'कुष्ठरोग नसताना औषधे दिल्याने आमच्या मुलीचा जीव गेला,' पालकांचा आरोप

रायगड जिल्ह्यातील पेण तालुक्यात वरवणे येथील शासकीय आश्रमशाळेत चौथीमध्ये शिकणाऱ्या आदिवासी विद्यार्थिनीचा मृत्यू झाल्याने खळबळ उडाली आहे.

पेण तालुक्यातल्या बोरगाव ग्रामपंचायतीच्या हद्दीत राहणाऱ्या खुशबू नामदेव ठाकरेला यापूर्वी कसलाही आजार नव्हता. तिच्या जन्मखुणांना कुष्ठरोग समजून तिला औषधे देण्यात आली आणि त्यातून आपल्या 9 वर्षांच्या मुलीचा जीव गेला असं तिच्या पालकांचं म्हणणं आहे.

संबंधित मुलीला कुष्ठरोगाची लक्षणं दिसली त्यामुळेच तिला औषधी देण्यात आली होती असे शासकीय वैद्यकीय अधिकाऱ्यांनी म्हणत हा दावा फेटाळला आहे.

पालकांनी केलेल्या आरोपासंदर्भात शासकीय आश्रमशाळेचे मुख्याध्यापक आणि अधीक्षिका यांना पेण आदिवासी प्रकल्पाचे प्रकल्पाच्या अधिकाऱ्यांकडून कारणे दाखवा नोटीस बजावण्यात आली आहे.

खुशबू तांबडी आदिवासी समुदायाची आहे. ती चौथीत शिकते. कुसुम योजनेत तिला कुष्ठरोगी ठरविण्यात आलं. त्याबाबत आरोग्य विभागाने किंवा शाळेने मुलीच्या पालकांना कळविले नाही, चुकीची औषधं मुलीला दिली गेली आणि त्यामुळे तिचा मृत्यू झाला असा खुशबू ठाकरेच्या पालकांचा दावा आहे.

चुकीची औषधे घेतल्याने आपल्या मुलीच्या अंगावर फोड आले, तिचे हातपाय सुजले आणि ती अत्यवस्थ झाली. तिच्या मृत्यूस शासकीय आदिवासी आश्रमशाळा तसेच आरोग्य विभाग दोषी असून त्यांच्यावर कारवाई करण्यात यावी अशी मागणी पालकांनी केली आहे.

'खुशबूच्या मृत्यूला जबाबदार असणाऱ्यांवर कारवाई व्हावी'

खुशबूची आई शेवंती ठाकरे यासंदर्भात बोलताना म्हणाल्या, "माझ्या मुलीला चुकीची औषधे दिली, त्यामुळे तिचा जीव गेला. आमच्या मुलीला कुष्ठरोगी ठरवण्यात आलं."

"याबाबत आम्हाला कोणतीही माहिती दिली नाही. त्यामुळे माझ्या मुलीच्या मृत्यूस आश्रमशाळा मुख्याध्यापक, अधीक्षक आणि अभियान अधिकारी हे जबाबदार आहेत आणि त्यांच्यावर शासनाने कारवाई करावी ही सरकारला विनंती आहे," असं शेवंती ठाकरे म्हणाल्या.

बीबीसी मराठीच्या बातम्यांसाठी व्हॉट्सअ‍ॅप चॅनल जॉईन करा.

कुष्ठरोग निर्मूलनासाठी 'कुसुम' ही मोहीम राबवली जाते

कुष्ठरोग रोखण्यासाठी संपूर्ण महाराष्ट्रभर कुसुम ही मोहीम राबवली जाते. या मोहिमेतून कुष्ठरोगाचे संशयित रुग्ण शोधून त्यांना उपचार उपलब्ध करून देणे हा उद्देश आहे.

समाजातील सर्व कुष्ठरुग्ण शोधून त्यांना बहुविध औषधोपचाराखाली आणण्याकरिता 16 ते 20 डिसेंबरपर्यंत 'कुष्ठरोग सुरक्षित महाराष्ट्र' (कुसुम) अभियान सर्वत्र राबविण्यात आले होते.

मुलगी बाधित आढळून आली

16 डिसेंबर 2024 रोजी शासन आदेशानुसार प्राप्त झालेल्या माहितीनुसार पेण येथील शासकीय आश्रमशाळा वरवणे येथे वैद्यकीय पथक अभियान राबवण्यासाठी गेले होते.

त्यानुसार वैद्यकीय पथकाने शाळेतील सर्व मुलांचा सर्व्हे केला. त्यामध्ये वैद्यकीय पथकाला खुशबू नामदेव ठाकरे ही मुलगी बाधित आढळून आली.

पेणच्या कामार्ली प्राथमिक आरोग्य केंद्राच्या वैद्यकीय अधिकारी डॉ. नेत्रा पाटील यांनी बीबीसी मराठीला सांगितलं, "16 डिसेंबर रोजी तिथे गेलेल्या वैद्यकीय पथकाने सोबत औषधं नेली नव्हती. त्यामुळे 18 तारखेला शाळेच्या अधीक्षकांकडे औषधं सुपूर्द करण्यात आली होती.

डॉक्टर नेत्रा पाटील यासंदर्भात बीबीसी मराठीशी बोलताना म्हणाल्या, "शाळेतील शिक्षक त्या वेळेला उपस्थित होते, त्यांनी मुख्याध्यापकांना याची माहिती दिली की नाही याबाबत आम्हाला माहिती नाही. आमच्याकडून शाळेच्या अधीक्षकांना गोळ्या कशा द्यायच्या आहेत याबाबत देखील माहिती देण्यात आली होती."

"3 जानेवारी पर्यंत आरोग्य सेवक आणि आरोग्य सेविका या गोळ्या तिथे नेऊन देत होत्या. मुलीला यादरम्यान कोणत्याही प्रकारचा त्रास होतोय याबाबत शिक्षिका किंवा अधीक्षकांनी आम्हाला सांगितलेलं नाही. पुढे जिल्हा रुग्णालयात तिला उपचारासाठी पाठवण्यात आलं," असं डॉ. पाटील यांनी सांगितलं.

पुढे बोलताना डॉ. नेत्रा पाटील म्हणाल्या, "3 जानेवारी 2025 रोजी या शाळेतले शिक्षक या मुलीला घेऊन आले होते. तिला तीन दिवसांपासून ताप येत होता. त्यामुळे उपस्थित वैद्यकीय अधिकाऱ्यांनी तापासाठी उपचार करून रक्ताच्या चाचण्या करण्यासाठी सांगून रिपोर्ट आल्यानंतर दाखवण्यास सांगितले.

"चाचण्याबाबतचे हे रिपोर्ट वडिलांकडे असल्यामुळे त्यांनी सहा जानेवारीला रिपोर्ट आल्यानंतर थेट वैद्यकीय अधिकाऱ्यांकडे ते रिपोर्ट न देता शिक्षकांकडे दिले. हे रिपोर्ट आम्हाला दहा तारखेपर्यंत दाखवण्यात आले नाहीत. दहा तारखेला मुलीला दुसऱ्या वेळेला ताप आला, तेव्हा शाळेच्या अधीक्षक त्या वेळचे रक्ताचे रिपोर्ट सोबत घेऊन प्राथमिक आरोग्य केंद्रात आले.

"त्यावेळेला वैद्यकीय अधिकाऱ्यांनी तपासून काविळसदृश्य परिस्थिती असल्यामुळे पुढे जिल्हा रुग्णालयात उपचारासाठी जाण्यास सांगितलं. जिल्हा रुग्णालयातून पुढे एमजीएम कामोठे येथे उपचारासाठी पाठवण्यात आल्याचं आम्हाला कळलं," असं डॉ नेत्रा पाटील यांनी सांगितलं.

चेहऱ्यावरच्या जन्मखुणा बघून कुष्ठरोगाचं निदान केल्याचा आरोप

या घटने संदर्भात वडील नामदेव ठाकरे म्हणाले की, "16 डिसेंबरला शासनाच्या कुष्ठरोग सुरक्षित महाराष्ट्र अभियान राबवण्यात आले होते अशी माहिती आम्हाला आत्ता मिळाली.

"मात्र अगोदर सांगितले नव्हते. त्यात माझ्या मुलीच्या चेहऱ्यावर दोन जन्मखुणा होत्या. त्यावरून कुष्ठरोग झाल्याचं निदान करत तिला गोळ्या सुरू करण्यात आल्या. याबाबत मला काहीही माहिती नव्हती."

"28 डिसेंबरला मी शाळेत गेलो होतो तेव्हा हे माझ्या निदर्शनास आलं. आमच्या मुलीला कोणताही आजार झालेला नव्हता. तिच्या चेहऱ्यावर असलेले डाग हे जन्मापासूनच होते. कुष्ठरोगाचे नव्हते. तिला चुकीच्या गोळ्या देण्यात आल्या, त्यामुळे आमच्या मुलीचा जीव गेला. आम्हाला शाळेने किंवा आरोग्य विभागाने काहीच का सांगितलं नाही," असं ठाकरे यांनी सांगितलं.

कुष्ठरोग संपूर्णपणे कमी करण्यासाठी अभियान

गेल्या काही वर्षापासून राज्यात कुष्ठरोगाचे प्रमाण कमी करण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाच्या वतीने व केंद्रीय आरोग्य विभागाच्या वतीने अनेक प्रयत्न करण्यात येत आहेत.

यामध्येच रायगड जिल्ह्यात 2024 वर्षाच्या सर्वेक्षणात 476 कुष्ठरोगी उपचार घेत असल्याची माहिती प्रशासनानं दिली होती.

नियमित उपचारांमुळे दोन वर्षांत जिल्ह्यातील कुष्ठरुग्णांच्या संख्येत 40 टक्क्यांनी घट झाली आहे. मात्र पुन्हा एकदा गेल्या डिसेंबर महिन्यात कुष्ठरोग्यांचे प्रमाण पूर्णपणे कमी करण्यासाठी आणि रुग्णांना उपचार मिळावे यासाठी शासनाकडून विषेश प्रयत्न करण्यात येत आहेत. त्यातच कुसुम हे अभियान राबविण्यात आले.

त्यातच रायगड जिल्ह्यातील पेण तालुक्यातील वरवणे येथील शासकीय आश्रमशाळेत चौथीमध्ये शिकणाऱ्या खुशबू नामदेव ठाकरेला कुसुम योजनेअंतर्गतच्या आरोग्य तपासणीत कुष्ठरोगी ठरविण्यात आले.

कुसुम अभियानाला गालबोट

या कुसुम अभियानावर आणि झालेल्या घटनेसंदर्भात आदिवासी समाजाचे सामाजिक कार्यकर्ते जैतू पारधी म्हणाले की, "संपूर्ण महाराष्ट्रभर कुसुम ही कुष्ठरोग रोखण्यासाठी राबवली जाणारी मोहीम असून या मोहिमेतून कुष्ठरोगाचे संशयित रुग्ण शोधून त्यांना उपचार उपलब्ध करून देणे हा उद्देश आहे.

"परंतु कुष्ठरोग नसलेल्यांना उपचार करून कुसुम अभियानाला गालबोट लागल्याचे दिसून येत आहे. त्यामुळे खुशबूच्या मृत्यूला कारणीभूत असलेल्या प्रत्येकाची शासनाने चौकशी करावी आणि त्यांच्यावर कारवाई व्हावी," जैतू पारधी सांगतात.

शाळेने पालकांना कळविले होते

या प्रकरणासंदर्भात शासकीय माध्यमिक आश्रमशाळा, वरवणे-पेणचे मुख्याध्यापक अजित पवार बीबीसी मराठीशी बोलताना म्हणाले की, "आमच्या शाळत कुष्ठरोग निर्मूलनाबाबत आरोग्य शिबिर झाले आणि त्यात खुशबू ठाकरे या विद्यार्थीनीस कुष्ठरोगी ठरवले होते."

ते पुढे म्हणाले, "याबाबत पालकांनाही आम्ही कळविले होते. प्राथमिक आरोग्य केंद्राकडून देण्यात आलेल्या गोळ्या आमच्या अधीक्षिका यांच्याकडून दररोज देण्यात येत होत्या. तसेच पालक मुलीला घरी घेऊन गेले तेव्हा घरी देखील गोळ्या देण्यात आल्या होत्या."

कोणतीही कारवाई का केलेली नाही?

22 जानेवारी रोजी खुशबू ठाकरे हिचा मृत्यू झाल्यावर आणि पालकांनी केलेल्या आरोपासंदर्भात शासकीय आश्रमशाळेचे मुख्याध्यापक आणि अधीक्षिका यांना पेण आदिवासी प्रकल्पाचे प्रकल्प अधिकारी आत्माराम धाबे यांनी कारणे दाखवा नोटीस बजावली अशी माहिती शाळेकडून देण्यात आली.

यावर मुख्याध्यापक आणि अधिक्षिका यांनी देखील प्रकल्प अधिकाऱ्यांना आपले उत्तर कळविले आहे. आत्माराम धाबे यांच्याशी बीबीसी मराठीने संपर्क साधला असता कोणतीही प्रतिक्रिया मिळू शकलेली नाही.

शासकीय आश्रम शाळांच्या बाबतीत गैरसमज पसरून...

सामाजिक कार्यकर्ते संतोष ठाकूर या संदर्भात बीबीसी मराठीशी बोलताना म्हणाले की, कुष्ठरोगासारख्या आजाराला वैद्यकीय अधिकाऱ्यांनी फक्त संशयावरून औषधोपचार करणे हे चुकीचे आहे. औषधेपचारापूर्वी बायप्सी करून आजार निश्चित करणे गरजेचे होते.

आरोग्य विभागाच्या चुकीच्या उपचारामुळे फक्त खुशबूचाच जीव गेलेला नाही. तर आधीच काही ना काही कारणास्तव शिक्षणापासून वंचित राहणाऱ्या ह्या आदिवासी समाजामध्ये पुन्हा एकदा शासकीय आश्रम शाळांच्या बाबतीत गैरसमज पसरून हा समाज पुन्हा एकदा शिक्षणापासून वंचित राहण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. त्यामुळे या घटनेचे सखोल चौकशी होऊन संबंधितांवर कायदेशीर कारवाई होणे गरजेचे आहे.

वैद्यकीय पथकाने तपासल्यानंतरच औषध उपचार

डॉ. नेत्रा पाटील, यांनी बीबीसी मराठीशी बोलताना सांगितलं की, "कुष्ठरोग हा असा आजार आहे की जो रक्तामध्ये निदान होत नाही.

मुलीच्या चेहऱ्यावर दोन चट्टे होते, त्याला तेलकटपणा आणि इतर लक्षण होती. त्यामुळे वैद्यकीय अधिकारी आणि कुष्ठरोग वैद्यकीय अधिकारी यांनी तपासल्यानंतरच याबाबत औषधोपचार सुरू करण्यात आले होते."

पुढे डॉ. नेत्रा पाटील म्हणाल्या की, "कुष्ठरोगासाठी कोणतीही चाचणी नसते. प्रत्येक जण आपल्याला जी माहिती आहे ती सांगत आहेत. कुष्ठरोग हा रक्तामध्ये निदान होणारे नाही. या मुलीच्या चेहऱ्यावर ज्या खुणा होत्या त्या कुष्ठरोगाच्याच लक्षणांच्या होत्या त्यामुळे त्यानुसार औषध देखील देण्यात आली होती."

आम्हाला चिंता वाटते आणि मोठी मुलगी देखील घाबरलीय

याप्रकरणी सखोल चौकशी झाल्यानंतरच नेमकं काय घडलं हे स्पष्ट होणार आहे.

नामदेव ठाकरे यांची मोठी मुलगी देखील आश्रम शाळेत शिकत आहे. असं खुशबूचे पालक म्हणत आहेत. त्यांच्या मोठ्या मुलीला देखील शाळेत जायला भीती वाटत असल्याचं ते सांगतात.

बीबीसीसाठी कलेक्टिव्ह न्यूजरूमचे प्रकाशन.