کرد که به گفته مقامات اين وزارتخانه نشان می دهد نظاميان نيروی دريايی بريتانيا در زمان توقيف، در آبهای عراق بوده اند.

با اين حال، اگر بريتانيا سر و صدای زيادی به راه بياندازد و خشم نشان دهد ممکن است ايران واکنش نشان دهد. ايران از اين جهت مهارت زيادی دارد و خطر در اين جاست که دولت ايران بخواهد از اين وضعيت برای مدتی حتی طولانی تر بهره برداری کند.

مارک بودن، نويسنده کتاب "مهمانان آيت الله"، که در آن به موضوع گروگانگيری در سفارت آمريکا در تهران در سال 1979 پرداخته شده، می گويد آقای احمدی نژاد "يکی از بازيگران اصلی اشغال سفارت آمريکا و گروگانگيری بوده است."

گروگان های آمريکايی، که در ابتدا به عنوان ابزاری برای بازگرداندن شاه فقيد ايران از تبعيد به گروگان گرفته شدند، 444 روز گروگان بودند و تا زمان سر آمدن دوره رییس جمهوری جيمی کارتر آزاد نشدند. آزاد شدن گروگان در همان روزی که آقای کارتر ترک سمت کرد واقعه ای خفت بار برای وی تلقی شده است.

"مرحله ای متفاوت"

برخی در ايران گفته اند که ايران به دنبال آزاد کردن پنج مقامی است که توسط آمريکاییان به اتهام جاسوسی و دخالت در امور عراق بازداشت شده اند؛ وزارت خارجه ايران منکر اين موضوع شده است.

بخشی از مشکل آقای کارتر اين بود که او ضعيف به نظر می رسيد و مردم آمريکا از اين موضوع خشنود نبودند؛ رییس جمهور وقت آمريکا استدلال می کرد که اولويت وی حفظ جان گروگان هاست.

بنابراين تونی بلر، نخست وزير بريتانيا، ممکن است لحن خود را تندتر کند تا اگر اين وضعيت ادامه دار شود به نظر سرسخت تر بيايد. او پيشتر گفته بود که اگر گشايشی در آزادسازی نظاميان بريتانيايی صورت نگيرد اين مجادله وارد "مرحله ای متفاوت" خواهد شد.

اما چه راه هايی در پيش روی وی قرار دارد؟

اطلاعات ماهواره ای

توسل به زور يکی از اين راه ها نيست چون کارساز ارزيابی نمی شود. آقای بلر به جای آن ممکن است اطلاعات به دست آمده از تصاوير ماهواره ای و ردياب ها را علنی کند که بايد نشان دهد که نظاميان نيروی دريايی بريتانيا هنگام توقيف شدن چه موقعيتی در آبهای خليج فارس داشته اند.

دولت بريتانيا تاکيد می کند که بر خلاف ادعاهای ايران، نظاميان اين کشور در قلمرو آبهای عراق بوده اند. گفته می شود کشتی که نظاميان بريتانيا سرگرم بازرسی آن بوده اند هنوز هم در همان مکان است.

شايد اطلاعات ماهواره ای بريتانيا ايران را مجاب نکند اما ممکن است بقیه دنيا را متقاعد کند.

مرز آبی ميان عراق و ايران مبهم است بنابراين ايران ممکن است در برابر اطلاعات در اين مورد مقاومت کند. مرز آبی ميان دو کشور بر اساس پيمان سال 1975، در ميان کانالی است که در امتداد اروند رود (شط العرب) قرار دارد، اما بازداشت نظاميان بريتانيا در خود آبهای خليج فارس رخ داده يعنی جايی که اين مرز به تدريج محو می شود.

در هر صورت پيمان 1975 پس از حمله ارتش صدام حسين به ايران و عبور از همين راه آبی که اعراب آن را شط العرب و ايرانيان اروند رود می نامند، شکسته شد.

صداهايی رساتر

آقای بلر ممکن است از کشورهای ديگر بخواهد با استناد به اين که نظاميان بريتانيا با مجوز قطعنامه سازمان ملل متحد در قلمرو عراق بوده اند، موضعی قوی تر در اين ارتباط نشان دهند.

اتحاديه اروپا پيشتر بيانيه ای در ارتباط با بازداشت نظاميان نيروی دريايی بريتانيا صادر کرده است. اظهار نظری از سوی چين یا روسيه احتمالا کمک بيشتری می کند اما اين دو کشور تمايلی به جبهه گيری در اين خصوص ندارند. نخست وزير بريتانيا همچنين می تواند مستقيما به خود سازمان ملل روی بياورد.

تقاضای دولت عراق برای آزادسازی توقيف شدگان هم احتمالا موثر است چون ايران رابطه نسبتا خوبی با دولت عمدتا شيعه عراق دارد.

دولت بريتانيا همچنين می تواند ديپلمات های ايرانی را از اين کشور اخراج کند و حتی ارتباطش با ايران را قطع کند. اما اين کار ممکن است منجر به مقابله به مثل از سوی ايران شود و احتمالا باعث شود ارتباط بريتانيا با اين کشور در مورد موضوع مهم تر بحران هسته ای قطع شود.

فشار داخلی

راه حل هايی که گفته شد شايد منتقدان دولت بلر در داخل بريتانيا را راضی کند. مثلا روزنامه تايمز چاپ لندن، معتقد است که دولت بلر در اين ارتباط "بزدل" بوده است.

اين روزنامه از دولت خواسته برای آزادی نظاميان ضرب الاجل تعيين کند و پس از آن همراه با کشورهای متحدش و احتمالا دولت عراق، عليه ايران تحريم هايی را به اجرا بگذارد.

اما بعيد است که تعيين ضرب الاجل دولت ايران را تحت تاثير قرار بدهد. اين کشور به ضرب الاجل سازمان ملل متحد در مورد توقف غنی سازی اورانيوم بی اعتنا بوده است.

عذرخواهی از سوی دولت بريتانيا ممکن است باعث آزادسازی پانزده ملوان و نظامی نيروی دريايی اين کشور شود. آخرين باری که حادثه ای مشابه رخ داد در سال 2004 بود که پرسنل نظامی بريتانيا با حاضر شدن در تلويزيون دولتی ايران عذرخواهی کردند و آزاد شدند.

اما، موضوع عذرخواهی نظاميان تاحدی خارج از قدرت تونی بلر است. نظاميان بريتانيايی ممکن است به ابتکار خودشان ابراز پشيمانی کنند.

وخيم تر شدن روابط

به هر حال، بعيد است که دولت بريتانيا عذرخواهی کند.

دولت بريتانيا عذرخواهی نخواهد کرد چون روابط اين کشور با ايران از سال 2004 تا کنون تلخ تر شده است. دولتی جديد در ايران روی کار آمده و در هجده ماه گذشته بريتانيا و آمريکا ايران و به ويژه سپاه پاسداران (که ملوانان بريتانيايی توسط آنها توقيف شده اند) را متهم کرده اند که به شورشيان شيعه عراق تکنولوژی ساخت بمب داده اند.

به همين دليل جو حاکم بر روابط دو کشور آماده سازش نيست.

اگر ملوانان به محاکمه کشيده شوند روابط وخيم تر هم خواهد شد.

احتمالا بهترين حالت برای دولت بريتانيا اين است که بالاخره ايران منظورش را تفهيم کند و ملوانان را آزاد کند.

دولت بريتانيا علاقه ای ندارد که مجبور شود به سناريويی مشابه گروگانگيری در سفارت آمريکا فکر کند.