امریکا او اسرائیل غزې لپاره د ټرمپ پلان د بدیل په توګه وړاندې شوی عرب پلان رد کړ

امریکا او اسرائیل هغه عرب پلان رد کړی، چې له مخې به یې له جګړې وروسته د غزې دوه اعشاریه یو میلیون وګړي پر خپل ځای پاتې کېږي.

دغه پلان چې په قاهره کې د عربي نړۍ مشرانو په غونډه کې وړاندې شو، د ولسمشر ډونلډ ټرمپ هغې طرحې بدیل بلل کېږي، چې امریکا دې د غزې کنټرول ترلاسه او د دې تراړې اوسېدونکي به نورو سیمو کې مېشت شي.

حماس او فلسطینۍ ادارې بیا د عرب پلان هرکلی کړی، چې پکې ویل شوي غزه به د خپلواکو ماهرینو یوې کمېټې له لوري اداره کېږي او نړیوال سوله ساتي ځواکونه به هلته ځای پر ځای شي.

خو سپینه ماڼۍ او د اسرائیل دفاع وزارت وايي، دا پلان له واقعیته لېرې دی او د ټرمپ له نظر سره سمون نه لري.

تېره شنبه د اسرائیل او حماس تر منځ په غزه کې د اوربند هوکړې لومړی پړاو پای ته ورسېد او د عربي نړۍ مشرانو غونډه له همدې اندېښنو سره وشوه، چې په غزه کې رامنځته شوی نازک سوله ییز وضعیت له منځه لاړ نه شي.

اسرائیل د اوربند دې پړاو غځولو لپاره پر حماس د فشار ډېرولو لپاره غزې ته د مرستو ننوتو مخه نیسي او غواړي چې د غځول شوې مودې په ترڅ کې په غزه کې پاتې یرغمل اسرائیلیان د فلسطیني بندیانو ازادولو بدل کې خوشي شي.

حماس بیا غواړي له هوکړې سره سم باید دویم پړاو پیل شي، چې جګړه ورسره ختمه شي او اسرائیلي ځواکونه له غزې ووځي.

پر سې شنبه د عرب لیګ په بېړنۍ غونډه کې له جګړې وروسته د غزې رغونې لپاره د ۵۳ میلیاردو لګښت پلان د مصر له لوري وړاندې شو.

په پلان کې یادونه شوې، چې پنځه کاله وخت به ونیسي، په درې پړاوونو کې به بشپړ شي او په ترڅ کې به یې یو اعشاریه پنځه میلیونه بې ځایه شوي اوسېدونکي له مخکې چمتو شویو کورونو او ۶۰ زره ترمیم شویو استوګنځایونو ته ولېږدول شي.

په عرب پلان کې څه ویل شوي؟

په لومړي پړاو کې به چې درې میلیارده ډالر لګښت پر راځي، په شپږو میاشتو کې میلیونونه ټنه خاورې، خځلې پاکې او ناچاوده توکي لېرې کړل شي.

دویم پړاو کې به چې ۲۰ میلیارده ډالره لګښت پرې راځي او دوه کاله وخت نیسي، کورونه او نورې اړینې ودانۍ چمتو کېږي. په درېیم پړاو کې به بیا یو هوايي ډګر، دوه سمندري بندرونه او صنعتي زون چمتو ورغول شي، چې دوه نور کلونه وخت ونیسي او لګښت یې ۳۰ میلیارد ډالرو ته رسېږي.

په عرب پلان کې دغه راز ویل شوي، چې له خپلواکو فلسطیني تکنوکراتانو چمتو شوې ''اداري کمېټه'' به په موقته دوره کې د ''فلسطینۍ ادارې د بیا راستنېدو لپاره زمینه برابروي.''

حماس چې اسرائیل، امریکا، بریتانیا او ځینې نور هېوادونه یې د ترهګرې ډلې په توګه پېژني، په ۲۰۰۷ کال غزه کې ټاکنې وګټلې، د محمود عباس الفتح ګوند یې له تاوتریخوالي ډکو شخړو وروسته له غزې بهر کړه او د دې تراړې بشپړ کنټرول یې ترلاسه کړ. فلسطینۍ اداره اوس د اشغال شوې لوېدیزې غاړې پر ځینو برخو حکومت کوي.

د فلسطین ولسمشر محمود عباس چې د فلسطین ادارې مشري کوي، د عرب لیګ غونډې ته وویل، د عرب پلان هرکلی کوي او له ډونلډ ټرمپ یې وغوښتل چې د دې ملاتړ وکړي.

حماس هم وايي "د عربو د دریځ ملاتړ کوي" چې د دوی د خلکو د بې ځایه کولو هڅې غندي.

خو د اسرائیل لومړی وزیر بنیامن نتنیاهو په راتلونکي کې د غزې لپاره د حماس او فلسطینۍ ادارې رول ردوي.

د اسرائیل بهرنیو چارو وزارت په سملاسي ډول د عرب پلان له ردولو سره ویلي، "دا د ۲۰۲۳ کال اکتوبر له ۷مې وروسته واقعیتونه په پام کې نه نیسي... اوس، د ولسمشر ټرمپ طرحه د غزې اوسېدونکو لپاره یو فرصت دی، چې د دوی له خپلې خوښې سره د سمې پرېکړې فرصت ورکوي. دا باید وهڅول شي. خو د دې پر ځای عرب هېوادونو دا فرصت رد کړی، او د یوه شفاف فرصت ورکولو پر ځای یې د اسرائیل پر ضد د بې بنسټه تورونو لګولو ته دوام ورکړی."

د سپینې ماڼۍ ویاند بریان هیوغیس په دې هکله وايي، عرب پلان کې " دې واقعیت ته پام نه دی شوی، چې غزه اوس ودانه نه ده او اوسېدونکي یې نه شي کولای د انسانانو په حیث په داسې یوه سیمه کې ژوند وکړي، چې له خاورو خځلو او ناوچاودلو توکو ډکه ده."

عرب لیګ: د ټرمپ پلان د منلو نه دی

د عرب لیګ مرستیال سکرتر حسام ذکي چارشنبه له بي بي سي سره خبرو کې وویل، د ټرمپ نظر د منلو نه دی.

دی وايي، ''دا له خپلې خاورې او کورونو په زوره د فلسطینیانو د شړلو پرېکړه ده. دا له نړیوالو قوانینو سره په ټکر کې دی او موږ بیا بیا ویلي، چې دا د انسانانو په لاس د دې جوړ شوي کړکېچ د هواري مناسبه لار نه ده.''

نوموړی زیاتوی، ''دا جګړه اسرائيلو له دې کبله روانه کړې، چې یوه هدف یې له خپلې سیمې د فلسطینیانو شړل دي.''

نوموړي د عرب پلان لپاره د اسرائیل بهرنیو چارو وزارت غبرګون ''غیر انساني او غیر اخلاقي'' وباله.

فلسطینیانو سره د النکبه – ''تراژیدۍ'' لپاره عربي اصطلاح - د تکرار وېره ده، چې سلګونه زره فلسطینیان په کې یا پخپله له خپلو کورونو وتښتېدل یا وشړل شول، چې پایله کې یې په ۱۹۴۸ کال کې اسرائیل رامنځته شو.

له اشغال شویو سیمو بې ځایه شوي فلسطینیان تر ډېره غزې ته ورسېدل. د ملګرو ملتونو په وینا ۹۰۰ زره نور راجستر کډوال په لوېدیزه غاړه کې دي، او ۳ اعشاریه څلور میلیونه فلسطیني کډوال په اردن، سوریه او لبنان کې مېشت دي.