آيت الله حسينعلی منتظری از عملکرد اخير شورای نگهبان انتقاد کرده است

مهدی کروبی، رييس مجلس، در اعتراض به تصميم شورای نگهبان در رد صلاحيت ها، آن را مغاير قانون اساسی دانسته و از اعضای مجلس خبرگان تدوين قانون اساسی که متن آن را در سال 1358 بررسی و تصويب کردند خواسته بود نظر خود را در اين زمينه اعلام کنند.

روز دوشنبه، 2 فوريه، متن نامه ای از سوی آيت الله حسينعلی منتظری، بلندپايه ترين روحانی مخالف حکومت در ايران، انتشار يافت که در آن وی نحوه بررسی و تعيين صلاحيت داوطلبان نمايندگی دوره هفتم را مغاير روح اصل 99 قانون اساسی، مربوط به وظايف شورای نگهبان، خوانده بود.

آقای منتظری، که رياست خبرگان تدوين نخستين قانون اساسی جمهوری اسلامی را برعهده داشت، اظهار نظر کرده بود که منظور قانون اساسی از نظارت شورای نگهبان بر امر انتخابات صرفا جلوگيری از اعمال نفوذ قوه مجريه در جريان انتخابات بوده و نبايد آن را به معنی تعيين نامزدهای انتخاباتی تلقی کرد.

شورای نگهبان قانون اساسی با استناد به مفاد قانون انتخابات اعمال نظارت استصوابی در تعيين صلاحيت داوطلبان نمايندگی مجلس را حق خود می داند

در حال حاضر، شورای نگهبان خود را دارای حق نظارت استصوابی می داند، به اين معنی که لازم است اين شورا نه تنها اطمينان حاصل کند که داوطلبان فاقد سوء پيشينه و سوء شهرت نيستند، بلکه تنها داوطلبانی بايد برای نامزدی انتخابات تاييد شوند که دارای خصوصيات مورد نظر شورا، مانند التزام عملی به اسلام و جمهوری اسلامی، هستند.

نظارت استصوابی مشخصا در قانون انتخابات ذکر شده و شورای نگهبان تصميمات خود را با استناد به اين قانون اتخاذ می کند.

نمايندگان دوره کنونی مجلس کوشيدند با انجام اصلاحاتی در قانون انتخابات، نظارت استصوابی را از متن اين قانون حذف کنند اما مصوبه مجلس به تاييد شورای نگهبان نرسيد و به قانون تبديل نشد.

در ادامه بحث مربوط به تعريف قانون اساسی از نقش نظارتی شورای نگهبان، خبرگزاری دانشجويان ايران - ايسنا - گفتگوهايی را چند تن از نمايندگان عضو خبرگان قانون اساسی انجام داده و نظر آنان در مورد منظور قانونگذار از ماده 99 و نقش نظارتی شورای نگهبان بر روند انتخابات را جويا شده است.

ايسنا نظرات آقايان محمد رشيديان، عزت الله سحابی، عباس شيبانی، جلال الدين فارسی و محمد جواد حجتی کرمانی، از اعضای خبرگان قانون اساسی را انتشار داده است.

نظارت عادی و عرفی

آقای حجتی کرمانی هدف از گنجاندن اصل مربوط به نظارت شورای نگهبان در قانون اساسی جمهوری اسلامی آن را "نظارتی عرفی خوانده است."

وی گفته است که "نظارت ياد شده همانند نظارتی است که در همه دستگاه ها وجود دارد و برمبنای آن، ناظر به عملکرد مجريان توجه می کند تا آنها از حدود قانون تخطی نکنند."

نظارت ياد شده همانند نظارتی است که در همه دستگاه ها وجود دارد و برمبنای آن، ناظر به عملکرد مجريان توجه می کند تا آنها از حدود قانون تخطی نکنند   حجتی کرمانی

آقای حجتی نظارت استصوابی را با اصل "نظارت عرفی" در قانون اساسی منطبق نمی داند و معتقد است که در دوران آيت الله خمينی، نظارت شورای نگهبان عادی و عرفی بوده است.

وی گفته است که شورای نگهبان، نظارت استصوابی را براساس مصوبه مجلس چهارم، قانونی می داند.

آقای حجتی کرمانی همچنين بحران سياسی کنونی را ناشی از جدال های جناحی دانسته و گفته است "هر گروه و جناحی قانون را به نفع خود تفسير می کند."

اختيارات شورا گسترده است

در مقابل، جلال الدين فارسی، که او نيز در خبرگان قانون اساسی عضويت داشت، گفته است که بر اساس اين قانون، نظارت شورای نگهبان "عام و گسترده" است.

به گفته آقای فارسی "آنچه که از متون قانون اساسی و شرع و سنت استنباط می شود نظارتی عام و گسترده و استصوابی است که متاسفانه شورای نگهبان در دوره های فعاليتش نتوانسته در تمام شئون اين گستردگی را اعمال کند."

شورای نگهبان موظف است که نظارتش را در تمامی شرايط اعمال کند و حتی اين امر بايد به دوره نمايندگی هم تسری يابد   جلال الدين فارسی

اين عضو خبرگان قانون اساسی گفته است که "شورای نگهبان به لحاظ وظايف نظارتی محوله بر اين نهاد موظف است که نظارتش را در تمامی شرايط اعمال کند و حتی اين امر بايد به دوره نمايندگی هم تسری يابد.

به گفته آقای فارسی، "در انتخابات از سوی مردم هم نظارت بايد صورت گيرد چرا که امکان دارد مردم نيز در انتخاب هايشان بر اساس ظواهر رای به اشخاصی دهند که صلاحيت واقعی ندارند."

نظارت به معنی اجرا نيست

در مقابل، محمد رشيديان، نماينده مجلس، گفته است که نظارت به معنی شناخت و گزارش تخلفات است و به منزله وظيفه اجرايی تلقی نمی شود.

آقای رشيديان، با تاکيد بر اينکه وظيفه اجرايی در امر انتخابات برعهده وزارت کشور است، افزوده است که "در حال حاضر شورای نگهبان هم وظيفه نظارتی و هم وظيفه اجرايی انتخابات را برای خود قايل است."

در حال حاضر شورای نگهبان هم وظيفه نظارتی و هم وظيفه اجرايی انتخابات را برای خود قايل است   محمد رشيديان

وی گفته است که نظارت به معنی دخالت يا تعيين صلاحيت نيست زيرا در اصول ديگر قانون اساسی آمده است که نمايندگان مجلس می توانند صلاحيت يکديگر را رد تاييد يا رد کنند.

اشاره آقای رشيديان به رويه ای است که طبق آن، پس از اعلام نتايج انتخابات و تشکيل مجلس، موضوع صلاحيت نمايندگان در جلسات مجلس مطرح می شود و مورد مذاکره و رای گيری قرار می گيرد.

صلاحيت حفظ اسلام

عباس شيبانی، عضو ديگر خبرگان تدوين قانون اساسی و نماينده چندين دوره مجلس شورای اسلامی، هدف از نظارت شورای نگهبان را حصول اطمينان از اين دانسته است که افرادی به مجلس راه يابند که صلاحيت حفظ اسلام را داشته باشند.

نظر امام در مورد اينکه حق تعيين سرنوشت مردم با خودشان است در حد اسلام بود نه اينکه يک عده ای رای بدهند که اسلام حاکم نباشد و اينگونه شود   عباس شيبانی

به گفته آقای شيبانی، هدف از تدوين کنندگان قانون اساسی اين بوده است که "شورا نظارت داشته باشد بر اينکه کانديداها صلاحيت ورود به مجلس را داشته باشند."

در مورد نظر آيت الله خمينی در مورد آزادی مردم در انتخابات توضيح داده است که "نظر امام در مورد اينکه حق تعيين سرنوشت مردم با خودشان است در حد اسلام بود نه اينکه يک عده ای رای بدهند که اسلام حاکم نباشد و اينگونه شود."

ممانعت از دخالت دولت

در عين حال، عزت الله سحابی، از شخصيت های موسوم به ملی - مذهبی، که او نيز در خبرگان قانون اساسی عضويت داشته است، عملکرد اخير شورای نگهبان را مغاير هدف قانون اساسی از تاسيس اين نهاد دانسته است.

آقای سحابی گفته است که هنگام بحث خبرگان قانون اساسی در باره تعيين صلاحيت داوطلبان نمايندگی مجلس هدف اين بوده است که افراد ضد انقلاب به مجلس راه نيابند.

عملکرد اخير شورای نگهبان با نيت تاسيس آن در نظام جمهوری اسلامی در تعارض است و فراتر از آن، قصد دارد قيموميت مردم را به عهده بگيرد و در اين راه حتی سوابق مبارزاتی کانديداها را نيز ناديده گرفته و تقيد آنان به اسلام و انقلاب را رد می کند   عزت الله سحابی

وی گفته است که "عملکرد اخير شورای نگهبان با نيت تاسيس آن در نظام جمهوری اسلامی در تعارض است و فراتر از آن، قصد دارد قيموميت مردم را به عهده بگيرد و در اين راه حتی سوابق مبارزاتی کانديداها را نيز ناديده گرفته و تقيد آنان به اسلام و انقلاب را رد می کند."

عزت الله سحابی به اعضای شورای نگهبان هشدار داده است که "عملکرد آنان به نفع جمهوری و حفظ نظام نيست و اين مواضع غيرمنعطف، نظام را خدشه دار خواهد کرد."

وی در عين حال دخالت آيت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، مبنی بر نصيحت به شورای نگهبان را در حل مسايل موجود موثر توصيف کرده است.

آيت الله خامنه ای، که تاکنون از دخالت مستقيم در حل بحران ناشی از رد صلاحيت ها امتناع ورزيده است، در ديدار با اعضای شورای نگهبان تلويحا خواسته بود که اين شورا موضوع رد صلاحيت کسانی را که صلاحيت آنان در گذشته تاييد شده بود، از جمله نمايندگان دوره کنونی مجلس را مورد بازبينی قرار دهد.

گرچه شورای نگهبان متعاقبا صلاحيت گروهی از رد صلاحيت شدگان را تاييد کرد، اما از تاييد صلاحيت بيش از هشتاد نماينده عضو دوره کنونی مجلس خودداری ورزيد و عملا صلاحيت چند تن ديگر را که قبلا تاييد شده بود رد کرد.