तुमच्या PF खात्यातून पैसे काढण्याची मर्यादा वाढली; किती आणि कशी काढता येणार रक्कम?

केंद्र सरकारने आता कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी म्हणजेच EPFO खातेधारकांना त्यांच्या पीएफ फंडामधून आगाऊ पैसे काढण्याचा मार्ग मोकळा करून दिला आहे. त्यासाठीच्या नियमांमध्ये महत्त्वपूर्ण सुधारणा करण्यात आल्या आहेत.

आता कोणताही सदस्य आपल्या पीएफ खात्यातून ॲडव्हान्स क्लेमच्या माध्यमातून 5 लाख रुपयांपर्यंतची रक्कम ऑटोमॅटिक पद्धतीने काढू शकतो. ही रक्कम काढण्यासाठी मॅन्युअल तपासणीची आवश्यकता नसेल.

आतापर्यंत ईपीएफओमधून ॲडव्हान्स क्लेमसाठी (ASAC – Auto Settlement of Advance Claims) केवळ 1 लाख रुपयांपर्यंतच्या रकमेच्या ऑटो सेटलमेंटला मंजुरी होती. म्हणजेच एखाद्या कर्मचाऱ्याला जर आपल्या पीएफ खात्यातून 1 लाख किंवा त्यापेक्षा कमी रक्कम काढायची असेल, तर ती थेट मंजूर केली जात होती. मात्र, त्यापेक्षा अधिक रकमेसाठी मॅन्युअल तपासणी व्हायची. ती प्रक्रिया वेळखाऊ होती. मात्र, आता ही मर्यादा वाढवून 5 लाख रुपये करण्यात आली आहे.

याशिवाय महत्त्वाचा बदल म्हणजे पीएफधारक त्यांच्या ईपीएफओ खात्याशी जोडलेल्या बँकेच्या एटीएम खात्यातून किंवा यूपीआयच्या माध्यमातून रक्कम काढू शकतो. ही मर्यादा 1 लाख रुपयांपर्यंत आहे.

जून 2025 पासूनच हे नियम लागू होतील. या नियमांबद्दल आपण जाणून घेण्याच्या आधी EPFO म्हणजे काय हे समजून घेऊया.

EPFO म्हणजे काय?

EPFO म्हणजे Employees Provident Fund Organization. देशभरात सरकारी आणि खासगी कार्यालयांमध्ये नोकरी करणाऱ्यांना निवृत्तीनंतरही भविष्यासाठी निधी गोळा करता यावा, यासाठी या संस्थेची स्थापना Employees' Provident Funds and Miscellaneous Provisions Act, 1952 अंतर्गत करण्यात आली.

EPFO संस्था प्रामुख्याने दोन गोष्टींचं व्यवस्थापन करते. त्यातली पहिली म्हणजे EPF अर्थात Employee's Provident Fund. ही ती रक्कम आहे जी नोकरी करताना साठवली जाते आणि निवृत्तीनंतर एकत्र मिळते.

या EPF मध्ये तुम्ही जिथे नोकरी करता ती संस्था वा कंपनी आणि तुम्ही अशा दोघांनीही त्यात योगदान दिलेलं असतं. यावर तुम्हाला ठराविक टक्क्यांनी व्याजही मिळतं.

याशिवाय EPFO आणखी एका गोष्टीचं नियोजन करतं, ती म्हणजे EPS किंवा Employee Pension Scheme, ज्याअंतर्गत आपल्याला निवृत्तीनंतर दर महिन्याला ठराविक पेन्शन किंवा निवृत्तीवेतन मिळतं.

कर्मचाऱ्यांना निवृत्तीनंतरही दरमहा काहीतरी पगार मिळत राहावा, या हिशोबाने सरकारने EPSची सुरुवात 1995 साली केली. आता याचं गणित जरा किचकट आहे.

दर महिन्याला कर्मचारी आणि त्याची कंपनी दोघांकडूनही मूळ वेतन आणि महागाई भत्ता (Basic + DA) यांच्या 12-12 टक्के अशा रकमेचा हप्ता जमा केला जातो. यापैकी कर्मचाऱ्याचा पूर्ण 12 टक्के वाटा हा EPF अर्थात Employee Provident Fund मध्ये जातो.

कंपनीच्या 12 टक्के वाट्याचे दोन भाग होतात – 3.67 टक्के भाग EPF ला जातो आणि 8.33 टक्के जातो EPSला – अर्थात Employee Pension Scheme ला. भारत सरकारही कर्मचाऱ्याच्या बेसिक इन्कमच्या 1.16 टक्के वाटा EPSमध्ये टाकतं. म्हणजे कर्मचाऱ्याचा वाटा EPF मध्येच जातो, EPS मध्ये, पेन्शन स्कीममध्ये जात नाही.

EPFO मधून किती आणि कशी रक्कम काढता येते?

पीएफमधून किती रक्कम काढता येते, हे कारण आणि नोकरीची परिस्थिती या दोन्हींवर अवलंबून आहे.

पीएफमधून अंशतः आणि पूर्णपणे रक्कम काढून घेता येते.

सेवानिवृत्तीनंतर व्यक्ती आपल्या पीएफ खात्यातून संपूर्ण रक्कम काढून घेऊ शकते. संबंधित कर्मचाऱ्याचा अकाली मृत्यू झाल्यास खात्यातून संपूर्ण रक्कम मिळते.

एखादी व्यक्ती दोन महिने बेरोजगार असेल, तर त्याला पीएफमधून पैसे काढून घेता येतात.

शिक्षण, लग्न, वैद्यकीय कारण, घरखरेदी, गृह कर्जाची परतफेड अशा कारणांसाठीही पीएफ आंशिक पद्धतीने रक्कम काढून घेता येते. त्यासाठीच्या रकमेची मर्यादा वेगवेगळी आहे.

उदाहरणार्थ, 7 वर्ष सेवा पूर्ण झालेल्या व्यक्तीला शिक्षण किंवा लग्नासाठी आपल्या पीएफमधील योगदानाच्या 50 टक्क्यांपर्यंत रक्कम काढता येते.

पीएफमधून तुम्ही ऑनलाइन तसेच ऑफलाइन पद्धतीनेही पैसे काढू शकता. पैसे काढण्यासाठी तुमचे केवायसी (KYC) अपडेटेड असणं पुरेसं आहे. ऑनलाइन पद्धतीने पैसे काढण्यासाठी तुमचा आधार, पॅन आणि बँक कार्ड UAN पोर्टलवर उपलब्ध असले पाहिजेत आणि UAN सक्रिय असणे आवश्यक आहे.

EPFO बद्दलची ही मुलभूत माहिती समजून घेतल्यानंतर आता आपण बदललेल्या नियमांबद्दल जाणून घेऊया.

आता रक्कम काढण्याची प्रक्रिया काय?

सुरुवातीला नमूद केल्याप्रमाणे आता 1 लाख रुपयांपर्यंतची रक्कम थेट एटीएम किंवा यूपीआयच्या माध्यमातून काढता येऊ शकते. ऑटो सेटलमेंट अंतर्गत 72 तासांमध्ये 5 लाख रुपयांपर्यंतची रक्कम काढता येणार आहे.

सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे आता कर्मचाऱ्याचे KYC पूर्ण असेल आणि आधार UAN शी लिंक असेल, तर रक्कम काढण्यासाठीच्या क्लेमवर स्वाक्षरीची गरज भासणार नाही.

आतापर्यंत पैसे काढण्यासाठी ऑनलाइन क्लेम करताना चेक किंवा बँक पासबुकची स्कॅन केलेली प्रत अपलोड करावी लागत होती. जर प्रत अस्पष्ट असेल किंवा आवश्यक माहिती नसली, तर क्लेम नाकारले जाण्याची शक्यता होती.

चेक अपलोड करण्याचा नियम रद्द केल्यानंतर, EPFO ने बँक खाते लिंक करण्यासाठी असलेली व्हेरिफिकेशनची अट पण काढून टाकली आहे. आता पीएफधारक आधारच्या माध्यमातून व्हेरिफिकेशनद्वारे थेट आपलं बँक खातं अपडेट करू शकतात. त्यामुळे ही प्रक्रिया अधिक सोपी होईल.

मुदतपूर्व पैसे काढल्यास किती कर?

जर तुम्ही सलग पाच वर्षे नोकरीमध्ये असाल, तर पीएफमधून काही कारणास्तव मुदतपूर्व पैसे काढल्यानंतरही टॅक्स भरावा लागत नाही.

पण पाच वर्षांच्या आत पीएफ काढला, तर TDS लागू होतो. जर पॅन कार्ड जोडलं असेल तर 10 टक्के आणि नसेल तर 30 टक्के टीडीएस लागू होतो. जर रक्कम 50 हजारांपेक्षा कमी असेल तर टीडीएस लागू होत नाही.

गेल्या काही काळात पीएफसंबंधीचे क्लेम हे ऑटोमेटेड पद्धतीने होत असताना, या नियमांमुळे त्यात अजून सुलभता येऊ शकते. तसंच डिजिटलायझेशनच्या दिशेने टाकलेलं एक पाऊल म्हणूनही या नियमांकडे पाहता येईल.

(बीबीसीसाठी कलेक्टिव्ह न्यूजरूमचे प्रकाशन)