فینال جام حذفی ایران؛ جدال استقلال و پرسپولیس زیر سایه اتهام و سکوهای لرزان آزادی

استقلال و پرسپولیس، امروز (چهارشنبه ۳۱ مه) از ساعت ۱۹:۴۵ به وقت ایران در ورزشگاه آزادی در صد و یکمین داربی تهران و البته فینال جام حذفی فوتبال ایران به مصاف هم‌ می‌روند. مسابقه‌ای که جدا از ماجراهای همیشگی دیدار این دو تیم و البته تلاش برای قهرمانی در جام جام حذفی، حساسیت‌های دیگری نیز دارد.

این مسابقه در حالی برگزار می‌شود که دو تیم در بخش بزرگی از آمار و ارقام باهم برابر شده‌اند. استقلال و پرسپولیس تاکنون از ۱۰۰ بازی گذشته خود در داربی‌های تهران به ۲۶ پیروزی رسیده‌اند و ۴۸ مسابقه نیز با تساوی به پایان رسیده است. یعنی فقط ۵۲ بازی از مهم‌ترین و حساس‌ترین داربی‌های فوتبال ایران، با پیروزی یکی از طرفین به پایان رسیده است.

داربی ۱۰۱ دومین دیدار دو تیم در تاریخ فوتبال ایران در فینال جام حذفی نیز خواهد بود؛ دیداری بسیار پرشباهت به نخستین فینال جام حذفی.

بیستم تیر سال ۱۳۷۸ نخستین دیدار این دو تیم در فینال جام حذفی برگزار شد. محسن صفایی فراهانی، رئیس وقت فدراسیون فوتبال، در مورد این دیدار سال ۱۳۹۶ به روزنامه اعتماد گفته بود: «این مسابقه درست ۲ یا ۳ روز بعد از حادثه کوی دانشگاه بود. شورای امنیت موافقت نمی‌کرد، من سعی کردم در همه این حوزه‌ها ورود کنم و متقاعدشان کنم تا مساله حل شود ولی باز هم یادم است دولت قبل از شروع مسابقه به من زنگ زدند که یک کاری کنید که این بازی برگزار نشود. گفتم هیچ کاری نمی‌شود کرد، بازی دارد برگزار می‌شود.»

این دو تیم دوباره در شرایطی مقابل هم قرار می‌گیرند که با وجود آرام شدن جو ظاهری جامعه ایران، هنوز بسیاری از مطالبات معترضان بدون پاسخ باقی مانده و شماری از کارشناسان وضعیت جامعه را به «آتش زیر خاکستر» تشبیه می‌کنند. الان به جای محسن صفایی فراهانی که از مدیران اصلاح‌طلب دولت محمد خاتمی محسوب می‌شد، مهدی تاج که سابقه حضور در سپاه پاسداران و پیشینه همکاری با نهادهای امنیتی (براساس اسناد منتشر شده از هک خبرگزاری فارس) را دارد، رئیس فدراسیون فوتبال ایران است.

دعوای داوری و فضای ملتهب قبل از بازی

چهارشنبه سوم خرداد ۱۴۰۲ دقایقی پس از سوت پایان دیدار تیم‌های استقلال و نساجی که با برد آبی‌پوش‌ها همراه بود، بازیکنان استقلال بدون آن‌که مطمئن باشند که قرار است فردای همان شب، پرسپولیس مقابل حریفش پیروز شود و به فینال برسد، از فدراسیون فوتبال خواستند برای «داربی» داور خارجی انتخاب کند.

آرش رضاوند و مهدی قائدی از اولین بازیکنانی بودند که خواهان بازگشت علیرضا فغانی یا حضور یک داور خارجی برای داربی احتمالی شدند. پس از آن حجت کریمی، سرپرست باشگاه استقلال، در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایلنا ادعا کرد این باشگاه حاضر است «هزینه‌های حضور داور خارجی» برای داربی پایتخت را پرداخت کند.

پیش از این باشگاه استقلال به دلایلی از جمله پرداخت نشدن مطالبات تعدادی از مربیان و بازیکنان پیشین خود از حضور در رقابت‌های لیگ قهرمانان آسیا حذف شده بود.

پنج‌شنبه چهارم خرداد ۱۴۰۲ پرسپولیس با شکست دادن هوادار به فینال جام حذفی صعود کرد تا داربی مورد نظر قطعی شود. برخی بازیکنان پرسپولیس مانند علی نعمتی نیز در گفت‌وگوی پس از بازی خواهان حضور داور خارجی شدند، امید عالیشاه گفت که استقلال بیش از پرسپولیس از داوری‌ها منتفع شده و رضا درویش، مدیرعامل باشگاه پرسپولیس، هم درخواست کرد که یک داور از خارج از ایران قضاوت این بازی را برعهده بگیرد.

تمامی این ژست‌های رسانه‌ای در شرایطی انجام شد که هر دو سوی داربی می‌دانستند با توجه به وضعیت ارزی فدراسیون فوتبال و فاصله کوتاه باقی‌مانده تا فینال، عملا امکان حضور داور خارجی در این مسابقه وجود ندارد.

فدراسیون فوتبال در نهایت اشکان خورشیدی را روز یکشنبه به عنوان داور داربی معرفی کرد. برخی از رسانه‌های ایران مدعی شدند که خورشیدی پس از این قضاوت و در ۴۳ سالگی برای همیشه از فوتبال خداحافظی می‌کند. علیرضا ایلدروم، حسن ظهیری، محمدحسین ترابیان نیز خورشیدی را در قضاوت داربی همراهی می‌کنند.

انتقاد بازیکنان استقلال و پرسپولیس از حضور داور ایرانی و درخواست برای قضاوت یک داور خارجی درحالی صورت گرفته که طی دهه‌های اخیر، داوران ایرانی موفق به قضاوت فینال جام جهانی ۱۹۹۴ (محمد فنایی به عنوان کمک داور) و بازی رده‌بندی جام جهانی ۲۰۱۸ (علی‌رضا فغانی و تیم داوری‌اش) شده‌اند. اما تیم ملی فوتبال ایران هرگز در تاریخ خود از گروهش در رقابت‌های جام جهانی صعود نکرده و طی ۴۷ سال گذشته حتی به فینال جام ملت‌های آسیا هم نرسیده است.

تماشای فوتبال از روی سکوهای ناامن

چهارشنبه سوم خرداد، دادستانی تهران در نامه‌ای خطاب به فدراسیون فوتبال، اعلام کرد تمامی سکوهای طبقات اول و دوم ورزشگاه آزادی قابل استفاده هستند و هیچ دلیلی برای راه ندادن و عدم حضور تماشاگران روی سکوهای طبقه دوم وجود ندارد.

پیش از آن، در جریان داربی سوم اردیبهشت ۱۴۰۲ بخشی از سکوهای طبقه دوم ورزشگاه آزادی که تماشاگران استقلال روی آن حضور داشتند فرو ریخته بود. تصاویر شکاف‌های عمیق که زیر پای تماشاگران به وجود آمده بود نیز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.

دی ۱۴۰۱ خبرگزاری دولتی ایرنا در گزارشی، از بررسی فنی سکوهای ورزشگاه آزادی توسط گروهی از مهندسین سازه‌ در ایران خبر داد و مدعی شد طبق کارشناسی‌های صورت گرفته، حضور تماشاگران در طبقه دوم آزادی می‌تواند «یک فاجعه انسانی» را رقم بزند.

بهمن‌ماه همان سال شهاب مالمیر، مدیر روابط عمومی شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی، با تایید این ادعا به ایرنا گفته بود: «۱۵ زون از سکوهای استادیوم آزادی درحال بازسازی، بهسازی و سبک‌سازی است و بخشی از سکوها، امکان استقرار تماشاگران را اصلا ندارد.»

هیج نهاد یا مدیری تاکنون به صورت روشن از شماره‌ها و سکوهای غیراستاندارد ورزشگاه آزادی نام نبرده‌ است.

پس از ادعای دادستانی کشور مبنی بر آمادگی تمامی سکوهای ورزشگاه آزادی برای حضور تماشاگران در بازی فینال جام حذفی، انتقاداتی مبنی بر «صلاحیت این نهاد» برای تصمیم‌گیری در مورد «امنیت سازه‌های بتنی» شکل گرفت.

در نهایت فدراسیون فوتبال روز شنبه اعلام کرد تنها برای طبقه پایین ورزشگاه آزادی بلیت فروشی خواهد شد؛ اتفاقی مشابه دربی اردیبهشت ماه. در آن مسابقه نیز فقط برای سکوهای طبقه اول ورزشگاه آزادی بلیت فروشی شده بود، اما در نهایت جمعیتی قابل توجه راهی طبقه دوم ورزشگاه شدند.

این احتمال همچنان وجود دارد که در جریان فینال جام حذفی نیز، به دلیل هجوم تماشاگران، درهای ورزشگاه را به روی تماشاگران استقلال و پرسپولیس باز کنند.

ورزشگاه آزادی سال ۱۳۵۲ به بهره‌‌برداری رسید و پس از انقلاب، هیچ ورزشگاهی هنوز نتوانسته جانشین این استادیوم برای دیدارهای حساس ملی و باشگاهی شود.

شایعه، اتهام و قهرمانی‌های پر حرف و حدیث

در سال‌های گذشته و با قدرت گرفتن کانال‌های خبری هواداری در فضای مجازی، که بسیاری از آن‌ها تلاش می‌کردند محتوای خود را براساس بازدید بیشتر و براساس تحریک احساسات عمومی منطبق کنند، رنگ فضای هواداری در فوتبال ایران تا حد زیادی تغییر کرد.

بخش بزرگی از جامعه هواداری جوان و نوجوان فوتبال ایران، بدون در نظر گرفتن این‌که مالکیت هر دو باشگاه، مانند سایر باشگاه‌های فوتبال ایران در اختیار حکومت است، دیگری را محکوم به «حکومتی بودن» کردند. همین فضای هواداری، تبدیل به اهرمی برای جبران ناکامی‌های بازیکنان و مربیان دو تیم نیز شد.

در آستانه داربی ۱۰۱ نه تنها جو هواداری که حتی فضای گفتمان بازیکنان استقلال و پرسپولیس نیز به همین سو متمایل شده و شماری از بازیکنان مدعی حمایت نهادهای بالادستی از قهرمانی یکی از دو باشگاه شده‌اند.

گروهی ادعا می‌کنند مجموعه حاکمیتی، پس از قهرمانی پرسپولیس در لیگ برتر، علاقمند به قهرمانی استقلال در جام حذفی هستند.

گروهی دیگر باور دارند که قرار است پرسپولیس با قهرمانی در جام حذفی، به دو گانه خود در فوتبال ایران برسد.

گروهی دیگر نیز می‌گویند که برگزاری داربی‌های مکرر، فضای ملتهب جامعه را به حاشیه می‌برد، پس با قهرمانی استقلال در جام حذفی، امکان برگزاری یک داربی دیگر به عنوان سوپرجام نیز وجود خواهد داشت. پیش از این استقلال و پرسپولیس قرار بود در سوپرجام سال ۱۳۹۷ مقابل هم قرار بگیرند که استقلال به بهانه حضور در اردوی ترکیه در این بازی شرکت نکرد.

گروهی نیز می‌گویند با تکرار قهرمانی پرسپولیس در جام حذفی و تکرار ادعاهایی مبنی بر «قهرمانی‌های سفارشی» این تیم‌، همچنان فضای درگیری مجازی میان دو گروه ادامه خواهد داشت و این موضوع را باب میل حاکمیت تلقی می‌کنند.

در قبال هیچ یک از این ادعاها، مدارکی مستند وجود ندارد. آن‌چه به جا مانده، پر حرف و حدیث شدن قهرمانی‌های دو تیم و پایین آمدن بیشتر کیفیت داربی‌هاست. استقلال و پرسپولیس در حالی مقابل هم قرار می‌گیرند که هر دو سو، دیگری را به حکومتی بودن متهم می‌کنند.

توانایی کدام تیم بیشتر است؟

پرسپولیس احتمالا با همان ترکیب ۹ بازی گذشته خود مقابل استقلال قرار خواهد گرفت. ترکیبی که به یحیی گل‌محمدی، سرمربی پرسپولیس، کمک کرد به قهرمانی لیگ برتر برسد. بعید است آرایش ۲-۴-۴ مورد علاقه گل‌محمدی تغییر ‌کند، مگر این‌که سرمربی پرسپولیس برای نخستین بار بخواهد یک غافلگیری برای حریف سنتی‌اش داشته باشد.

استقلال احتمالا با دو غایب مقابل پرسپولیس قرار می‌گیرد. کوین یامگا، مدافع و بال راست این تیم، هنوز به شرایط تمرین نرسیده و قطعا مقابل پرسپولیس غایب خواهد بود. دوشنبه رسانه‌های ایران خبر مصدومیت شدید عارف غلامی در حین تمرین را مخابره کردند و مدعی شدند این مدافع میانی نیز دیگر غایب استقلال خواهد بود، هرچند که احتمال ناچیزی وجود دارد که او به دیدار مقابل پرسپولیس برسد.

به این ترتیب ممکن است حتی آرایش ۳-۳-۴ مورد علاقه ریکاردو ساپینتو هم تحت تاثیر این مصدومین قرار بگیرد و جایش را به آرایشی جدید بدهد.

طبق آمار پرسپولیس در نیمه نخست تیمی زهردارتر است و استقلال در نیمه دوم، خطرناک‌تر. پرسپولیسی‌ها در نیمه اول ۲۴ گل زده‌اند و استقلالی‌ها ۱۵ گل. در نیمه دوم اما بازیکنان استقلال ۳۷ بار به گل رسیدند (بیش از دو برابر نیمه اول) و بازیکنان پرسپولیس ۲۲ بار دروازه حریفان را باز کرده‌اند.

پرسپولیس در ۱۹ بازی خود موفق به زدن گل اول شده که در ۱۸ بازی به پیروزی رسیده است؛ تنها در بازی رفت داربی تهران بود که پرسپولیس پس از زدن گل نخست، به تساوی ۲ بر ۲ رضایت داد.

نکته قابل توجه در مورد ارسلان مطهری است که با ۴ گل بهترین گل‌زن داربی در این مسابقه است؛ استقلال هرگز در داربی‌هایی که ارسلان مطهری گلزنی کرده پیروز نشده و تمام مسابقاتی که او در آن‌ گل زده با تساوی ۲ بر ۲ به پایان رسیده است.

این داربی اما باید یک پیروز داشته باشد؛ حتی در وقت‌های اضافه یا ضربات پنالتی.

استقلال در مسیر رسیدن به فینال جام حذفی، به ترتیب تیم‌های تراکتور، ملوان، پارس جنوبی جم و نساجی را شکست داد. در سوی دیگر نیز پرسپولیس برای رسیدن به این بازی از سد تیم‌های ون پارس اصفهان، سپاهان، گل‌گهر و هوادار گذشت.