آمریکا چگونه موفق به جلب نظر چین برای فرستادن ایران به شورای امنيت شد؟

شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار است در ششم ماه مارس طی نشستی گزارش بعدی آژانس بين المللی انرژی اتمی مبنی بر همکاری و یا عدم همکاری های اتمی ایران با اين آژانس را مورد بررسی قرار داده و درباره نحوه برخورد با ایران تصمیم گیری کند.

در جریان نشست اخير شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، چین سرانجام با پیشنهاد آمریکا و اروپا مبنی بر طرح پرونده ایران در شورای امنیت موافقت کرد. این در حالیست که تا پیش از آن چین همراه با روسیه با چنین اقدامی مخالف بودند.

جینگ دانگ یوان استاد سیاست چین در موسسه مطالعات بین المللی مونتری در کالیفرنیا معتقد است که کشورهای غربی با تغییر زبان بکار گرفته شده علیه ایران توانستند موافقت چین را جلب کنند:

"دو نکته در این مسئله مهم بودند. اول سازشی بود که بین اعضای دایم شورای امنیت صورت گرفت که طی آن تصمیم گرفته شد پرونده ایران به شورای امنیت گزارش شود نه ارجاع. آنها از شورای امنیت خواستند که هیچ اقدامی علیه ایران تا نشست بعدی در ماه مارس انجام ندهد. این به این معناست که هنوز چند هفته وقت هست که بتوان این بحران را از طریق دیپلماسی حل کرد. نکته دوم این است که چین به اندازه سایر قدرت های بزرگ نگران يکدندگی ایران بوده و خواستار همکاری این کشور با جامعه جهانی است."

اما رایزنی هایی که طی ماه های گذشته توسط مقام های آمریکایی صورت گرفت نیز در جلب نظر چین بی نقش نبود.

جینگ هوانگ کارشناس سیاست خارجی چین در موسسه بروکینگز در واشنگتن معتقد است سفر رابرت زوليک معاون وزیر خارجه آمریکا به چین تاثیر مهمی در موضعگیری اخیر این کشور علیه ایران در نشست آژانس بین المللی انرژی اتمی داشت:

"زوليک دو هفته پیش مجددا به چین رفت تا به چینی ها یادآوری کند که مسئول بودن یک دولت به چه معنایی است. و روشن است که پرونده ایران آزمایشی است برای چین تا مسئول بودن خود را نشان دهد."

آقای هوانگ در پاسخ به این سوال که آیا در جریان سفر زوليک هیچ معامله و سازشی بین مقام های چینی و آمریکایی بر سر ایران صورت گرفت به دو عامل اشاره می کند:

نخست آنکه سفر هو جینگ تاو رئیس جمهور چین به آمریکا که قرار است در آوریل آینده صورت گیرد می تواند با تغییر موضع چینی ها مرتبط باشد زیرا چینی ها هرگز در آستانه سفر رئیس جمهور خود به آمریکا دست به اقدامات تنش زا نمی زنند.

به گفته آقای هوانگ عامل دوم نیز پاسخ شدید آمریکا به اظهارات رئیس جمهور تایوان در جریان سال جدید چینی می باشد. چن شویی بیان، رئیس جمهور تایوان، ماه گذشته اظهاراتی کرد که از نگاه چینی ها به معنای گامی بسوی استقلال بود.

جورج بوش، رئیس جمهور آمریکا، بلافاصله این اظهارات را محکوم و خاطرنشان کرد که آمریکا مخالف هر نوع اقدام یکجانبه تایوان است. این اقدام آقای بوش بنظر بسیاری از کارشناسان از جمله هوانگ تاثیر مهمی در جلب نظر مقام های چینی در نشست آزانس بین المللی انرژی اتمی داشت.

هم اکنون چین در شرایط حساسی قرار دارد. روابط تجاری عظیم این کشور با آمریکا برای مقام های چینی قابل چشم پوشی نیست.

حجم مبادلات بازرگانی دو کشور در سال گذشته بالغ بر 211 میلیارد دلار بود. اما چین با رشد اقتصادی 9 درصدی خود نیاز فراوانی به منابع نفت و گاز خلیج فارس دارد. آقای یوان می گوید:

"آمریکا بازار بزرگی برای چین و نیز تامین کننده اصلی سرمایه گذاری و نیز انتقال تکنولوژی به چین است. از سوی دیگر چین بطور فزاینده ای به انرژی خاورمیانه وابسته می شود. طی چند سال گذشته شرکت های چینی سرمایه گذاری های عظیمی در منابع انرژی خاورمیانه کرده اند. و بالاخره آنکه چین بدنبال ارائه اين تصوير است که به عنوان یک قدرت رو به صعود در عین حال مسئول نیز هست. مقام های چینی تلاش می کند که بین این سه مسئله توازنی برقرار کند."

موضعگیری چین در شورای امنیت

چین به عنوان یکی از اعضای دایم شورای امنیت که از حق وتو برخوردار است نقش مهمی در نشست 6 مارس شورا درباره ایران دارد.

کارشناسان معتقدند که رای چین بستگی به موضعگیری سایر کشورها و نیز میزان همکاری های ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی دارد.

به گفته یوان دو عامل در این ماجرا دخالت خواهند داشت: اول این است که چین به دقت ناظر عملکرد روسیه در این قضیه خواهد بود. نکته دوم آنکه اگر شواهد قوی علیه ایران وجود داشته و آژانس بین المللی انرژی اتمی و جامعه بین المللی به این نتیجه برسند که ایران بدنبال سلاح اتمی است چین در مقابل قطعنامه های شورای امنیت نخواهد ایستاد.

آقای هوانگ نیز می گوید که معتقد است موضعگیری چین در نشست ماه مارس شورای امنیت بستگی به این دارد که از نگاه چین دیپلماسی چقدر شانس موفقیت داشته باشد.

اگر چین این احتمال را بدهد که ابزارهای دیپلماتیک هنوز قابل استفاده هستند این کشور ممکن است از سایر کشورها بخواهد که به ایران شانس دیگری بدهند.

اما اگر همه ابزارهای دیپلماتیک شکست بخورند در این صورت چین هم ممکن است با بقیه قدرتها همراه شده و یا حداقل مخالفتی با تصمیم شورای امنیت علیه ایران نکند.

اقدامات چند هفته آینده ایران در زمینه تحقیقات اتمی، غنی سازی اورانیوم، طرح روسیه برای غنی سازی در خاک این کشور و ادامه فعالیت های آژانس بین المللی انرژی اتمی در ایران تاثیر مهمی در موضعگیری چین و روسیه در نشست بعدی شورای امنیت خواهند داشت.