وضعیت متفاوت ايران و آمريکا 27 سال پس از گروگانگیری

بيست و هفت سال پس از اقدام گروهی از دانشجویان ایرانی در اشغال سفارت ایالات متحده آمریکا در تهران در چهارم نوامبر 1979(13آبان 1358) این موضوع هنوز در افکار عمومی دو کشور مطرح است.

موضوع این گروگانگیری هر سال چند بار از سوی مقام های رسمی، نخبگان دو کشور، دیپلمات های وقت آمریکا در ایران و دانشجویان تسخیر کننده سفارت مورد بررسی قرار می گیرد.

اما مناسبات تهران و واشنگتن در بیست و هفتمین سالگرد اشغال سفارت ایالات متحده در تهران، هنوز تحت تاثیر اشغال سفارت است؛ موضوعی که نشان می دهد این رویداد چرا هنوز در خاطره جمعی ملت دو کشور کمرنگ نشده و اهمیت خود را حفظ کرده است.

ایالات متحده به دنبال پر کردن خلاء غیبت

از زمان آغاز دور دوم ریاست جمهوری جورج بوش که نزدیک به نیمی از آن طی شده است، سیاستمداران این کشور از ضرورت بازگشایی سفارت کشورشان در ایران سخن گفته اند.

کارشناسان وزارت امور خارجه آمریکا حدود یک سال پیش طی جلسه ای مشورتی به کاندولیزا رایس وزیر خارجه این کشور پیشنهاد کردند در شرایط کنونی که امکان بازگشایی سفارت آمریکا در ایران وجود ندارد، واشنگتن کنسولگری خود را در تهران افتتاح کند تا هم خلاء قطع کامل روابط پر شود و هم به ایرانیانی که متمایل به سفر آمریکا هستند، خدمات کنسولی در خود ایران ارایه شود و نه در دبی و ترکیه.

این پیشنهاد کارشناسان وزارت خارجه آمریکا به تایید وزیر نرسید اما کم کم خلاء روابط نزدیک با ایرانیان به دغدغه ای برای خانم رایس و معاونان وی بدل شد تا آنجا که سرانجام ایالات متحده تصمیم گرفته برای ایجاد روابطی نزدیک با مردم، دفتری منطقه ای در شهر دبی که در فاصله 150 کیلومتری ایران قرار دارد، راه اندازی کند.

دیپلمات های مسلط به زبان فارسی

همزمان با اوج گرفتن اتهام آمریکا عليه ایران درباره تلاش برای ساخت سلاح های اتمی (اتهامی که همواره از سوی تهران تکذیب می شود) آمریکا می گوید که در تلاش است تا از طریق دفتر منطقه ای خود در دبی بر روابط با ایرانیان و تاریخ و فرهنگ این کشور تمرکز کند.

"نیکلاس برنز" معاون وزیر خارجه آمریکا در مورد طرح‌های واشنگتن برای دفتر ایران در دبی اخیرا گفته است که آمریکا قصد ندارد به زودی سفارت خود در ایران را افتتاح کند اما طرح‌هایی برای استفاده از نیروهای بیشتر با آموزش بهتر در زمینه بررسی مسائل ایران در دست دارد.

دفتر منطقه‌ای ایران اولین ماموریت متمرکز دیپلماتیک آمریکا در مورد ایران پس از اشغال سفارت این کشور در تهران است. تشکیل میز ایران در وزارت خارجه آمریکا طی یک سال گذشته و آموزش کارمندانی که به زبان فارسی مسلط باشند، از جمله اقدامات اخیر آمریکا برای بررسی وضعیت دقیق تر ایران است.

افتتاح این دفتر در دبی واکنش منفی ایران را در پی داشته است. تهران می گوید که فعالیت های این دفتر دخالت در امور داخلی ایران خواهد بود. شاید به همین علت است که دیپلمات‌های آمریکایی از انجام مصاحبه در مورد وظایف این دفتر خودداری می کنند و می‌گویند که آمریکا به دنبال بزرگنمایی این دفتر نیست.

طی سالهای پس از انقلاب اسلامی، جز اسراییل که جمهوری اسلامی آن را به رسمیت نمی شناسد، حتی کشورهایی که رابطه سیاسی با تهران ندارند مثل دولت مصر، دفتر حفاظت از منافع خود را در تهران بازنگه داشته اند.

این تنها ایالات متحده آمریکا بوده که این مسئولیت را به دولت دیگری یعنی سوییس سپرده است. سفارت این کشور در تهران طی نزدیک به سه دهه اخیر حافظ منافع آمریکا در ایران بوده و مکاتبات ایران و آمریکا از طریق این کشور انجام شده است.

با این حال ایران در ایالات متحده دفتر حفاظت از منافع دارد که امور کنسولی ایرانیان و بررسی درخواست روادید آمریکای ها را انجام می دهد و در واقع از نظر حضور دیپلماتیک چند گام از واشنگتن جلوتر است.

ایران و افسوس دوره دمکرات ها

گفته می شود که فعالیت دیپلمات‌های آمریکایی در دفتر منطقه‌ای ایران بر آرام کردن روابط دوجانبه که به خاطر پرونده اتمی ایران وضعیتی سرد و سخت به خود گرفته متمرکز شده است.

با این حال و در شرایطی که ایران و آمریکا هریک جداگانه مشغول برنامه ریزی و انجام مانور نظامی در خلیج فارس هستند، دورنمایی از عادی شدن روابط دو کشور به چشم نمی خورد.

طی یک سال گذشته ایالات متحده پاسخ مثبت ایران به مذاکره بر سر مسایل عراق را رد کرده و ایران هم با رد بسته تشویقی گروه 1+5 (اعضای دائم شورای امنيت و آلمان) پاسخ منفی به مذاکره مستقیم با ایالات متحده در قالب این گروه داده است.

سفر اخیر محمد خاتمی رییس جمهور پیشین ایران به شهرهای مختلف آمریکا و دیدار محمود احمدی نژاد رییس جمهور فعلی از نیویورک نیز طبق پیش بینی ها از سنگینی فضای موجود میان دو کشور نکاسته است.

اکنون در بیست و هفتمین سالگرد اشغال سفارت آمریکا در تهران - حادثه ای که به دور ماندن 12 ساله دمکرات ها از کاخ سفيد منجر شد - انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا در راه است.

سیاستمداران جمهوری اسلامی به دلیل حمایت های دولت دمکرات جیمی کارتر از آخرین پادشاه ایران دل خوشی از حزب دمکرات نداشته اند و همواره به طور تلویحی از قدرت گرفتن جمهوری خواهان خشنودتر از انتخاب دمکرات ها بوده اند. برخی از کارشناسان نیز اعتقاد دارند که ادامه یافتن گروگانگیری 444 روزه برای برنده شدن جمهوری خواه ها در انتخابات ریاست جمهوری 1980 بوده است.

محمد خاتمی رییس جمهور سابق ایران که در بریتانیا به سر می برد در گفتگو با شبکه چهارم رادیو بی بی سی، از دوره ریاست جمهوری بیل کلینتون که دو طرف گام هايی برای بهبود روابط برداشته اند با افسوس یاد کرده و همزمان سیاست های جمهوری خواهان را تهاجمی خوانده است.

به ابن ترتیب به نظر می رسد که در سالگرد اشغال سفارت آمریکا شرایط به گونه ای کاملا متفاوت با 27 سال پیش است که از قدرت گرفتن جمهوری خواه ها حمایت می شد.

آمریکا در صدد جبران غیبت 27 ساله دیپلماتیک در ایران است و تهران به روزهای قدرتمندی دمکرات ها فکر می کند اما افقی از گرم شدن روابط به چشم نمی خورد.