مهاجران افغان در ترکیه: 'انکارا نگران ورود صدها هزار پناهجو از ایران است'

براساس گزارش‌ها در سال‌های اخیر ترکیه بعد از پاکستان و ایران سومین کشوری است که بیشترین مهاجران افغان در آن حضور دارند.

اما اکنون سوال این است که وضعیت مهاجران افغان در ترکیه چگونه است؟

در هفته‌های گذشته گزارش شد که کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد دیگر روند ثبت نام پناهندگان را در ترکیه پیش نخواهد برد. فعالان حقوق پناهندگان در ترکیه نگران اند که دولت ترکیه با صلاحیتی که به دست آورده، روند اخراج پناهندگان را سرعت ببخشد و رسیدگی جدی به پرونده‌های مهاجران صورت نگیرد.

۲۱ هزار اخراجی در هشت ماه

عبدالله ایاز، مدیر عمومی اداره مهاجرت ترکیه اعلام کرده که در سال گذشته ۳۵ هزار پناهجو از ترکیه به کشورهای مختلف دوباره پس فرستاده شده و احتمال می‌رود آمار واقعی به بیش از ۵۰ هزار برسد.

ترکیه در نه ماه اول سال جاری میلادی ۳۹هزار پناهجو را به کشورهای مختلف پس فرستاده که ۲۱هزار آنها که حدود ۵۴ درصد کل اخراج شدگان را تشکیل می‌دهند، پناهجویان افغان هستند.

ترکیه مطلع است که شرایط افغانستان رو به بهبود نیست و اوضاع سیاسی نابسامان است. براساس گزارش‌ها حدود ۷۰ درصد خاک افغانستان در تهدید نیروهای شورشی است.

در کناراین مشکلات شمار قابل توجهی از پناهجویان افغان در ایران و در همسایگی ترکیه زندگی می‌کنند که به دلیل افزایش تحریم‌های آمریکا و بدترشدن شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران، اکثریت این گروه به فکر مهاجرت از مسیر ترکیه به سایر کشورها هستند. ترکیه ناچار است که جلو این پناهجویان را بگیرند.

همکاری آنکارا و کابل برای ایجاد گروه کاری مشترک

اداره عمومی مهاجرت ترکیه گفته که در صدد است تا راه قانونی برای مهاجرانی پیدا کند که برای رسیدن به ترکیه هزاران دلار را به شبکه‌‎های قاچاق انسان می‌دهند. این اداره اعلام کرده که راه قانونی پیدا می‌کند تا "این سیستم غیرانسانی و غیرقانونی ازبین برود."

وزارت داخله/کشور ترکیه هفته قبل نشستی با یک هیات از وزارت مهاجرین افغانستان با سید حسین عالمی بلخی، وزیر مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان برگزار کرد که به نظر می‌رسد درباره " گروه کاری مهاجرتی" بحث کرده باشند.

هدف این گروه کاری کاهش ورود پناهجویان غیرقانونی افغانستان از مسیر ایران و افزایش ورودها و مسافرت قانونی افغان‌ها به ترکیه است. ولی اینکه این گروه کاری تا چه اندازه و با چه سرعتی وارد عمل خواهد شد، مشخص نیست.

ترکیه در دهم سپتامبر امسال توافقنامه‌ای، با کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان امضا کرد که براساس آن این نهاد سازمان ملل متعهد شد که تمام امورات اجرایی‌اش را که برای پناهجویان غیرسوری اجرا می‌کرد، متوقف کند. با این توافق ترکیه تمام امور پناهندگان و مهاجران قانونی و غیرقانونی را خود به تنهایی کنترل می‌کند.

ترکیه از سال ۲۰۰۹ تاکنون برنامه کنترل تمامی امور پناهندگان و مهاجران را اساس‌گذاری کرده بود و در این مدت برای رشد ظرفیت اداری‌اش در این قسمت کار زیادی انجام داده‌اند. ترکیه در سال ۲۰۱۵ میلادی اداره مهاجرت را ایجاد کرد که این اداره امور مهاجران را که قبلا توسط پلیس ترکیه اجرا می‌شد، به عهده گرفت.

این اداره که زیر نظر والی هر ولایت فعالیت دارد از کارآیی لازم برخوردار بوده و هفته قبل دست کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد را از امور پناهندگی در ترکیه کوتاه کرد و حالا خود کنترل تمام امور پناهجویی را در سراسر ترکیه به دوش گرفته است.

ترکیه از رویکرد جدید راضی ولی پناهجویان به کار چندان دید مثبتی ندارند، زیرا کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد یک ارگان بین‌المللی و حامی حقوق پناهجویان بود، گرچه درباره عمل کرد آن در ترکیه انتقادهای هم وجود داشت ولی کنترل امور اداری و حقوقی پناهجویان توسط دولت‌ها در مقایسه با سازمان‌های حقوق بشری، به مراتب خش‌تر و ناکارآمدتر خواهد بود.

با انتقال مسئولیت از کمیساریایی عالی سازمان ملل به دولت ترکیه نابسامانی‌های در سیستم اداری و ثبت نام پناهجویان مشاهده می‌شود، با گذشت حدود یک هفته هیچ پناهجویی نتوانسته است در اداره مهاجرت ترکیه خود را ثبت کند.

احتمال دارد، این آشفتگی ثبت نام تا آغاز زمستان سال جاری ادامه پیدا کند. هزاران کودک مدرسه‌رو ثبت نام نشده و مدارس ترکیه نیز از پذیرش آنها سرباز می‌زنند، با این حال گروه بزرگی از کودکان از مدرسه باز خواهندماند.

شمار بازداشت شدگان دوبرابر شده است

در سال ۲۰۱۷ شمار پناهجویان بازداشت شده در ترکیه ۱۷۵هزار نفر اعلام شده بود و این رقم در ۹ ماه اول سال جاری به ۱۷۶ هزار نفر رسید. شمار پناه‌جویان افغانستان در این میان ۶۸ هزار نفر هستند.

در ماه مارس و آوریل سال جاری، ترکیه با ورود موج بزرگی از پناهجویان افغان روبرو شد که با انتخابات زودهنگام ترکیه همزمان شد. احزاب و رسانه‌های مخالف دولت از این موج جدید برضد دولت حاکم استفاده کردند و آنکارا مجبور شد که به اخراج اجباری مهاجرین افغان دست بزند.

برای مقابله با این روند، اداره مهاجرت ترکیه، یک اردوگاه بزرگ کانتینری را با ظرفیت ۴هزار نفر که قبلا برای پناهجویان سوری در شهر عثمانیه ساخته شده بود، تخلیه کرد و بجای آنها پناهجویان دستگیر شده‌ای افغان را جابجا کردند. این کمپ اکنون مملو از هزاران پناهجوی افغانستان است. بازداشت شدگان مجرد بعد از بازداشت به این مرکز منتقل شده بودند.

ورود موج بزرگ مهاجران از ایران

بیم اصلی ترکیه اکنون ورود صدها هزار مهاجر افغانستان ساکن ایران به ترکیه است که به دلیل وضعیت بد اقتصادی در ایران با استفاده ازهر فرصتی قصد سفر به ترکیه را دارند.

در سال جاری ترکیه شاهد دو موج بزرگ ورود پناهجویان افغان بوده است. اولی در ماه مارس و آوریل و دیگری در ماه اگوست و اوایل سپتامبر سال جاری.

این دو موج بزرگ از پناهجویان افغان، مقام‌های ترکیه را شدیدا نگران کرد و با هر وسیله در صدد کسب رضایت مقام‌های دولتی افغانستان است که در قسمت اخراج آنان همکاری کنند.

تصمیم اخیر دولت ترکیه و اداره مستقل امور مهاجران این کشور دلیلی دیگری جز جلوگیری از ورود پناهجویان غیرقانونی درترکیه ندارد. ترکیه بخوبی می‌داند که بهتر است هرچه زودتر وارد ماجرا شود و مسیر ورود پناهجویان را ببندد.

با خطر افزایش درگیری در ادلب در همسایگی ترکیه این موضوع آنکارا را شدیدا نگران کرده بود و باعث شد که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه با روسیه در مورد یک منطقه امن در مرزهای ادلب به توافق برسند که جای برای پناهجویان سوری در خارج خاک‌های ترکیه ایجاد کرده باشد که مسئولیت‌های معیشتی و امنیتی‌اش بدوش ترکیه نیافتد.

ترکیه قبلا دیوارهای بلند سیمانی در مرزهای جنوبی و جنوب شرقی‌اش با سوریه ایجاد کرده بود و همزمان با آن یک دیوار به طول ۱۴۴ کیلومتری دیگری نیز در مرز مشترک با ایران ساخته است.

ولی این دیوارها نتوانست که مانع از ورود پناهجویان توسط قاچاقچیان به ترکیه شود. این روند باعث شده که ترکیه در کنار محافظت از مرزها راه‌های دیگری را نیز جستجو کند.