آیا نمایندگان زن در پارلمان افغانستان از زنان 'نمایندگی خوب' نکردند؟

در مجلس نمایندگان افغانستان دوره کنونی که در آخرین روزهای پایانش قرار دارد، ۶۸ نماینده زن از سراسر افغانستان حضور دارند. آنها به پارلمان راه یافتند تا در روند قانونگذاری شرکت و بر فعالیت دولت نظارت کنند.

شماری ازاین نمایندگان چهره‌های نسبتا مطرح این دور پارلمان بودند. این نمایندگان زن مجبور بودند که در حدود هشت سال گذشته گاهی در برابر نمایندگان مرد و بعضا نیز همگام با آنان برای دفاع از حقوق زنان افغانستان مبارزه کنند.

از مجموع ۲۵۰ نماینده در پارلمان افغانستان، بیشتر از یک چهارم آن زنان هستند.

فعالان حقوق زن معتقدند که حضور زنان در مجلس نمایندگان افغانستان راه را برای دستیابی زنان به سیاست باز کرده اما به دلیل نبود عملکرد هماهنگ، این نمایندگان نتوانستد "نمایندگی خوب" از زنان افغان کنند.

این نمایندگان در صحنه این مجلس حضور داشتند اما بر روی تصمیم گیری‌های مجلس تاثیر چندانی نداشتند.

بسیاری بر این باورند که نمایندگان زن با آنکه صلاحیت‌های قانونی داشتند ولی از این قدرت در راستای اعاده حقوق زنان و همبستگی آنها استفاده خوب نکردند.

سه سال پیش رئیس جمهوری افغانستان برای اولین بار در تاریخ افغانستان زنی را برای عضویت در دادگاه عالی افغانستان به مجلس معرفی‌کرد. این نامزد از مجلس رای نگرفت و یکی از دلایل آن نیز این بود که در روز رای‌گیری ۲۱ نماینده از ۶۸ نماینده زن در مجلس حضور نداشتند و این نامزد دادگاه عالی فقط به ۹ رای برای راهیابی به دادگاه عالی کم داشت.

این تنها موردی نبود که یک زن از راهیابی به یک مقام محروم شد، در آخرین مورد آقای غنی ۱۱ وزیر را برای گرفتن رای تایید به مجلس نمایندگان معرفی کرد و از این میان تنها نرگس نهان، نامزد وزیر معادن و نفت رای تایید نگرفت.

پس از آن انگشت اتهام به سوی نمایندگان زن نشانه گرفته شد، این که برای برنده شدن این نامزد وزیر تلاشی لازم نکرده‌اند.

شماری از نمایندگان پیشین مجلس افغانستان می‌گویند که با وجود تلاش فعالان حقوق زن برای مشارکت زنان در سطح تصمیم‌گیری، چند دستگی زنان در پارلمان این تلاش‌ها را بی‌اثر کرده‌است.

فرخنده زهرا نادری، عضو پیشین مجلس و نماینده ویژه رئیس جمهور افغانستان در امور سازمان ملل متحد می‌گوید که نمایندگان زن حمایت سیاسی قوی نداشتند و تصمیم گیری‌های سیاسی هم در مجلس مردانه بود.

او با انتقاد از نمایندگان زن در مجلس افغانستان می‌گوید که آنها نتوانستند متحد شوند و هر کدام راه جداگانه‌ای را در پیش گرفتند.

خانم نادری می‌گوید: "تاریخ سیاسی افغانستان زنان جنگ سالار نداشت، زنانی که وارد پارلمان شدند هم از یک ریشه متفاوت با مردان آمدند و توقع استقلالیت نسبی برای آنها خلق شد، اما در اقلیت بودند، آنچه برای من قابل قبول نیست، فضای مردانه است که زنان را تعریف می‌کنند در حالیکه برای رشد تفکر زنانه ما نیاز به سیستم‌های داریم که این تفکرات در آن رشد کند."

تصویب نشدن قانون منع خشونت توسط مجلس نمایندگان در سال ۱۳۹۲ به تنشی جدی میان نمایندگان و حکومت مبدل شد که پس از چند سال چانه زنی بالاخره رئیس جمهور با صدور فرمان تقنینی آنرا نافذ کرد.

حمیرا ایوبی، عضو کنونی مجلس نمایندگان افغانستان می‎گوید که زنان زمانی وارد عرصه سیاست شدند که مردسالاری حاکم بود و "جریان‌های افراطی" هم به پارلمان راه یافتند.

به گفته او "در بسیاری از موارد صدای زنان در پارلمان شنیده نمی‌شد."

خانم ایوبی معتقد است که نقش زنان در قانون‌گذاری و نمایندگی از مردم، خوب بود، اما در جریان هشت سال نمایندگی، نمایندگان زن نتوانستند که هماهنگ عمل کنند. به گفته او "فقط جنسیت‌ زنان مشابه هم بود ولی تفکرات آنها متفاوت".

افغانستان بعد از سقوط گروه طالبان در سال ۲۰۰۱ تاکنون پنج بار انتخابات داشته، سه دور انتخابات ریاست جمهوری و دو دور انتخابات پارلمانی که میزان مشارکت زنان در این انتخاباتها ۳۰ درصد اعلام شده است.

در قانون اساسی افغانستان نیز آمده که از هر ولایت به طور اوسط حد اقل دو نماینده زن در مجلس نمایندگان حضور داشته باشد.

این نشان می‌دهد که رای زنان در انتخابات‌های گذشته به خصوص در ساختار پارلمان و حکومت اثرگذار بوده اما سوال این است که روی زندگی خود زنان این تاثیر چگونه بوده است؟

ملالی شینواری، از سیاست مداران و نماینده پیشین پارلمان افغانستان می‌گوید که زنان در مجلس نمایندگان، نمایندگی خوب از همجنسان خود نکردند.

به گفته او فعالیت سیاسی برای زنان و مردان به لحاظ جنسیت هیچ فرقی ندارد ولی هر کدام جایگاه خود را دارند.

زنان در مجلس نمایندگان افغانستان به تناسب کشورهای همسایه آن حضور بیشتری دارند. دولت افغانستان و جامعه جهانی همواره به نقش زنان در عرصه‌های مختلف تاکید و سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

عزیز رفیعی مسئول جامعه مدنی افغانستان (مجما) فعالیت سیاسی زنان را برجسته ولی تاثیرگذاری آن به دلیل چالش‌ها کم می‌داند.

به باور آقای رفیعی دستاوردهای زنان در مجلس نمایندگان زیاد محسوس نیست اما حضور شان به عنوان فعالان سیاسی خیلی گسترده بوده است.

در دور کنونی پارلمان افغانستان زنان به رده‌های مهم هیات اداری مجلس دست نیافتند اما شماری از کمیسیون‌های مجلس توسط زنان مدیریت می‌شود.