راستی‌آزمایی مناظره اول انتخابات ریاست جمهوری ایران

اولین مناظره دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران امروز جمعه هشتم اردیبهشت برگزار شد.

بخش مهمی از مناظره به جدال لفظی حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران و اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور با محمدباقر قالیباف شهردار تهران، گذشت. ابراهیم رئیسی، تولیت آستان قدس رضوی هم انتقادهای زیادی از دولت مطرح کرد.

در این مطلب بخشی از آمارها، ادعاها و اتهام‌ها راستی‌آزمایی شده است.

آیا روحانی وعده چهار میلیون شغل داده است؟

محمدباقر قالیباف در مناظره به حسن روحانی گفت که به وعده‌اش درباره ایجاد چهار میلیون شغل عمل نکرده است. این سخن باعث ناراحتی آقای روحانی شد و گفت هیچ وقت چنین ادعایی نکرده است. اما در ادامه مناظره آقای قالیباف بار دیگر به این موضوع بازگشت و با نشان دادن یک کاغذ آقای روحانی را به "دروغ‌گویی" متهم کرد.

در فیلم تبلیغاتی چهار سال پیش، آقای روحانی رقم چهار میلیون شغل را اعلام کرد اما ایجاد چهار میلیون شغل را مشروط به ورود ده میلیون گردشگر به ایران دانست. او گفته بود: "با بیکاری می‌توان مقابله کرد. ما سه ملییون و ۳۰۰ هزار بیکار داریم . اگر در سال ۱۰ میلیون گردشگر وارد کشور شود، ۱۳ میلیارد درآمد ارزی به دست می آید و چهار میلیون اشتغال درست می‌شود."

اما آقای قالیباف در بخش دیگری از مناظره متن چاپ‌شده یکی از سخنرانی‌های آقای روحانی را در جمع مردم ارومیه نشان داد. این نقل قول البته متعلق به خرداد سال ۱۳۹۵ است نه تبلیغات انتخاباتی سال ۱۳۹۲.این خبر در سایت خود رئیس‌جمهور نقل شده که گفته دولت یازدهم به دنبال ایجاد یک میلیون شغل در سال است و باید به این هدف برسد.

اگر این سخنان آقای روحانی در سایت او دقیق نقل شده باشد، دولت نتوانسته در پایان چهار سال به این هدف برسد.

با این حال به طور کلی دولت حسن روحانی در زمینه ایجاد اشتغال به شکل قابل ملاحظه‌ای بهتر از دولت قبلی عمل کرده است. دولت حسن روحانی بر اساس آمارهای مرکز آمار ایران تا پایان پارسال (۱۳۹۵) دو میلیون و ۷۸ هزار شغل ایجاد کرده است.

دولت محمود احمدی‌نژاد در ۸ سال ریاست جمهوری‌ ۶۰۹ هزار شغل ایجاد کرده بود.

نمودار زیر تعداد شغل‌های ایجاد شده را در هر سال نمایش می‌دهد. به طور متوسط در سال‌های دولت حسن روحانی حدود ۴۹۰ هزار شغل ایجاد شده است. دولت محمود احمدی نژاد در ۸ سال متوسط سالی ۶۱ هزار شغل ایجاد کرده بود.

آیا شرایط کسب و کار بهتر شده است؟

حسن روحانی به تلاش‌های دولتش در زمینه بهبود شاخص سهولت کسب و کار در ایران اشاره کرده است. او گفت شرایط کسب و کار بهتر شده و شاخص آن از ۱۵۲ به ۱۲۰ رسیده است.

این شاخص جهانی میزان راحتی انجام یک فعالیت اقتصادی در کشورهای جهان را نشان می‌دهد.

درست است، جایگاه ایران در سال ۲۰۱۴ میلادی از رتبه ۱۵۱ به جایگاه ۱۲۱ رسیده است. اما با وجود بهبود این آمار، ایران همچنان در رده‌های پایین جدول است. بهبود وضعیت ایران در این شاخص گرچه نشان می‌دهد که راه انداختن کسب و کار - بر اساس معیارهای مشخص شده - بهتر شده است اما معیار اصلی برای ایجاد اشتغال پایدار نیست. ادامه این روند است که می‌تواند به بهبود اشتغال کمک کند.

آیا بابک زنجانی به ستاد انتخاباتی روحانی کمک کرده است؟

آقای قالیباف در سخنانش بدون نام بردن از بابک زنجانی، متهم اقتصادی محکوم به اعدام، گفت که این فرد در انتخابات قبلی به ستاد حسن روحانی کمک کرده است.

در آن لحظه مجری سعی کرد که مانع ادامه بحث شود اما آقای روحانی گفت باید فرصت پاسخگویی به این اتهام را داشته باشد. او گفت: "ستاد من تکذیب کرده است. یک آدم مفسد محکوم به اعدام یک ادعایی کرده. از آدم مفسد که کسی نقل قول نمی‌کند. این دروغ محض است."

ماجرا از آنجا ریشه می‌گیرد که صادق لاریجانی، رئیس قوه قضاییه ایران در جدالی که میان این قوه و قوه مجریه بر سر پرونده بابک زنجانی به وجود آمده بود، گفت که بابک زنجانی ادعا کرده که "میلیاردها تومان به انتخابات رئیس جمهور کمک کرده است".

این ادعا را دولت تکذیب کرد و قوه قضاییه هم برای تایید این ادعا مدرکی منتشر نکرده است. در واقع آقای قالیباف به ادعایی اشاره می‌کند که اثبات نشده است.

سایت‌های اصولگرا همچنین عکسی از آقای روحانی در حال دادن جایزه به بابک زنجانی منتشر کرده‌اند. در این مناظره آقای روحانی توضیح داد که در یک مراسم از صادرکنندگان نمونه دعوت کرده بودند و او هم بدون شناخت از بابک زنجانی در این مراسم حضور داشته و به درخواست برگزارکنندگان هدایا را به افراد داده است.

آیا فاصله طبقاتی بیشتر شده است؟

ابراهیم رئیسی گفته همزمان با پرداخت یارانه‌ها ضریب جینی پایین آمد (فاصله طبقاتی کمتر شد) و بعد به تدریج بالا رفت. هدف آقای رئیسی این بود که نشان دهد برای از بین بردن فاصله طبقاتی باید میزان یارانه طبقه‌های پایین را بالا برد.

این ادعای آقای رئیسی در سال‌های اول پرداخت یارانه‌ها درست است. بعد از بالارفتن تورم قدرت خرید یارانه‌های نقدی پایین آمد و عملا اثرش بر ضریب جینی از بین رفت.

با این حال ضریب جینی از پنج سال پیش به زیر چهار دهم درصد آمده است و هنوز از سال ۱۳۸۸ کم‌تر است.

چقدر امکان افزایش یارانه دهک‌های پایین جامعه وجود دارد؟

آقای رئیسی گفته که راهکار کاهش فاصله طبقاتی، افزایش سه برابری یارانه‌های سه دهک پایین است.

دولت در چهار سال اخیر بارها گفته است ابزار لازم برای شناخت کم درآمدهای جامعه را ندارد. حسن روحانی دلیل این مشکل را نبود اطلاعات کافی از درآمد مردم و ضعیف بودن زیرساخت‌های مالیاتی کشور اعلام کرده است. به همین دلیل شناخت کم درآمدها که در دهکهای پایین قرار دارند، تاکنون عملا ممکن نشده است. دولت می‌گوید به این منظور یارانه خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد را افزایش داده است.

اما هزینه بالای پرداخت یارانه‌های نقدی در حال حاضر، برآورد امکان افزایش پرداخت‌ها را حتی برای سه دهک یا حدود ۲۴ میلیون نفر دشوار می‌کند. دولت تا کنون حدود ۶۶ میلیارد دلار یارانه نقدی پرداخت کرده است که چهار برابر بودجه عمرانی کشور در سال جاری است.

در نتیجه حتی اگر دهک‌های پایین شناسایی شوند، پرداخت این بودجه نیاز به منابعی دارد که دولت ممکن است به سختی قادر به تامین آن باشد.

آمار واقعی حاشیه‌نشینان چقدر است؟

در نخستین مناظره انتخاباتی مصطفی میرسلیم آمار حاشیه‌نشینی را ۱۱ میلیون نفر اعلام کرد اما ابراهیم رئیسی گفت که آمار بیشتر از این است و به ۱۶ میلیون نفر می‌رسد.

عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی سال گذشته اعلام کرده بود: "حدود ۱۸ میلیون نفر از ۵۵ میلیون نفر جمعیت شهری معادل یک سوم شهروندان ایران حاشیه نشین هستند."

مرکز بهزیستی ایران آمار حاشیه‌نشیان را چهارده میلیون نفر اعلام کرده است.

در این میان آمار دقیق حاشیه‌نشینی مشخص نیست و هر نهاد یک عدد را اعلام می‌کند.

آیا آستان قدس رضوی مالیات می‌دهد؟

ابراهیم رئیسی، از نامزدهای انتخابات و تولیت آستان قدس رضوی گفته است که مالیات دهک‌های بالا را افزایش می‌دهد و در مالیات افرادی که درآمد زیر سه میلیون تومان دارند، تجدید نظر می‌کند.

اما آیا خود آستان قدس رضوی که زیر نظر آقای رئیسی است، به عنوان یکی از نهادهای مذهبی پردرآمد مالیات می‌دهد؟

در دی ماه ۱۳۹۵ پس از مناقشه‌ای طولانی میان نهادهای مختلف از جمله مجلس، رهبر ایران دستور داد که درآمدهای آستان و شرکت‌ها و مؤسسات وابسته این نهاد از پرداخت هرگونه مالیات معاف شوند.

البته این حکم شامل مالیات‌های تکلیفی و مالیات بر ارزش افزوده نمی‌شود اما رهبر ایران فرمان داد که مالیات های شرکت‌ها و موسسات این سازمان محاسبه و به آستان بازگردانده شود.

گستره مالی آستان قدس رضوی را در این نمودار قابل کلیک ببینید.

چند میلیون نفر بی‌سواد هستند؟

مصطفی میرسلیم، یکی از نامزدهای انتخابات در سخنان خود گفت که بیش از ۱۰ میلیون بی‌سواد در ایران وجود دارد.

در سال ۱۳۹۰ تعداد بی‌سوادهای مطلق در ایران ۹ میلیون و ۷۲۰ هزار نفر اعلام شد. در سال ۱۳۹۵ سرشماری جدید در ایران، درصد باسوادها از ۸۴/۸ درصد به ۸۷/۶ درصد رسید که از افزایش حدود سه درصدی شمار باسوادها خبر می‌دهد گرچه جمعیت هم در این مدت افزایش یافته است.

مرکز آمار ایران هنوز جزئیات آمارگیری سراسری پارسال را اعلام نکرده است اما با توجه به داده‌های قبلی آمار حدودا ١٠ میلیون بی‌سواد مطلق در کشور که آقای میرسلیم به آن اشاره کرد، به آمار رسمی نزدیک است.

منشا ریزگردها داخلی است؟

محمدباقر قالیباف، شهردار تهران دولت را متهم کرد که در زمینه ریزگردها برای مردم خوزستان کاری نکرده است. او گفت منشا ریزگردها داخلی است و دولت می‌تواند جلوی آن را بگیرد.

اما بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که بخش کمتری از ریزگردها داخلی است و بیش از ۶۰ درصد آن از بیرون ایران می‌آید. درباره توافق با کشورهای تولیدکننده ریزگردها یعنی عراق، عربستان و سوریه به نظر می‌آید در کوتاه مدت هیچ تعامل بین المللی نتواند کاری بکند چون عراق و سوریه درگیر جنگ داخلی هستند و کم‌آبی معضلی منطقه‌ای است.

اما درزمینه ریزگردها با منشا داخلی، شماری از کارشناسان محیط زیست با نظر آقای قالیباف موافق هستند که می‌گوید در زمینه داخلی پیش‌بینی و پیشگیری انجام نشده است.

با این حال سازمان محیط زیست ایران می‌گوید تالاب هورالعظیم را که یکی از منابع تولید ریزگردهاست از ۸۰ درصد خشک بودن به جایی رسانده که ۷۰ درصد آن آبگیری شده است.

آیا متولدان دهه ۱۳۶۰ در سال‌های پردرآمد نفتی بیکار بوده‌اند؟

حسن روحانی می‌گوید: متولدان دهه ۱۳۶۰ در سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳ که درآمدهای نفتی بالا رفته بود، از ورود به بازار کار بازماندند.

بررسی دقیق وضعیت متولدان دهه ۶۰ در این دوره با آمارهای در دسترس، اگر نه ناممکن، اما می‌تواند بسیار دشوار باشد.

با این حال برای نمونه، گزارش اشغال سال ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که در این سال حدود ٧٢ درصد متولدان دهه ۱۳۶۰ بیکار مطلق بوده‌اند. که به معنی ۱۷ میلیون جوان بیکار است.