داوود ناجی در کابل

	حضور دوباره طالبان پس از پنج سال، سوالات و نگرانی های زيادی را برانگيخته است

حدود سه هفته پيش ولسوالی پنجوايی در ولايت قندهار شاهد نبرد شديد ميان نيروهای به رهبری ناتو و شبه نظاميان طالبان بود. اين نبرد دو هفته به طول انجاميد تا نيروهای ناتو موفق شدند طالبان را از پنجوايی بيرون کنند.

مقاومت دو هفته ای طالبان در پنجوايی و انتشار خبرهای مبنی بر تسخير برخی از ولسوالی ها توسط طالبان در ولايت هلمند، پس از پنج سال تصوير و تصور ديگری از طالبان داد و سوالات زيادی را به ميان آورد. از جمله اين که عوامل بازگشت طالبان به صحنه سياسی و نظامی افغانستان چيست؟

وحيد مژده پژوهشگر افغان و نويسنده کتاب افغانستان و پنج سال سلطه طالبان، "اشتباهات پيهم" آمريکاييان و "ناآشنايی" آنها با افغانستان را عامل اصلی حضور دوباره طالبان می داند.

آقای مژده می گويد: "طالبان به شکل بالقوه در آنسوی مرز به خصوص در مدارس پاکستان يک خطر بودند اما زمانی که نيروهای آمريکايی در جنوب افغانستان در جستجوی سران القاعده دست به بعضی کارهای زدند که سبب نارضايتی مردم شد، طالبان به خطر بالفعل تبديل شدند."

او می گويد رفتار آمريکاييان که با فرهنگ و سنتهای افغانها در تضاد و همراه با خشونت بود، سبب شد مردم از آنها احساس وحشت کنند.

عبدالسلام ضعيف که در زمان سقوط طالبان سفير طالبان در پاکستان بود و سال گذشته از بازداشتگاه گوانتانامو آزاد شد نيز معتقد است که "تاکيد آمريکاييان بر جنبه نظامی عمليات عليه طالبان و القاعده، اشتباهی بود که سرانجام طالبان از آن سود بردند."

تجديد قوا

بازگشت به طالبان  در يکی از مراسم آزادی چندين تن از اسرای طالبان زمانی که ما از يکی از آنها تقاضا کرديم بيايد و مراسم را با تلاوت قرآن آغاز کند، او آمد و آياتی را از قرآن قرائت کرد که در مورد منافقين است. من در آنجا احساس کردم که اين فرد انگيزه بسيار قوی برای بازگشت به گروه طالبان دارد. من باور دارم که تعدادی از اسرای آزاد شده طالبان دوباره با صف طالبان پيوسته اند هرچند فکر می کنم اين تعداد کم بوده است.   وحيد مژده، پژوهشگر افغان

به عقيده آقای مژده طالبان در پنج سال گذشته از سه راه به تجديد قوا پرداختند: مردم ناراضی از آمريکاييان در برخی مناطق جنوب، مدارس پاکستانی و جذب دوباره برخی از اسرای طالبان که از زندانها آزاد شده بودند.

وحيد مژده می گويد به باور او شماری از اسرای طالبان هنگام آزادی از زندانها هنوز انگيزه ها برای پيوستن به طالبان را از دست نداده بودند.

'انگيزه جنگ'

آقای مژده در اين مورد به يکی از چشم ديدهای خود در زمانی که کارمند دادگاه عالی افغانستان بود اشاره می کند: "در يکی از مراسم آزادی چندين تن از اسرای طالبان زمانی که ما از يکی از آنها تقاضا کرديم بيايد و مراسم را با تلاوت قرآن آغاز کند، او آمد و آياتی را از قرآن قرائت کرد که در مورد منافقين است."

مژده می افزايد: "من در آنجا احساس کردم که اين فرد انگيزه بسيار قوی برای بازگشت به گروه طالبان دارد. من باور دارم که تعدادی از اسرای آزاد شده طالبان دوباره با صف طالبان پيوسته اند هرچند فکر می کنم اين تعداد کم بوده است."

وحيد مژده معتقد است که پيوستن دوباره اسرای آزاد شده طالبان به صفوف جنگجويان به دليل برخورد "خشن" و "نادرستی" بوده که در زندانهای افغانستان و يا هم در بازداشتگاه های آمريکاييان با آنها شده بود.

بی اعتمادی مردم

ترک جنگ؟  دولت افغانستان در دو سال گذشته بارها از طالبان خواسته است که سلاح شان را به زمين گذاشته و به دولت بپيوندند و به اين منظور کميسيونی را به نام کميسيون تحکيم صلح به رياست صبغت الله مجددی اولين رييس جمهور دولت مجاهدين ايجاد کرده ولی اين تلاش دولت تاثيری در کاهش خشونت ها و فعاليت طالبان نداشته است

فضل الرحمن اوريا، روزنامه نگار در کابل می گويد اين مسايل سبب کم شدن اعتماد مردم نسبت به دولت شده است.

آقای اوريا می گويد: "طالبان در بستر بی اعتمادی مردم نسبت به دولت دوباره رشد کردند و نگرانی وجود دارد که اين بستر با گذشت هر روز گسترش بيشتر بيابد."

نادرخان کتوازی، نماينده ولايت جنوبی پکتيکا در پارلمان افغانستان هم می گويد برخی از ماموران دولت در ولايات خود با اقدامات "نادرست" مردم را به سوی طالبان می رانند.

سهم پاکستان

افزايش فعاليت طالبان در مناطقی که مرز مشترک با پاکستان دارد، جدال لفظی مقامات افغانستان و پاکستان را نيز به دنبال داشته است.

'دعوت کافی نیست'  من فکر تنها دعوت از طالبان برای پايان جنگ کافی نيست و بايد راه تفاهم و مذاکره پيش گرفته شود. بايد دولت اعتراف کند که با گروهی طرف است که با زور، با جنگ و با کشتن و بستن تسليم نمی شود و تنها راه برای برقراری صلح و پايان جنگ، تفاهم و مذاکره است   عبدالسلام ضعيف، سفير سابق طالبان در اسلام آباد

اما برخی از آگاهان مسايل سياسی در افغانستان مشخصا سازمان استخباراتی پاکستان (آی اس آی) را در حضور دوباره طالبان متهم می دانند.

به باور اسدالله ولوالجی تحليلگر افغان، جنگجويان طالبان يک گروه سياسی نيستند که برای مطالبات مشخص خود بجنگند بلکه فعاليت آنها سرانجام به کسب امتيازات منطقه ای برای پاکستان می انجامد.

آقای ولوالجی همچنين معتقد است که رابطه دو طرفه پاکستان با آمريکا و طالبان سبب شده حتی عمليات نظامی آمريکاييان در افغانستان موثريت چندانی نداشته باشد.

او می گويد: "طالبان شايد فکر می کنند که حالا از پاکستان به عنوان دوست سابق خود می توانند بهره برداری کنند و از اين رو ملحوظاتی را در نظر دارند و ارتباط خود را به شکل قطع با پاکستان خراب نمی کنند."

دولت پاکستان بارها دخالت در نا امنی های افغانستان را رد کرده و تاکيد کرده است که دولت افغانستان به جای متهم کردن ديگران، بايد در حفظ امنيت کشور خود، گامهای عملی بردارد.

ترک تندروی

اما وحيد مژده می گويد در حرکت جديد طالبان عناصر تندرو و کسانی که در گذشته با سازمان استخباراتی پاکستان نزديک بودند کنار گذاشته شده اند.

آقای مژده می گويد: "از جمله مولوی نورالدين ترابی که وزير عدليه طالبان بود و در کنار جاده می نشست و مردم را کنترول می کرد که کدام فرد ريش کوتاه دارد و چه کسی وضعيت برابر با شريعت اسلامی ندارد، حالا کنار گذاشته شده است."

آقای مژده چندی پيش با عبدالطيف حکيمی که سخنگوی طالبان بود و سال گذشته پس از بازداشت در پاکستان به افغانستان منتقل شد، ديداری داشته و به نقل از او می گويد فرماندهان طالبان به خاطر کاهش فشار، خانواده هايشان را از شهرهای کويته و پيشاور پاکستان به مناطق وزيرستان شمالی منتقل کرده اند.

دعوت يا مذاکره؟

استفاده تبليغاتی  نظر ديگر هم اين است که در نا آرامی های اخير در داخل افغانستان برخی از گروه های ديگر از جمله گروه القاعده و افراد وفادار به گلبدين حکمتيار نيز سهيم هستند، اما طالبان چون ابتکار عمل را به دست دارند بيشترين استفاده تبليغاتی را از ماجرای کنونی کرده اند

ولی اين تلاش دولت تاثيری در کاهش خشونت ها و فعاليت طالبان نداشته است.

عبدالسلام ضعيف اين کار دولت را يک دعوتی می داند که که به باور او، برای طالبان قانع کننده نيست.

آقای ضعيف می گويد: "اين دعوتی است که در آن گفته می شود ما برادر شما را می کشيم ولی شما خود به دولت بپيونديد و اين شکل دعوت مردم را قانع نمی کند."

او می افزايد: "من فکر می کنم تنها دعوت کافی نيست و بايد راه تفاهم و مذاکره پيش گرفته شود. بايد دولت اعتراف کند که با گروهی طرف است که با زور، با جنگ و با کشتن و بستن تسليم نمی شوند و تنها راه برای برقراری صلح و پايان جنگ، تفاهم و مذاکره است."

حزب اسلامی؟

نظر ديگر هم اين است که در نا آرامی های اخير در داخل افغانستان برخی از گروه های ديگر از جمله گروه القاعده و افراد وفادار به گلبدين حکمتيار نيز سهيم هستند، اما طالبان چون ابتکار عمل را به دست دارند بيشترين استفاده تبليغاتی را از ماجرای کنونی کرده اند.

با توجه به همه اين مسايل برخی از کارشناسان سياسی افغانستان به اين باور هستند که طالبان کنونی يک قضيه ای صرفا افغانی نيست بلکه مجموعه ای از عوامل ملی، منطقه ای و بين المللی دست به دست هم داده اند.

حل آن نيز نيازمند يک راه کار همه جانبه ملی و بين المللی است، چيزی که به نظر آگاهان امور هنوز از سوی هيچ مرجعی ارايه نشده است.

بازگشت به صفحه افغانستان