पॅरासिटेमॉल ते पॅन-डी, भारतात निकृष्ट दर्जाची 48 औषधं; बनावट आणि निकृष्ट औषधांमध्ये काय फरक असतो?
फोटो स्रोत, GETTY IMAGES
- Author, शारदा व्ही
- Role, बीबीसी तामिळ
सेंट्रल ड्रग स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशन (CDSCO)देशातील औषधांसंदर्भातील माहिती प्रकाशित करत असते.
सीडीएससीओनं (CDSCO) त्यांच्या दर महिन्याला प्रकाशित होणाऱ्या औषधांच्या यादीत 48 निकृष्ट किंवा आवश्यक गुणवत्तेसाठी पात्र ठरत नसलेल्या औषधांची नावं दिली आहेत.
यात सर्रास वापरण्यात येणाऱ्या पॅरासिटेमॉल, पॅन-डी आणि ग्लायसिमेट एसआर 500 या औषधांचा समावेश आहे.
दर महिन्याला सीडीएससीओकडून (CDSCO)भारतातील अशा निकृष्ट औषधांची यादी प्रकाशित केली जाते.
ऑगस्ट महिन्यात जाहीर करण्यात आलेल्या निकृष्ट औषधांच्या यादीत लोकांकडून सर्रास वापरण्यात येत असलेल्या 48 औषधांची नावं आहेत.
पॅरासिटेमॉल आयपी 500 एमजी या औषधाची निर्मिती कर्नाटक अँटिबायोटिक्स अँड फार्मास्युटिकल्स या कंपनीकडून केली जाते.
तर पॅन डी या औषधाची निर्मिती अल्केम हेल्थ सायन्सकडून, मॉनटेअर एलसी किडची निर्मिती प्युअर अँड क्युअर हेल्थकेअर प्रा. लि. कडून आणि ग्लायसिमेट एसआर 500 या औषधाची निर्मिती स्कॉट-एडिल फार्मासिया या कंपन्यांकडून केली जाते.
सीडीएससीओनं ज्या 48 औषधांचं वर्गीकरण एनएसक्यू (Not of Standard Quality) म्हणजे 'आवश्यक गुणवत्ता नसलेली औषधं' या श्रेणीत केलं आहे. त्यात वर उल्लेखलेल्या औषधांचा समावेश आहे.
सन फार्मा आणि टोरंट फार्मासारख्या आघाडीच्या औषधनिर्मिती कंपन्यांनी म्हटलं आहे की, सेंट्रल ड्रग स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशननं (CDSCO) त्यांच्या अहवालात उल्लेख केलेली औषधं बनावट आहेत आणि ते या औषधांची निर्मिती करत नाहीत.
आवश्यक गुणवत्तेचे औषध नसणं म्हणजे काय?
एखाद्या औषधाचं वर्गीकरण, नॉट ऑफ स्टँडर्ड क्वालिटी (NSQ) म्हणजे आवश्यक गुणवत्ता किंवा निकषांची पूर्तता न करणारं औषध या श्रेणीत करण्यामागे अनेक कारणं असू शकतात.
यात औषध निर्मिती कंपनीनं त्या औषधाच्या जाहीर केलेल्या वजनापेक्षा कमी वजन भरणं, ते औषध प्रत्यक्षात कसं दिसतं किंवा प्रत्यक्षातील त्याचं दृश्य स्वरुप, त्या औषधाच्या लेबलवर वर्णन केलेले घटक इत्यादी कारणांचा समावेश असतो.
बनावट औषधं म्हणजे ज्या औषधांमध्ये त्यांची खरी ओळख लपवलेली असते आणि दुसरेच औषध म्हणून त्याची विक्री केली जाते.
आवश्यक गुणवत्तेचं औषध नसणं म्हणजे त्या औषधात सर्व योग्य घटक असतातच फक्त त्यांचं प्रमाण कमीअधिक होतं किंवा त्यांची परिणामकारकता कमीअधिक होते. अनेकदा उत्पादन प्रक्रिया किंवा औषधाची वाहतूक, वितरण इत्यादी टप्प्यांवर या त्रुटी निर्माण होतात.
बनावट औषध म्हणजे याचं फक्त नावच एखाद्या मूळ औषधाप्रमाणे असतं मात्र त्यामधील घटक मात्र वेगळेच किंवा रुग्णाच्या फायद्याचे नसतात. साहजिकच हे औषध घेतल्यामुळे रुग्णाचा फायदा तर होत नाहीच, त्याला काही दुष्परिणामांना देखील सामोरं जावं लागू शकतं.
फोटो स्रोत, GETTY IMAGES
सीडीएससीओच्या ताज्या यादीत अमोक्सिसिलिन अँड पोटॅशियम क्लॅवलेनेट टॅब्लेट्स आयपी (क्लॅवम 625), अमोक्सिसिलिन अँड पोटॅशियम क्लॅवलेनेट टॅब्लेट्स (मेक्सक्लॅव 625), पॅन्टोप्रेझॉल गॅस्ट्रो - रेझिस्टंट अँड डोम्पेरिडोन प्रोलॉंग्ड - रीलीज कॅप्सूल्स आयपी (पॅन-डी) या ओषधांचा समावेश बनावट औषधांमध्ये करण्यात आला आहे.
बनावट औषधांची निर्मिती करणाऱ्या कंपन्यांवर ड्रग्स अँड कॉस्मेटिक्स अॅक्ट अमेंडमेंट 2008 अंतर्गत कारवाई केली जाऊ शकते.
या कायद्यामुळे संबंधित कंपनी किंवा उत्पादकाला किमान 10 वर्षांच्या तुरुंगवासापासून ते जन्मठेपेपर्यंत शिक्षा ठोठावली जाऊ शकते.
याव्यतिरिक्त किमान दहा लाख रुपयांचा दंड किंवा जप्त केलेल्या औषधांच्या किंमतीच्या तीन पट दंड, यातील जी रक्कम अधिक असेल तितका दंड केला जाऊ शकतो.
या यादीत इतर औषधांचा निकृष्ट दर्जाची औषधे म्हणून समावेश करण्यामागे त्या औषधांमधील घटक, ते औषध शरीरात कशा प्रकारे विरघळते आणि शरीरात कसे शोषले जाते, त्या औषधांवरील लेबल किंवा त्यावरील माहिती आणि त्या औषधांचं प्रत्यक्षातील स्वरुप ही कारणं आहेत.
औषधांची जी बॅच गुणवत्तेच्या निकषांची पूर्तता करत नाही त्या बॅचमधील सर्व औषधे बाजारातून परत माघारी मागवली जातात.
लोकांच्या चिंतेचा विषय
सर्वसामान्य नागरिक सर्रास वापरत असलेली औषधं निकृष्ट दर्जाची आहेत किंवा बनावट आहेत, या बातमीमुळे लोकांमध्ये चिंतेचं वातावरण आहे.
58 वर्षांचे संकरन चेन्नईतील कोलाथुरचे रहिवासी आहेत. ते म्हणाले, "मी गेल्या 10 वर्षांपासून मधुमेहासाठीची औषधं घेतो आहे. मला ही औषधं नियमितपणे घ्यावी लागतात. ती काही एकदाच घ्यायची औषधं नाहीत."
फोटो स्रोत, GETTY IMAGES
"आता मी पर्यायी औषधांसाठी कुठं जावं? कोणतं औषध योग्य निकषांची पूर्तता करणारं, आवश्यक गुणवत्तेचं आहे हे मला कसं कळणार? अशी औषधं जर मी दीर्घ काळ घेतली तर त्याचा माझ्या शरीरावर काय परिणाम होणार?"
"लोकांना याबद्दल कोणीही का सांगत नाही? अस्पष्ट माहिती आणि वृत्तांद्वारे आम्हाला अंधारात ठेवलं आहे."
चेन्नईतील अरुंबक्कम येथील 43 वर्षांच्या उषाराणी विचारतात, "डॉक्टरांनी लिहून दिलेली औषधं देखील जर सुरक्षित नसतील, तर अशावेळी आम्ही काय करायचं?"
औषधांची गुणवत्ता कशी ओळखावी?
डॉक्टर्स इशारा देतात की निकृष्ट किंवा बनावट औषधं सातत्यानं घेतल्यामुळे त्याचा आरोग्यावर विपरीत परिणाम होतो. ती आरोग्यासाठी घातक असतात.
फोटो स्रोत, Getty Images
डॉ. चंद्रसेखर चेन्नईतील एक डॉक्टर आहेत. चांगल्या गुणत्तेच्या औषधांच्या परिणामांबद्दल आणि बनावट किंवा निकृष्ट औषधं विकत घेणं कसं टाळावं याविषयी ते काही महत्त्वाचे मुद्दे सांगतात -
- ज्या औषधांमध्ये आवश्यक घटक योग्य प्रमाणात नसतील, त्याद्वारे योग्य तो परिणाम साधला जात नाही. निकृष्ट औषधांचं दीर्घकाळ सेवन केल्यामुळे तुमच्या अवयवांची हानी होते.
- जर एखादी व्यक्ती मधुमेह किंवा उच्च रक्तदाबासाठी औषधं घेत असेल तर त्या व्यक्तीनं घेत असलेली औषधं अधूनमधून डॉक्टरांना दाखवून त्याबद्दल खात्री करून घ्यावी.
- मेडिकल स्टोअरमधून औषधं विकत घेताना त्याच्या पॅकेजिंगवर ती औषधं आयएसओ (International Organisation for Standardization) किंवा डब्ल्यूएचओ-जीएमपी (World Health Organisation Good Manufacturing Practices) प्रमाणित असल्याची खातरजमा करून घ्यावी.
- ज्या औषधांची एक्सपायरी डेट जवळ आली आहे अशी औषधं विकत घेणं टाळावं. काही औषधांची जर योग्य स्थितीत (तापमान, आर्द्रता इत्यादी) साठवणूक किंवा पॅकिंग केली नाही तर त्यांची परिणामकारकता कमी होण्याची शक्यता असते. उदाहरणार्थ काही औषधं फ्रीजमध्ये ठेवण्याची सूचना औषधावर दिलेली असते. तर काही औषधं सूर्यप्रकाशात न ठेवता अंधाऱ्या जागी ठेवण्याची सूचना दिलेली असते. या आणि अशा सूचनांचं पालन करणं महत्त्वाचं ठरतं. त्याचबरोबर अशा औषधांची पॅकिंग देखील महत्त्वाची असते.
- इंजेक्शन आणि इन्सुलिनसारखी औषधं विशिष्ट स्थितीत ठेवणं खूप महत्त्वाचं असतं. त्यामुळे मेडिकल स्टोअरमधून विकत घेण्यापूर्वी ती योग्य अशा वातानुकुलित ठिकाणी किंवा फ्रीजमध्ये योग्यरित्या ठेवलेली आहेत की नाही हे तपासून घ्यावे.
घाबरण्याचं कारण नाही, काळजी घेण्याच्या सूचना
ड्रग्स कंट्रोल डायरेक्टोरेट आणि औषध विक्रेत्यांनी लोकांना सांगितलं आहे की, घाबरण्याचं कारण नाही.
त्याचं म्हणणं आहे की, याप्रकारे औषधांची चाचणी घेणं आणि त्याबद्दल यादी प्रकाशित करणं हा नेहमीचाच भाग आहे. यातून रुग्णांच्या जीवाला कोणताही धोका उद्भवत नाही.
एस ए रमेश हे तामिळनाडू केमिस्ट्स अँड ड्रगिस्ट्स असोसिएशनचे अध्यक्ष आहेत. ते म्हणाले, औषध निर्मिती करताना काही किरकोळ दोष राहतात. त्यामुळे अशा औषधांचं वर्गीकरण निकृष्ट औषधांमध्ये केलं जातं. अशा प्रकारच्या कठोर चाचण्या आणि नियमनामुळे भारतातील औषधांची गुणवत्ता उंचावण्यास मदत होते.
"समजा एखादं औषध तोंडामध्ये पाच सेकंदात विरघळणं अपेक्षित आहे आणि ते औषध जर सहा सेकंदात विरघळलं, तर अशा औषधाचं वर्गीकरण निकृष्ट औषधात केलं जातं," असं ते या वर्गीकरणाबाबत स्पष्ट करताना सांगतात.
डॉ. अश्विन चेन्नईतील एका खासगी हॉस्पिटलमध्ये डॉक्टर आहेत. रुग्णांनी औषधांविषयी खबरदारी घेण्याची आवश्यकता ते अधोरेखित करतात.
ते म्हणाले, "काही मेडिकल स्टोअरमध्ये औषधांच्या किंमतीवर 80 टक्क्यांपर्यंत सूट दिली जाते. 100 रुपये किंमतीची वस्तू कोणी फक्त 20 रुपयांना कसं काय विकू शकतं?"
"अनेक दुकानं एक्सपायरी डेट ला तीन महिने शिल्लक असलेल्या औषधांची घाऊक स्वरुपात खरेदी करतात. त्यानंतर ते अशा औषधांची स्वस्तात विक्री करतात."
फोटो स्रोत, Getty Images
"ज्या औषधांचं योग्यरितीनं पॅकिंग झालेलं नसेल किंवा योग्यरितीनं साठवणूक केलेली नसेल तर अशा औषधांची एक्सपायरी डेट जसजशी जवळ येत जाते तसतशी त्यांची परिणामकारकता कमी होत जाते. काहीवेळा औषधांवर विषाणूंची लागण होत ती वाढत जाते."
"इन्सुलिनची जेव्हा वाहतूक केली जाते तेव्हा त्याचं तापमान 6 अंश सेल्सिअस राहील अशी काळजी घेणं आवश्यक असतं. मात्र अनेकदा ही काळजी घेतली जात नाही. त्यामुळे मी माझ्या रुग्णांना ऑनलाइन स्वरुपात इन्सुलिन विकत न घेण्याचा सल्ला देतो."
"कारण योग्य तापमानाला साठवणूक न केलेलं इन्सुलिन हे एकप्रकारे पाण्यासारखंच असतं. त्याची वैदयकीय उपयुक्तता राहत नाही."
जे जयासीलन हे इंडियन ड्रग मॅन्युफॅक्चर्स असोसिएशनच्या तामिळनाडू, केरळ आणि पॉंडिचेरी चॅप्टर्स (विभाग)चे चेअरमन आहेत. ते म्हणाले की बनावट औषधं आणि निकृष्ट किंवा आवश्यक गुणवत्ता नसलेली औषधं यात फरक करण्याची आवश्यकता आहे.
निकृष्ट किंवा आवश्यक गुणवत्ता नसलेल्या औषधांची निर्मिती होणं हा या क्षेत्रातील कामकाजाचाच एक भाग आहे. कारण औषध निर्मिती करताना काही त्रुटींमुळे आवश्यक ती गुणवत्ता साध्य झालेली नसू शकते. त्यात कोणताही बनावटपणा नसतो.
तर बनावट औषधांवर मात्र तात्काळ कारवाई झाली पाहिजे.
फोटो स्रोत, Getty Images
"सर्वसाधारणपणे चाचणी घेतलेले 3-5 टक्के नमुने एनएसक्यू म्हणजे आवश्यक त्या गुणवत्तेची नसतात. मात्र फक्त 0.01 टक्के नमुनेच बनावट असतात. आवश्यक गुणवत्ता नसलेल्या औषधांची बॅच बाजारातून तात्काळ परत मागवली जाते."
"हा प्रकार अगदी अमेरिकेसारख्या देशात देखील होतो. या प्रकारच्या औषधांमध्ये आरोग्याला गंभीर अपाय होण्याचे धोके नसतात."
ते म्हणतात, औषधांच्या पुरवठा साखळीवर अगदी बारकाईनं लक्ष ठेवण्याची गरज आहे.
ते पुढे सांगतात, "औषध निर्मिती कंपन्यांनी उत्पादन केलेल्या औषधांची मेडिकल स्टोअरवर विशिष्ट तापमानात साठवणूक केली जात नाही. जेव्हा या औषधांची चाचणी केली जाते, समजा उत्पादन झाल्यापासून 12 महिन्यांनी जर चाचणी झाली तर अशा वेळी ते औषध गुणवत्तेच्या निकषाची पूर्तता न करण्याची शक्यता असते."
"कारण त्याची साठवणूक अपेक्षित तापमानावर झालेली नसते. केंद्र सरकार गूड डिस्ट्रिब्युशन प्रॅक्टिसेस म्हणजे औषधांच्या पुरवठा साखळीच्या दर्जावर भर देणार आहे."
"ही प्रक्रिया औषधांच्या पुरवठा साखळीतील प्रत्येक भागधारकाच्या जबाबदारीबाबत आग्रही आहे. यातून औषधांवरील देखरेख अधिक कडक होईल अशी मला आशा आहे."
भारत आणि जगातील औषधनिर्मिती क्षेत्राबद्दल बोलताना ते पुढे म्हणाले, "भारताला जगाची फार्मसी म्हणतात. कारण अमेरिकेत वापरल्या जाणाऱ्या 40 टक्के आणि युरोपात वापरल्या जाणाऱ्या 25 टक्के औषधांची निर्मिती भारतातच होते."
"त्याचबरोबर असंख्य अविकसित देश त्यांच्या औषधांसाठी भारतावरच अवलंबून आहेत. औषध निर्मिती क्षेत्राचा विस्तार इतका प्रचंड आहे की देशाला मिळणाऱ्या एकूण महसूलाच्या बाबतीत हे क्षेत्र चौथ्या क्रमांकावर आहे."
"ही दुर्दैवाची बाब आहे की आवश्यक ती गुणवत्ता नसलेल्या औषधांच्या बाबतीत अशा प्रकारचा इशारा दिला जातो. ही या क्षेत्रातील नित्याची बाब आहे."
ते या गोष्टीवर भर देतात की लोकांनी फक्त मेडिकल स्टोअरवरील फार्मासिस्टकडूनच औषधं विकत घेतली पाहिजेत. "औषधाचं 'वितरण' झालं पाहिजे 'विक्री' नाही."
"फक्त शिक्षित फार्मासिस्टच रुग्णांना औषधांची मात्रा, अपेक्षित दुष्परिणाम इत्यादीबाबत योग्य माहिती देऊ शकतो."
आरोग्यासंदर्भातील इतर काही महत्त्वाच्या बातम्या :
याबाबत औषधनिर्मिती कंपन्यांचं काय म्हणणं आहे?
सन फार्मा आणि टोरंट फार्मा सारख्या आघाडीच्या औषधनिर्मिती कंपन्यांनी म्हटलं आहे की, सेंट्रल ड्रग स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशनच्या (CDSCO)अहवालात उल्लेख करण्यात आलेली औषधं बनावट औषधं आहेत आणि या औषधांचं उत्पादन त्यांनी केलेलं नाही.
पीटीआय या वृत्तसंस्थेनुसार, सन फार्माचे प्रवक्ते म्हणाले की, आमच्या कंपनीनं या प्रकरणात तपास केला आहे आणि त्यात आढळलं की पल्मोसिल (सिल्डेनाफिल इंजेक्शन), बॅच नं. KFA0300; पॅंटोसिड (पॅन्टोप्रेझोल टॅब्लेट्स आयपी), बॅच नं. SID2041A आणि उर्सोकोल 300 (उर्सोडिऑक्सिकोलिक अॅसिड टॅब्लेट्स आयपी), बॅच नं. GTE1350A बनावट आहेत.
सन फार्मानं असंही म्हटलं आहे की, रुग्णांच्या सुरक्षेची खातरजमा करण्यासाठी ते अनेक उपाययोजना करत आहेत.
कंपनीनं पुढे म्हटलं आहे की, "आमच्या काही आघाडीच्या औषधनिर्मिती कंपन्यांनी आता त्यांच्या औषधांच्या लेबल्सवर क्यूआर कोड प्रिंट केले आहेत. त्यामुळे त्या क्यूआर कोड्स ना स्कॅन करून रुग्ण सहजपणे त्या औषधांच्या सत्यतेची किंवा वैधतेची पडताळणी करू शकतात."
द हिंदू या वृत्तपत्रानं बातमी दिली होती की शेलकॅल 500 या औषधाच्या ज्या बॅचचे नमुने सीडीएससीओनं घेतले होते त्याच बॅचच्या नमुन्यांचं मूल्यांकन टोरंट फार्मानं केलं होतं. त्या औषधाची सत्यता पडताळण्यासाठी कंपनीनं असं केलं होतं. त्यातून कंपनीला आढळलं की ती औषधं बनावट होती.
फोटो स्रोत, Getty Images
टोरंट फार्मानं सांगितलं की, बनावट औषधांच्या विरोधातील उपाययोजना म्हणून शेलकॅल औषधाच्या लेबलवर क्यू आर कोड प्रिंट केले आहेत. यामुळे रुग्णांना या औषधाच्या सत्यतेची पडताळणी करता येणार आहे.
कंपनीनं पुढे म्हटलं आहे की सीडीएससीओनं जप्त केलेल्या नमुन्यांवर या प्रकारचे क्यूआर कोड नव्हते. टोरंट फार्मा असंही नमूद केलं आहे की, औषधाच्या मूल्यांकनाच्या अहवालासह अधिकृत उत्तर त्यांनी आधीच दाखल केलं आहे.
इंडियन मेडिकल असोसिएशन माजी अध्यक्ष डॉ. जयलाल म्हणाले की, औषधं निकृष्ट दर्जाची आहेत की खूप चिंतेची बाब आहे. या समस्येला हाताळण्यासाठी एकत्रित प्रयत्नांची आवश्यकता आहे.
ते पुढे म्हणाले, "पाश्चिमात्य देशांप्रमाणेच भारतात देखील औषध उत्पादकापासून ते ग्राहकांपर्यंत प्रत्येक ठिकाणी औषधांचा शोध घेणं, माग घेणं आवश्यक आहे. औषधांची ओव्हर द काऊंटर (म्हणजे दुकानात वरचेवर होणारी विक्री) टाळण्यासाठी प्रिस्क्रिप्शन ऑडिट (रुग्ण सेवा उंचावण्यासाठीचं ऑडिट) करण्याची आवश्यकता आहे."
"सरकारी यंत्रणा L1 आधारावर औषधं विकत घेतात (म्हणजेच जो सर्वात कमी किंमतीचा प्रस्ताव देतो त्याला औषधांचा पुरवठा करण्याचं टेंडर मिळतं). त्यामुळे सरकारी क्षेत्रात निकृष्ट औषधांचा पुरवठा होण्याची अधिक शक्यता असते."
सरकार काय कारवाई करतं आहे?
डॉ. श्रीधर तामिळनाडू ड्रग कंट्रोलचे सहसंचालक आहेत. ते यासंदर्भात म्हणाले की जेव्हा एखादं औषध निकृष्ट दर्जाचं असल्याचं आढळून येतं, तेव्हा त्याचा उगम शोधण्यासाठी आणि घाऊक विक्रेता आणि उत्पादक ओळखण्यासाठी तात्काळ तपास सुरू केला जातो.
त्याआधी, मेडिकल स्टोअर्समधून ते औषध हटवण्याचे आदेश दिले जातात. सर्व मेडिकल स्टोअरमधून ते औषध हटवलं जातं. औषध निर्मात्याची ओळख पटल्यावर किंवा त्याला शोधल्यावर, उत्पादनाच्या कोणत्या टप्प्यावर त्रुटी निर्माण झाली ते आम्ही शोधून काढतो.
त्यानंतर औषध उत्पादकाला नोटिस दिली जाते आणि त्याच्याकडून स्पष्टीकरण मागितलं जातं. जर कंपनीनं वारंवार तशा प्रकारच्या चुका केल्या तर त्या कंपनीविरोधात औषधं आणि सौंदर्य प्रसाधनं कायद्याच्या कलम 18 अंतर्गत (Section 18 of the Drugs and Cosmetics Act)कारवाई केली जाईल, असं ते म्हणाले.
फोटो स्रोत, Getty Images
तामिळनाडू ड्रग सेलर्स असोसिएशनचे अध्यक्ष नटराज म्हणाले की, औषधांच्या ऑनलाइन विक्रीमुळे बाजारात निकृष्ट दर्जाच्या औषधांचं प्रमाण वाढलं आहे.
"ऑनलाइन पद्धतीनं विक्री करताना काश्मीरमधील एखादा विक्रेता तामिळनाडूत औषधं विकू शकतो. ही औषधं योग्य औषधनिर्मिती कंपनीकडून घेण्यात आली आहे की नाही याची खातरजमा कोणीही करत नाही," असं ते म्हणाले.
या माहितीतून सरकारच्या निकृष्ट दर्जाच्या औषधांना हाताळण्याच्या प्रक्रियेवर प्रकाश पडतो. त्याचबरोबर ऑनलाइन औषध विक्रीमुळे औषधांची गुणवत्ता राखण्यासंदर्भात निर्माण होणाऱ्या आव्हानांबद्दल चिंता व्यक्त होते.
औषधांच्या देखरेखीत वाढ
तामिळनाडू ड्रग कंट्रोल डायरेक्टोरेटनं औषधांच्या देखरेखीसाठीचे प्रयत्न वाढवले आहेत. दर महिन्याला गोळा केल्या जाणाऱ्या औषधांच्या नमुन्यांची संख्या वाढवण्याची सूचना त्यांनी दिली आहे.
"राज्यात 146 औषध निरीक्षक (drug inspectors)आहेत. यातील प्रत्येक औषध निरीक्षक दर महिन्याला विविध मेडिकल स्टोअर्स, घाऊक विक्रेते आणि सरकारी हॉस्पिटलमधील फार्मसी यामधून आठ नमुने गोळा करायचा. आता त्यांना दर महिन्याला दहा नमुने गोळा करण्याच्या सूचना देण्यात आल्या आहेत," असं डॉ. श्रीधर म्हणाले.
(बीबीसीसाठी कलेक्टिव्ह न्यूजरूमचे प्रकाशन.)
