 |
 Band yr Hendra, Wmpa-Wmpa! gan Geraint Jones
Adolygiad gan Dafydd Meirion o Band yr Hendra, Wmpa-Wmpa! gan Geraint Jones. Gwasg Carreg Gwalch, £5.50
Ddarllenais i erioed lyfr o'r blaen â band pres yn gefndir iddo.
Dydw i'n dallt dim am fandiau pres chwaith ond wnaeth hynny fenu dim ar fy mwynhad.
Ond yn amlwg mae gan yr awdur Geraint Jones, arweinydd Band Pres Trefor, wybodaeth eang am fandiau pres ac mae'n britho'r straeon gydag enwau darnau fel Marwolaeth Tybalt, Death or Glory a Bellinzona a thermau fel staccato a glissando.
 Ydy o wedi tynnu ar ei brofiad o arwain y band hwn wrth lunio'r chwe stori fer ddoniol yma? Arweinydd Seindorf Excelsior Temperance yr Hendre (pentref dychmygol ar odre'r Eifl) yw Morlais Mortimer Humphreys ac yn ôl sawl disgrifiad yn y llyfr (byddai un neu ddwy o weithiau'n ddigon) hwn yw'r band salaf yn yr ardal, yng Nghymru os nad y byd.
Dyna yw sail y straeon.
Cic i sawl sefydliad
Yn ôl yr awdur, nid "pentref cysglyd a marwaidd" ydy'r Hendref. "Mae yno gymdeithasau lu ar gyfer pob oedran a phob diddordeb, pedwar addoldy, porthladd hwylus a hardd ... heb sôn am sgwâr pentref bywiog ei gampau rhywiol, cyffuriol a fandaleiddiol..."!
Mae Geraint Jones yn achub ar bob cyfle i roi cic i sawl sefydliad Cymreig. Y Bwrdd Welcome to Wales a'r Urdd - "... cyn i'r Urdd gael troedigaeth gymdeithasol trwy fudo o Geredigion Gymraeg werinol a thlawd i ganol cyfoeth, crandrwydd a Seisnigrwydd dinas Caerdydd".
Caiff The Party of Wales ei ychwanegu at bob cyfeiriad at Blaid Cymru a "y blaid fwyaf teyrngar i Balas Buckingham a nhw oedd â phrofiad canrif a rhagor o drefnu myrdd o bartïon-stryd taeogaidd yng nghymoedd y de a dyffrynnodd diwydiannol y gogledd" yw'r Blaid Lafur.
Caiff pwyllgorau cynllunio'r awdurdodau lleol glec, "... mwy buddiol o lawer ... oedd sicrhau torri ('ymestyn' mewn iaith gyfoes) rheolau a pholisïau cynllunio i blesio perthnasau a ffrindiau ac ambell i deulu niferus allasai fod yn allweddol adeg etholiad."
Caiff yr arferiad o wylio teledu'n ormodol hefyd ei sylw, "... oherwydd eu pwyslais Cymreig i addysgu eu plant, [maen nhw] wedi dymchwel y pared rhwng y parlwr a'r gegin er cael ystafell fwy i wylio'u teledu ..."
Pan sonnir nad oes twristiaid yn yr Hendre, dywed "fod un Aber-soch yn ddigon" a chaiff iaith Almaenes â Saesneg o safon ei disgrifio fel un "coethach na'r eiddo pobl Birmingham".
Hawdd eu darllen
Mae'r straeon yn hawdd iawn eu darllen; iaith goeth Geraint Jones mwy nag iaith naturiol yr Hendre neu Drefor am wn i.
Mae yma ddywediadau bachog a doniol iawn fel:
"rhoi deng ewin ar waith",
"haws stwffio mwg i fyny tin cath efo fforc",
"tynn fel tin cranc",
"cyfaill blaidd, bugail diog"
a "saffa'i groen, croen cachgi".
Mae'n sôn am rai o aelodau'r band wedi mynychu y "coleg gwymon a'r heli" yn hytrach nac unrhyw brifysgol.
A cheir enwau fel Colin Angau a Dic Dan Dean ar rai o'r cymeriadau dychmygol a John O'Cork (Prif Weithredwr yr Urdd) a'r cynghorydd lleol gwladgarol Gwynus Williams ar rai go-iawn.
Mae'r band hefyd yn chwarae ar orymdaith Raxions Dynamite!
Môr, cychod a physgota
Nid yn unig mae Geraint Jones yn gwybod dipyn go-lew am fandiau ond, fel hogyn o Drefor, yn naturiol mae ganddo hefyd gryn adnabyddiaeth o'r môr, cychod a physgota.
Dyma i chi ddisgrifiad o gwch Morlais:
"Cwch Aberdaron oedd cwch Morlais, cwch a welodd ddyddiau gwell ers ei adeiladu ym Mhorth Meudwy ... cwch estyllog, henffasiwn hefo spilyn sgriw, un pres, dan y sgotal ôl."
"Haliodd hogia'r Hendref eu cychod i'w gaeafu mewn gweirglodd a gadlas a garej. Glanhawyd y peiriannau a fflysiwyd yr heli cancrus ymaith â dwr croyw. Cadwyd y gêr pysgota tan ddechrau'r gwanwyn.
"Bu'r merched hwythau'n brysur yn ôl eu harfer yn piclo'r mecryll bychain ac yn llnau a rhewi mecryll-mawr-diwedd tymor, 'mecryll Penrhiwia' fel y'u gelwid. Cafodd sliwod disgwylgar Pont Tyn'gors eu gwledd fawr flynyddol o berfeddi a phennau mecryll."
Ac "...i wneud pethau'n waeth roedd brisyn cryf wedi codi o'r gogledd-ddwyrain ac roedd hi hefyd yn treio'n gyflym a'r môr yn llifo'n gryf er mai teitia marddwr oedd 'na'r wythnos honno."
Ennill gwobr
Yn yr Eisteddfod Genedlaethol, daeth dwy o'r straeon - y ddwy gyntaf - i'r brig yng nghystadleuaeth 'Cyfrol o storiau doniol, cyfoes i oedolion' gan y beirniad Harri Parri.
Ac, yn wir, gellid dweud fod y straeon hyn mor debyg i rai Harri Parri ei hun y gallai glywed John Ogwen yn eu darllen ar Radio Cymru!
Ond oni ddylai'r cwmnïau teledu eu hystyried fel sail i sgript? Mae yma gymeriadau cryfion a sefyllfaoedd doniol ac alla i ddim disgwyl i weld merched Band Wmpa Wmpa'r Almaen yn "eu sgerti cwta, tynion, yn fawr mwy na hancesi poced ... a'u cluniau noethion" yn llenwi sgrîn S4C.
 |
Ychwanegwch eich sylwadau i'r dudalen fan hyn:
|
|
|
|
|
|  | |  | |  | |  | | |  Sôn amdanynt
Rhestr o'r holl lyfrau sydd wedi cael sylw ar BBC Cymru'r Byd.
|
|
|
|  | |  | | |  Gair am air:
Detholiad o ddyfyniadau - ydych chi'n gwybod pwy yw'r awdur?
|
|
|
|
|
Llyfrau - gwefan newydd
Teulu Lòrd Bach
Petrograd
Lôn Goed
Silff y llyfrau diweddar
Hanner Amser
Deryn Glân i Ganu 
Awduron Cymru
Roger Boore
Nadolig a Rhagfyr 2008
Dolennau defnyddiol