مهراد واعظی نژاد

	آقای هاليدی در سخنرانی خود تاريخ ناسيوناليسم ايرانی را از زمينه هايی دانست که بسيار کمتر از آنچه بايد بدان پرداخته شده است

سخنرانی وی بخش اول از يک مجموعه سخنرانی بود که قرار است تحت عنوان 'ميراث انقلاب مشروطه ايران: صد سال تکاپو برای دموکراسی' و به مناسبت صدمين سالگرد انقلاب مشروطه ايران در طول ماه مه (9 تا 31) در مدرسه مطالعات شرقی و آفريقايی دانشگاه لندن برگزار شود.

اين برنامه به همت بنياد ميراث ايران (Iran Heritage Foundation) و موسسه مطالعات خاورميانه لندن (London Middle East Institute) برپا شده و قرار است طی آن علاوه بر فرد هاليدی، آقايان محسن کديور، حسن يوسفی اشکوری، عباس ميلانی از دانشگاه استنفورد، و خانم فاطمه صادقی از دانشگاه آزاد اسلامی تهران در باب جنبه های مختلف تلاش ايرانيان برای دستيابی به دموکراسی در صد سال گذشته سخن بگويند.

با وجود اين، به دليل لغو سفر محسن کديور، وی قادر به حضور در اين برنامه و ارايه ديدگاه های خود نخواهد بود.

روز پنجشنبه بنياد ميراث ايران اعلام کرد که به دليل آنکه آقای کديور موفق به انجام سفر خود نشده، مسعود بهنود، روزنامه نگار در مورد موضوع "شب نامه ها" صحبت خواهد کرد.

سخنران آغازين اين مجموعه برنامه فرد هاليدی، استاد روابط بين الملل مدرسه اقتصاد و علوم سياسی لندن (LSE)، و از متخصصان مسائل ايران بود که به گفته خودش تنها سخنران غير ايرانی اين مجموعه برنامه است.

آقای هاليدی سخنرانی خود را - با عنوان 'تاملاتی در باب تاريخ معاصر ايران' - در حالی آغاز کرد که خود را نه 'ايران شناس'، نه 'ايران پرست'، بلکه 'ايران دوست' معرفی کرد.

اين استاد بريتانيايی که گاه و بی گاه با بيان واژه ها و جملات فارسی در ميان سخنرانی صد ها شنونده حاضر در سالن را جذب گفته های خود می کرد، سپس به بيان خاطراتی از نخستين برخوردهای خود با ايرانيان و اولين سفر خود به اين کشور در دهه 60 ميلادی پرداخت.

به باور من يک ميراث واحد نداريم و در حقيقت اين ما هستيم که از ميان سنت های فکری و پيشينه های فرهنگی مختلف موجود، [ميراث را] به اختيار خود انتخاب می کنيم

الگوهای تکرار شونده تاريخ

آقای هاليدی سپس به آنچه الگوهای تکرار شونده در تاريخ می ناميد اشاره کرد و گفت: "من به تکرار خودبه خودی تاريخ باور ندارم و اگر هم تکراری هست با نقش انسان ها است که معنا پيدا می کند."

وی گفت: "اگر به تاريخ ايران در صد سال گذشته نگاه کنيم، يکی از اين الگوهای تکرار شونده اشتباه محاسباتی رهبران و دولتمردان ايرانی در بازی سياست داخلی و به ويژه جهانی است که در موارد گوناگون روی دست خود بيش از اندازه حساب می کنند.

آقای هاليدی اشاره کرد که اين پديده را در موضع گيری رضا شاه پيش از جنگ جهانی دوم و سقوط او می توان ديد؛ همينطور در کودتای 28 مرداد و ناکامی مصدق؛ در ارزيابی محمدرضا شاه پهلوی از شرايط داخلی و خارجی در سالهای آخر دهه 70 ميلادی؛ و پس از انقلاب در نگاه به جنگ با عراق و موقعيت ايران در جهان که موجب شد آتش بس در زمان بهينه برای ايران - 1982 - رد شود و چند سال بعد با شرايطی به مراتب نامطلوب تر پذيرفته شود.

استاد مدرسه اقتصاد و علوم سياسی لندن در بخش ديگری از سخنان خود به آنچه 'ميراث تاريخی' يک سرزمين يا يک ملت ناميده می شود پرداخت. وی گفت: "به باور من يک ميراث واحد نداريم و در حقيقت از ميان سنت های فکری و فرهنگی مختلفی که هست ما به اختيار خود انتخاب می کنيم."

	به باور آقای هاليدی ملی گرايی به رغم تصوری که آن را به ريشه های کهن يک سرزمين مرتبط می داند، پديده ای است کاملا نو و مربوط به تحولات دنيای مدرن

سنت های فکری و ناسيوناليسم ايرانی

وی سپس به انديشه سياسی معاصر در ايران اشاره کرد و ريشه های آن را در سه سنت فکری مختلف بر شمرد. به باور وی اين سه جريان فکری در تاريخ ايران عبارتند از:

• جريان سکولار/ ليبرال/ چپ
• گرايش های سلطنت طلب
• انديشه های مذهبی

آقای هاليدی در اشاره ای مختصر به حضور پررنگ اين سنت های فکری در تقريبا تمام تحولات تاريخ معاصر ايران از جنبش مشروطه تا ملی شدن نفت و کودتای 28 مرداد تا انقلاب اسلامی پرداخت و گفت با وجود مطالعات نسبتا گسترده ای که در زمينه تاريخ معاصر ايران شده، همچنان پرسش های بدون پاسخ بسياری موجود است.

وی سپس به عنوان نمونه ای از اين کاستی در مطالعات از پديده 'ملی گرايی' ايرانی نام برد و گفت همچنان جای يک تحقيق اساسی در تاريخ ناسيوناليسم ايرانی خالی است؛ تحقيقی که به ريشه های اين موضوع بپردازد و سهم دوره های تاريخی مختلف، وقايع گوناگون و جريان های فکری را در ملی گرايی ايرانی تبيين کند.

آقای هاليدی گفت با وجود آنکه بسياری در اشاره به ناسيوناليسم از دوران بسيار گذشته ياد می کنند، 'من اين را در سراسر جهان پديده ای از دوران مدرن می دانم'.

اين محقق بريتانيايی در پايان سخنان خود به انتقاد از عملکرد جمهوری اسلامی در حوزه هايی چون حقوق بشر و حقوق اقليت های مذهبی پرداخت و گفت: "اميدوارم در سال های آينده مطالعه همه جانبه ای در مورد وقايع پس از انقلاب ايران انجام شود که در آن سخنان و ديدگاه های کسانی که به آنها ستم رفته نيز منعکس شده باشد."

وی گفت سياستمردان و دولتمردان بايد بدانند که چيزی در تاريخ فراموش نمی شود.