इस्रायलने हमास नेते सिनवार यांना चकमकीत नेमकं कसं मारलं?

इस्रायलमध्ये 7 ऑक्टोबरला झालेल्या हल्ल्याचे सूत्रधार याह्या सिनवार या हल्ल्यानंतर गायब झाले होते. यानंतर मागील एक वर्षापासून इस्रायली सैन्य हमास नेते सिनवार यांचा शोध घेत होतं.

61 वर्षीय याह्या सिनवार मोठा काळ गाझातील गुप्त बोगद्यांमध्ये लपून बसले होते. त्यांच्या सुरक्षेसाठी अंगरक्षकांच्या तुकडीसह ओलीस ठेवलेल्या इस्रायली नागरिकांची 'मानवी ढाल'ही वापरण्यात आल्याचं सांगितलं गेलं.

अखेर, इस्रायलचे सैन्य दक्षिण गाझामध्ये गस्त घालत असताना झालेल्या चकमकीत सिनवार यांचा मृत्यू झाला.

चकमक झाली त्यावेळी सिनवार यांच्या सुरक्षेसाठी खूप कमी सुरक्षारक्षक असल्याचं दिसलं. विशेष म्हणजे त्यांनी स्वतःच्या सुरक्षेसाठी ओलीस ठेवलेल्या इस्रायली नागरिकांचा मानवी ढाल म्हणून वापर केल्याचंही आढळलं नाही.

या चकमकीचे अनेक तपशील पुढे येत आहेत. या पार्श्वभूमीवर आतापर्यंत या चकमकीबाबत काय माहिती समोर आली त्याचा हा आढावा.

इस्रायली सैन्याकडून नियमित गस्त

इस्रायलच्या सैन्याने दिलेल्या माहितीनुसार, बुधवारी (16 ऑक्टोबर) इस्रायल सैन्याची 828 वी बिस्लामाच ब्रिगेडची एक तुकडी रफाहच्या ताल अल-सुलतान भागात गस्त घालत होती.

यावेळी गस्त घालणाऱ्या सैनिकांची तीन लोकांशी चकमक झाली आणि त्यात हे तिघेही मारले गेले. या टप्प्यापर्यंत कारवाईत विशेष मोठी गोष्ट साध्य झाल्याचं निष्पन्न झालं नव्हतं. तसेच ड्रोन हल्ल्यानंतर इस्रायली सैनिकही गुरुवारी (17 ऑक्टोबर) सकाळपर्यंत या चकमकीच्या ठिकाणी गेले नव्हते.

इस्रायली सैनिक गुरुवारी सकाळी चकमकीच्या ठिकाणी गेले. तेव्हा त्यांनी तेथे असलेल्या मृतदेहांची तपासणी केली. यावेळी तीनपैकी एक मृतदेहाचं हमास नेते सिनवार यांच्याशी साम्य आढळले.

विशेष म्हणजे हमासकडून सापळा रचल्याचा संशय असल्याने हमास नेत्याशी साम्य आढळल्यानंतरही संशयित मृतदेह घटनास्थळीच ठेवण्यात आला. तसेच डीएनए चाचणीसाठी मृतदेहाचे एक बोट कापून इस्रायलला पाठवण्यात आले.

दुसऱ्या दिवशी चकमक झालेल्या भागाची घेरेबंदी करून परिसर सुरक्षित केल्यानंतर संशयित मृतदेह ताब्यात घेऊन इस्रायलला पाठवण्यात आला.

इस्रायल सैन्याचे (आयडीएफ) प्रवक्ते डॅनियल हगारी म्हणाले की, त्यांच्या सैन्याला सिनवार तेथे आहे हे माहीत नव्हते. ते नियमितपणे त्या भागात सैन्य कारवाई करत होतो.

या कारवाईच्या वेळी तीन लोक एका इमारतीतून दुसऱ्या इमारतीकडे पळत असल्याचं दिसलं. यानंतर ते तिघे तीन ठिकाणी विभागले जाण्याआधीच इस्रायली सैन्याने कारवाई केली.

तिघांपैकी एक व्यक्ती एकटाच इतर इमारतीत गेला. ड्रोनने त्याचा शोध घेतल्यानंतर त्याच्यावर इस्रायली रणगाड्यांनी हल्ला करण्यात आला. यात त्याचा मृत्यू झाला.

सिनवारच्या मृतदेहासोबत फ्लॅक जॅकेट, एक बंदूक आणि 40 हजार शेकेल (9 लाख 4 हजार 748 रुपये) सापडले.

सिनवार स्वतःच्या सुरक्षेसाठी ओलीस ठेवलेल्या इस्रायली नागरिकांची मानवी ढाल वापरतात असं मानलं जात होतं. मात्र चकमक झाली तेव्हा त्यांच्यासोबत ना मानवी ढाल होती, ना अधिक संख्येने सुरक्षारक्षक.

यावरून सिनवार कुणाच्याही लक्षात न येता निघून जाण्याच्या प्रयत्नात होते किंवा त्यांच्या अनेक सुरक्षा रक्षकांचा मृत्यू झाला होता, असं दिसत आहे.

"इस्रायल सैन्याला 6 आठवड्यांपूर्वी एका बोगद्यात ओलीस ठेवलेल्या 6 इस्रायली नागरिकांचे मृतदेह सापडले. याच ठिकाणी सिनवारचे डीएनए सापडले होते, तेव्हाच इस्रायल सैन्याला सिनवारच्या हालचालींचे संकेत मिळाले", असं प्रवक्ते हगारी यांनी सांगितलं.

आता इस्रायली सैनिक सिनवार यांचा भाऊ मुहम्मद सिनवार आणि हमासच्या सर्व कमांडरचा शोध घेत आहे, असंही हगारींनी नमूद केलं.

इस्रायलचे संरक्षण मंत्री योव गॅलंट म्हणाले, "सिनवार पळून जात असताना मारला गेला. त्याचा कमांडर म्हणून नाही, तर केवळ स्वत: ची काळजी घेणारा माणूस म्हणून मृत्यू झाला. हा आमच्या सर्व शत्रूंना स्पष्ट संदेश आहे."

गुरुवारी (17 ऑक्टोबर) उशिरा इस्रायली सैन्याने ड्रोन फुटेज जारी केले. यात सिनवारचे मृत्यूआधीचे शेवटचे क्षण आहेत, असं सांगितलं जात आहे.

हा व्हीडिओ उद्ध्वस्त झालेल्या इमारतीच्या उघड्या खिडकीतून आत जाणाऱ्या ड्रोनच्या माध्यमातून शूट केल्याचं दिसत आहे.

पडझड झालेल्या एका इमारतीच्या पहिल्या मजल्यावर डोके झाकलेला एक व्यक्ती खुर्चीवर बसलेला आहे, असंही या व्हीडिओत दिसतं.

खुर्चीवर बसलेला ही व्यक्ती ड्रोनला बघून ड्रोनच्या दिशेने काठी फेकताना दिसतो आणि हा व्हीडिओ संपतो.

इस्रायली सैन्याच्या कारवाईत हमास नेत्याचा मृत्यू

इस्रायली सैन्य कारवाईनंतर सुरुवातीला आयडीएफने सिनवार यांचा मृत्यू झाला आहे की नाही याबाबत तपास करत असल्याचं म्हटलं.

काही वेळातच इस्रायलने हमास नेत्याशी साधर्म्य असणाऱ्या व्यक्तीचा हा व्हीडिओ सोशल मीडियावर जारी केला. यात त्या व्यक्तीच्या डोक्याला गंभीर जखम झाल्याचं दिसलं.

असं असलं तरी या टप्प्यापर्यंत इस्रायलच्या अधिकाऱ्यांनी तीन मृतांपैकी कुणाचीही अद्याप ओळख पटलेली नाही, असं स्पष्ट केलं होतं.

काही वेळेतच इस्रायली सूत्रांनी बीबीसीला सांगितले की, त्यांनी सिनवारला ठार मारले आहे. तसेच मृत्यूची खातरजमा करण्यासाठी आधी सर्व चाचण्या करणं गरजेचं आहे.

या चाचण्यांना जास्त वेळ लागला नाही. गुरुवारी (17 ऑक्टोबर) संध्याकाळपर्यंत इस्रायलने सिनवार यांना मारल्याची घोषणा केली.

इस्रायलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू म्हणाले की, हा त्या राक्षसीवृत्तीला एक झटका आहे. मात्र गाझामधील युद्ध पूर्ण झालेलं नाही, असा इशाराही त्यांनी दिला.

हमासभोवती इस्रायलचा घट्ट फास

इस्रायल सैन्याने राबवलेली मोहीम थेट सिनवार यांना लक्ष्य करत केलेली नव्हती, असं आयडीएफने म्हटलं आहे. असं असलं तरी काही आठवड्यांपूर्वी त्या भागात सिनवार यांचे डीएनए सापडले होते. त्यामुळे तेथे सिनवार असल्याचे संकेत मिळाले होते. त्यामुळे त्या भागात इस्रायल सैन्याकडून कारवाया वाढल्या.

थोडक्यात इस्रायलच्या सैन्याने गाझातील दक्षिण भागात राफाहच्या आसपास सिनवार असू शकतात असा ढोबळ अंदाज बांधला होता. त्या दृष्टीनेच ते हळूहळू आगेकूच करत होते.

बीबीसी मराठीच्या बातम्यांसाठी व्हॉट्सअ‍ॅप चॅनल जॉईन करा.

याह्या सिनवार एक वर्षाहून अधिक काळ फरार होते. इस्रायल सैन्याने मोहम्मद डायफ आणि इस्माईल हनीयेह सारख्या हमास नेत्यांना मारलं होतं. तसेच 7 ऑक्टोबरच्या हल्ल्याला प्रत्युत्तर म्हणून गाझातील पायाभूत सुविधा नष्ट केल्या. यामुळे इस्रायलचा दबाव वाढत असल्याचे सिनवार यांना निःसंशयपणे जाणवले होते.

आयडीएने एका निवेदनात म्हटले की, इस्रायल सैन्याने दक्षिण गाझात केलेल्या कारवायांमुळे अलीकडच्या काळात याह्या सिनवार यांच्या हालचालींवर निर्बंध आले होते. कारण इस्रायल सैन्याने सिनवार यांना घेरलं होतं आणि अखेर त्यांना मारलं.

'महत्त्वाचं ध्येय, पण शेवट नाही'

7 ऑक्टोबरच्या हल्ल्यानंतर सिनवार यांना मारणं हे इस्रायलसाठी एक महत्त्वाचं ध्येय होतं. मात्र या चकमकीने युद्धाचा शेवट होत नाही.

हमासच्या राजकीय ब्युरोचे सदस्य बासेम नायम यांनी शुक्रवारी (18 ऑक्टोबर) एका निवेदनात म्हटले, "आमच्या नेत्यांना मारून आमची चळवळ आणि पॅलेस्टिनी लोकांच्या संघर्षाचा अंत होईल, असं इस्रायलला वाटतं. मात्र ते हमास चळवळीला संपवू शकणार नाहीत."

नायम यांनी थेट सिनवार यांचा उल्लेख केला नाही किंवा त्यांच्या मृत्यूलाही दुजोरा दिला नाही. मात्र, आपली प्रिय माणसे गमावणं खूप वेदनादायक आणि दुःखदायक आहे, असं वक्तव्य त्यांनी केलं.

नेतान्याहू यांनी इस्रायल हल्ल्याचा बदला घेतल्याचं म्हटलं असलं, तरी हमासच्या ताब्यात असलेल्या 101 ओलिसांची सुटका करण्यासाठी हे युद्ध सुरूच राहील यावर त्यांनी भर दिला.

नेतान्याहू म्हणाले, "ज्या कुटुंबांचे प्रियजन ओलीस ठेवले आहेत त्यांना मी सांगू इच्छितो की, हा युद्धातील एक महत्त्वाचा क्षण आहे. जोपर्यंत तुमचे सर्व प्रियजन, आमचे प्रियजन घरी येत नाहीत तोपर्यंत आम्ही पूर्ण शक्तीने लढू."

ओलीस ठेवलेल्या इस्रायली नागरिकांच्या कुटुंबीयांना आशा आहे की, आता युद्धविराम होईल आणि त्यामुळे बंदिवानांना घरी आणता येईल.

बीबीसीसाठी कलेक्टिव्ह न्यूजरूमचे प्रकाशन.