انهدام پهپاد آمریکا توسط ایران؛ حق با چه کشوری است؟

پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران یک هواپیمای بدون سرنشین یا پهپاد (پرنده هدایت‌پذیر از دور) متعلق به آمریکا را سرنگون کرده است. این موضوع دامنه تنش‌ها میان دو کشور را بسیار افزایش داده به شکلی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، گفته ده دقیقه قبل از حمله نظامی آمریکا به اهدافی در ایران، این عملیات را لغو کرده است.

اختلاف چیست؟

ایران می‌گوید پهپاد آمریکایی وارد حریم آب‌های این کشور در دریای عمان شده بود و پس از چندبار "اخطار" وقتی از حریم ایران خارج نشد، هدف قرار گرفت. ایالات متحده آمریکا می‌گوید هواپیمای بدون سرنشین این کشور وارد آب های جمهوری اسلامی ایران "نشده" بود و بر فراز آب‌های "بین‌المللی" هدف قرار گرفت.

ایران به چه چیزی اعتراض دارد؟

جمهوری اسلامی ایران می‌گوید هواپیمای آمریکایی حریم هوایی این کشور را نقض کرده و بدون اجازه وارد ایران شده و پس از اخطار هم از فضای ایران خارج نشده است. به جز اعتراض به اقدام آمریکا، ایران به امارات متحده عربی هم معترض است چرا که این پهپاد به گفته ایران از یک پایگاه نظامی آمریکا در امارات به پرواز درآمده بود.

حریم هوایی یک کشور امتداد مرزهای زمینی آن در آسمان است. هر نوع هواپیمایی چه مسافربری غیرنظامی، چه نظامی و چه بدون سرنشین موظف به اخذ مجوز عبور یا استفاده از آسمان، پیش از ورود به حریم هوایی دیگر کشورهاست. حریم هوایی کشورها همانند مرزهای زمینی‌شان با مختصات دقیق جغرافیایی مشخص است و در دسترس هواپیماهای نظامی و غیرنظامی قرار دارد.

ایران درست می گوید یا آمریکا؟

ایران اسناد مربوط به مسیری را که پهپاد آمریکا از لحظه پرواز از امارات تا انهدام طی کرده به سازمان ملل متحد ارائه کرده است. ایالات متحده آمریکا هم نقشه‌هایی منتشر کرده و بر اساس آن می‌گوید که هواپیمای بدون سرنشین در حریم ایران نبوده است.

هواپیماها برای ورود به حریم کشورها باید اجازه دریافت کنند و در صورتی که به اشتباه وارد حریم کشوری شوند، پس از دریافت اخطار باید فورا تغییر مسیر داده و وارد فضای بین‌المللی شوند.

در صورتی که هواپیمای نظامی عمدا یا سهوا بدون مجوز وارد حریم کشوری شود که مجوزی از آن دریافت نکرده و پس از دریافت هشدار همچنان به حضور غیرمجوز دار خود ادامه دهد، این اقدام از مصادیق تجاوز مرزی و نقض حریم هوایی محسوب می شود و کشور هدف می‌تواند این هواپیما را مجبور به فرود در خاک خود کند یا در نهایت آن را با استناد به دفاع از کشور، هدف قرار دهد.

در صورتی که هواپیما پس از دریافت هشدار بدون هیچگونه اقدام نظامی یا آسیب‌زا مسیر خود را تغییر دهد و به فضای بین‌المللی یا هر حریم دیگری که مجوز دارد بازگردد، هدف قرار دادن آن جایز نیست در غیر این صورت می‌تواند مصداق حمله نظامی تلقی شود.

ایران می‌گوید هدف قرار دادن پهپاد آمریکایی به دلیل حضور در فضای ایران و بی‌توجهی به هشدار پدافند هوایی جمهوری اسلامی به عنوان دفاع از حریم هوایی و امنیت کشور هدف قرار داده شده است. در برابر، آمریکا می‌گوید پهپادش در آب‌های بین‌المللی از سوی ایران سرنگون شده و این اقدام حمله نظامی به هدف آمریکایی بوده و نه دفاع از تمامیت ارضی ایران.

مرجع داوری درباره نقض حریم هوایی چه سازمانی است؟

ایران و آمریکا هر دو عضو سازمان ملل متحد هستند. هر کدام از این کشورها می توانند در صورتی که دیگری را متجاوز به منافع خود می‌داند، اسناد و مدارک آن را به شورای امنیت ارائه کند که مرجع اصلی سازمان ملل در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است.

درباره اینکه هواپیمای بدون سرنشین آمریکا در کدام نقطه هدف قرار گرفته است، مرجع بین‌المللی که ترافیک هوایی و عبور و مرور هواپیماهای نظامی از جمله هواپیماهای رادارگریز را ثبت کند و مستقلا در نظر داشته باشد، وجود ندارد.