कोळीकोड विमान अपघात : टेबल टॉप रन वे म्हणजे काय?

केरळच्या कोळीकोड विमानतळावर एअर इंडियाच्या विमानाचा अपघात नेमका कशामुळे झाला, हे अजून स्पष्ट झालेलं नाही. पण या विमानतळाचा 'टेबलटॉप रनवे' त्यासाठी कारणीभूत ठरला नाही ना, असा प्रश्न विचारला जातो आहे.

शुक्रवारी रात्री पावणेआठच्या सुमारास एअर इंडियाचं IX1344 या दुबईहून आलेल्या विमानाला कोळीकोड विमानतळावर उतरताना अपघात झाला.

हे विमान रनवेवरून पुढे गेलं आणि तीस फूट दरीत कोसळल्यानं त्याचे दोन तुकडे झाले, अशी माहिती वेगवेगळ्या यंत्रणांनी दिली आहे.

हे विमान रन वेवरून पुढे का गेलं असावं? टेबलटॉप रन वे म्हणजे काय? कोळीकोड विमानतळ खरंच सुरक्षित आहे का? असे प्रश्न निर्माण झाले आहेत.

टेबलटॉप रन वे म्हणजे काय?

कोळीकोड विमानतळाची धावपट्टी हा एक टेबलटॉप रनवे आहे. टेबलटॉप रन वे म्हणजे असा रन वे जो एका पठारावर असून त्याच्या टोकांना उतार व दरीसारखा खोलगट भाग आहे.

भारतात कोळीकोडप्रमाणेच मंगलोर आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आणि मिझोरमचा लेंगपुई विमानतळ इथेही टेबलटॉप रन वे आहेत.

डोंगराळ भागात, किंवा टेकडीच्या माथ्यावर हे रनवे असल्यानं विमान उतरवताना वैमानिकांना असा रनवे टेकडीखालच्या भागातील जमिनीच्या पातळीवरच असल्याचा भास होतो. त्यामुळं अपघात होण्याची शक्यता असते.

याआधी मंगलोरमध्ये 22 मे 2010 रोजी एयर इंडिया एक्स्प्रेस विमानाला असाच अपघात झाला होता आणि ते विमान रनवेवरून घसरून पुढे दरीत कोसळलं होतं.

फेडरेशन ऑफ ऑल इंडिया एव्हिएशनचे सरचिटणीस नितीन जाधव यांनी बीबीसीसाठी मयांक भागवत यांच्याशी बोलताना याविषयी अधिक माहिती दिली.

"टेबलटॉप रन वे वर सावधगिरी बाळगूनच लँडिंग करावं लागतं. पठारावरील रनवेवर उतरण्यासाठी वैमानिकांना विशेष प्रशिक्षण घ्याव लागतं. जसं आपण रस्ता ओलांडताना झेब्रा क्रॉसिंग असतं, तिथूनच तो ओलांडणं अपेक्षित असतं, तसंच रन वेवरही एक झेब्रा क्रॉसिंग बनवलेलं असतं, त्याला थ्रेशहोल्ड असं म्हणतात. त्याच्या आत विमानानं जमिनीवर 'टच डाऊन' करणं अपेक्षित असतं. म्हणजे ते विमान रनवे संपण्याआधी थांबतं."

विमान थ्रेशहोल्ड ओलांडून मग जमिनीवर टेकलं असेल तर काही सेकंदात पुन्हा वेग वाढवून हवेत झेपावू शकतं आणि मग उतरण्यासाठी पुन्हा प्रयत्न करू शकतं.

नितीन जाधव सांगतात, की कोळीकोडमध्येही असा प्रयत्न केला गेला. "पण वेग वाढवून परत जाण्याचा प्रयत्न करताना तिथे बाजूच्या अडथळ्याला स्पर्श केल्यानं हा अपघात झाला असावा. ही अत्यंत दुर्दैवी घटना आहे."

पठारावरील विमानतळांच्या सुरक्षिततेवर प्रश्नचिन्ह

कोळीकोडमधल्या अपघातानंतर तिथले माजी जिल्हाधिकारी अमिताभ कांत या दुर्घटनेविषयी ट्विटरवर लिहिताना हा विमानतळ धोकादायक कसा आहे, त्याविषयी लिहितात. "मला माहितेय की हा विमानतळ कठीण ठिकाणी वसलेला आहे. हा विमानतळ टेकडीवर आहे आणि याचा रनवे 4500 ते 6000 फूट इतक्या भागात परसलेला आहे."

याआधीही हवाई वाहतूक तज्ज्ञांनी या विमानतळाच्या सुरक्षेवर प्रश्नचिन्ह उभं केलं होतं. साधारण दोन अडीच वर्षांपूर्वी इथे रनवे एण्ड सेफ्टी एरिया वाढवण्यात आला होता. पण वाईड-बॉडी म्हणजेच जंबो जेट किंवा मोठी विमानं उतरवण्यासाठी हा विमानतळ आजही सुरक्षित नाही, असं अनेकांना वाटतं. भारतातल्या अशा बाकीच्या विमानतळांविषयीही आता चर्चा होते आहे.

यशवंत शेणॉय हे एक वकिल असून भारतात विमानवाहतूक सुरक्षा सुधारण्यासाठी कोर्टात लढा देत आले आहेत. ही दुर्घटना नेमकी कशामुळे झाली, याविषयी ते अंदाज बांधत नाहीत, पण या दुर्घटनेचं आपल्याला आश्चर्य वाटलं नाही, असं ते सांगतात.

"कुठल्याही विमानतळाच्या रन वेच्या दोन्ही टोकांना किमान 150 मीटर जागा मोकळी सोडायला हवी, पण कालिकत विमानतळावर तसं दिसत नाही. मोठ्या विमानांसाठी हा रन वे आजही सुरक्षित नाही, खरं तर तो धोकादायकच आहे. पण तरीही हज यात्रेसाठी किंवा एरवीही इथून मोठी विमानं उड्डाण घेतात. मी याविषयी DGCA शी अनेकदा संपर्क साधला आहे, त्यांना ही गोष्ट लक्षात आणून दिली आहे, पण त्यावर काही कार्यवाही झालेली दिसली नाही. त्यामुळं हा अपघात पाहून मला आश्चर्य वाटलं नाही."

मंगलोरमधल्या विमान अपघातानंतरच शेणॉय हवाई वाहतूक सुरक्षेकडे वळले होते. आता कोळीकोडमधला अपघात तरी भारतातल्या विमान वाहतूक सुरक्षेतील त्रुटींकडे लक्ष वेधून घेईल असं त्यांना वाटतं.

"विमानतळांवर काही किमान सुरक्षा मानकं असतात, जी आंतरराष्ट्रीय नागरी हवाई वाहतूक संघटनेनं ठरवून दिली आहेत. प्रत्येक देशातील यंत्रणा या मानकांचं काटेकोरपणे पालन झालं असेल तरच एखाद्या विमानतळांवरून वाहतुकीची परवानगी देऊ शकते. भारतात हे काम 'DGCA' अर्थात डिरेक्टर जनरल ऑफ सिव्हिल एव्हिएशन म्हणजे नागरी विमान वाहतूक संचलनालय पाहतं. एखाद्या विमानतळावर या मानकांमध्ये काही बदल असेल, तर त्याविषयी तुम्हाला माहिती देणं बंधनकारक असतं."

पावसाळी हवामानानं अपघात?

कोळीकोडमध्येही दुर्घटना होण्याची ही पहिलीच वेळ नाही. 2017 साली भर पावसात 60 प्रवाशांना घेऊन जाणारं स्पाईसजेटचं एक विमान रनवेवरून घसरलं होतं, पण वैमानिकांच्या सावधानतेमुळे मोठा अपघात टळला.

संपूर्ण केरळमध्येच शुक्रवारच्या दिवशी पाऊस पडत होता. पण केवळ हवामानाला दोष देऊन डीजीसीए किंवा संबंधित यंत्रणा टेबलटॉप विमानतळांच्या प्रश्नाकडे दुर्लक्ष करू शकत नाहीत, असं तज्ज्ञांच म्हणणं आहे.

शेणॉय सांगतात, "याविषयी कुठला अंदाज आत्ताच लावता येणार नाही. पावसाळी हवेमुळे अडचणी येऊ शकतात, पण केवळ हवामानाला दोष देणं योग्य नाही. वैमानिक अनेकदा याहीपेक्षा कठीण परिस्थितीत आणि कठीण प्रदेशात विमानं चालवतात."

डीजीसीएनं आणि सरकारनं आता तरी अशा विमानतळांची सुरक्षितता वाढवावी असं नितीन जाधव यांना वाटतं, "माझी भारत सरकारला एकच विनंती आहे. जिथे जिथे असे विमानतळ आहेत, तिथे काही ना काही तांत्रिक उपाय करता येण्यासारखे असतील ते लवकरात लवकर करा, म्हणजे असे अपघात पुन्हा होणार नाहीत," असं ते म्हणतात.

हे वाचलंत का?

(बीबीसी मराठीचे सर्व अपडेट्स मिळवण्यासाठी तुम्ही आम्हाला फेसबुक, इन्स्टाग्राम, यूट्यूब, ट्विटर वर फॉलो करू शकता.'बीबीसी विश्व' रोज संध्याकाळी 7 वाजता JioTV अॅप आणि यूट्यूबवर नक्की पाहा.)