برنامه هسته‌ای: ایران می‌خواهد با برجام چه کند؟
- نویسنده, علی قدیمی
- شغل, بی‌بی‌سی
ایران در سالروز خروج آمریکا از توافق هسته‌ای (برجام) و در اعتراض به "اقدامات ناکافی" طرف‌های دیگر توافق، اعلام کرد که از چهارشنبه، ۱۸ اردیبهشت (۸ مه) اجرای بخشی از تعهدات خود در برجام را متوقف می‌کند. این بخش‌ها مربوط به فروش مازاد اورانیوم غنی شده و آب سنگین است.
به نظر می‌رسد که اگرچه ایران روی دو نقطه حساس برنامه هسته‌ای خود دست گذاشته، اما اقدام ایران نمی‌تواند دستکم در آینده نزدیک این کشور را به توانایی تولید سلاح هسته‌ای نزدیک کند. البته ایران هم بارها اعلام کرده که هدفش از پیشبرد برنامه هسته‌ای تولید سلاح نیست و تنها به دنبال تولید برق، استفاده‌های پزشکی از صنعت هسته‌ای و تحقیقات است.
برای آنکه بدانیم اقدام ایران چه اهمیتی دارد، باید بدانیم چرخه سوخت هسته‌ای چیست. چون همه اختلاف‌ها از همین چرخه آغاز می‌شود. با کلید کردن روی بخش‌های مختلف گرافیک زیر می‌توانید مسیر تولید و استفاده از سوخت هسته‌ای برای تولید برق و البته دو انشعاب این چرخه که می‌تواند به تولید سلاح هسته‌ای برسد را ببنید. در ادامه ارتباط "انبار کردن مازاد اروانیوم غنی شده و آب سنگین" با تولید سلاح هسته‌ای آمده است.
دایره قرمز اول: مسیر غنی‌سازی تا خلوص ۹۰٪
ذخیره اورانیوم غنی‌شده
برای غنی کردن اورانیوم، تا خلوص بالای ۵ درصد، اولین چیزی که ایران نیاز دارد، مقدار زیادی اورانیوم غنی‌شده تا خلوص ۳ تا ۴ درصد است. براساس برجام ایران تنها اجازه دارد تا ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده انبار کند.
عبور از این محدودیت - انبار کردن حجم بالاتری اورانیوم غنی شده - به معنی توانایی ایران برای تولید اورانیوم با خلوص بالاتر است. البته ایران تاکنون تنها موفق شده اورانیوم را تا ۲۰ درصد غنی‌کند، دلیل آن هم تولید سوخت برای راکتور تحقیقاتی تهران اعلام شده بود.
تعداد سانتریفیوژ‌ها
ایران اگر بخواهد اورانیوم خود را تا حد بالاتری غنی‌کند، باید بتواند سانتریفیوژ‌های بیشتری به کار بگیرد. قبل از برجام حدود ۲۰ هزار سانتریفیوژ در تاسیسات غنی‌سازی ایران فعال بودند، برجام این تعداد را به ۵ هزار و ۶۰ دستگاه محدود کرد. با این حساب عملا ایران توانایی بالا بردن فوری میزان غنی‌سازی را ندارد و باید علاوه بر بالابردن ذخیره، تعداد سانتریفیوژ‌های خود را تا حد قابل توجهی - حتی بالاتر از قبل از برجام - بالا ببرد.
دایره قرمز دوم: راه رسیدن به بمب پلوتونیومی
یکی دیگر از محدودیت‌هایی که برجام برای برنامه هسته‌ای ایران قرار داد، نگه داشتن حجم آب سنگین تولید شده در کارخانه تولید آب سنگین اراک تا زیر سقف ۱۳۰ تن است. آب سنگین تولید شده در این کارخانه، در راکتور آب سنگین اراک استفاده می‌شود. این راکتور با طراحی قبل از برجام، قابلیت تولید بمب پلوتونیومی با فرآوری سوخت‌استفاده شده در نیروگاه‌های هسته‌ای را داشت. البته بعد از برجام تغییراتی در ساختار راکتور اراک ایجاد شده که براساس اطلاعات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در حال حاضر امکان راه اندازی و آغاز فرآوری سوخت را ندارد.
